O Aυστριακός θεωρητικός Ernst Gombrich αναρωτιέται στις πρώτες σελίδες του βιβλίου του «Το Χρονικό της Τέχνης» αν κάποιος μπορεί να αξιολογήσει την Τέχνη με κριτήρια αντικειμενικά.
Στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου, ο Gombrich καταλήγει ότι, φυσικά, μπορεί να υπάρξει αντικειμενικότητα στην τέχνη, αρκεί να κατανοήσουμε πρώτα σε βάθος την εξέλιξή της από τις απαρχές της ιστορίας μέχρι και σήμερα. Συνεπώς, είναι δεδομένο ότι αν όλα τα πολύ μεγάλα έργα τέχνης είναι ίσα μεταξύ τους, τότε ορισμένα είναι πιο ίσα από τα άλλα. Είτε γιατί είναι εκείνα που άλλαξαν τελείως τα δεδομένα των εικαστικών τεχνών, επαναπροσδιορίζοντας τεχνικές, μορφές και θεματολογία, είτε γιατί η ομορφιά τους είναι τέτοια που ο άνθρωπος δεν μπορεί παρά να αισθανθεί μικρός και ασήμαντος μπροστά της.
Σε κάποια από τα σημαντικότερα μουσεία τέχνης του κόσμου, θα έρθετε αντιμέτωποι με έργα τόσο καθηλωτικά και σπουδαία, που θα μπορούσε, εύκολα, να πει κανείς ότι αποτελούν από μόνα τους λόγο για να ταξιδέψετε σε έναν προορισμό. Ή που, έστω αν βρεθείτε σε αυτές τις όμορφες, μεγάλες πόλεις του πλανήτη, από το Λονδίνο μέχρι τη Νέα Υόρκη και από το Παρίσι μέχρι το Άμστερνταμ, αξίζει σίγουρα να αφιερώσετε λίγο χρόνο προκειμένου να σταθείτε μπροστά σε 6 από τα μεγαλύτερα έργα τέχνης που «γέννησε» ποτέ το ανθρώπινο πνεύμα. Έργα κλασικά και μοντέρνα, έργα επιδραστικά και αδιαπραγμάτευτα καθοριστικά, τα οποία αφηγούνται με τα δικά τους μέσα ένα κομμάτι της ιστορίας του κόσμου. Μαζί με αυτό και ένα κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης, που πάντα ήξερε ότι ο πιο μεγαλειώδης τρόπος για να μιλήσει και να εκφραστεί ήταν μέσα από την τέχνη.
H γέννηση της Αφροδίτης του Σάντρο Μποτιτσέλι, Galleria degli Uffizi, Φλωρεντία
Αν υπάρχει μόνο ένα πράγμα που πρέπει να κάνει ένας επισκέπτης στη μαγευτική, παραμυθένια Φλωρεντία τότε αυτό είναι, χωρίς αμφιβολία, να επισκεφθεί τη γκαλερί Uffizi, ένα από τα σημαντικότερα και ομορφότερα μουσεία τέχνης σε ολόκληρο τον κόσμο.
Στην πραγματικότητα, η γκαλερί Uffizi δεν είναι τίποτα λιγότερο από ένα σπουδαίο σημείο αναφοράς για την αναγεννησιακή τέχνη του 16ου και του 17ου αιώνα: Giotto, Piero della Francesca, Filippo Lippi, Βotticelli, Leonardo, Raffello, Michelangelo και Caravaggio αφήνουν άφωνους τους επισκέπτες με την ομορφιά τους, ενώ αξίζει πραγματικά μία στάση και στο πωλητήριο του μουσείου, όπου εκτός από μολύβια, στιλό και τσαντάκια, τα οποία έχουν τυπωμένα πάνω μερικούς από τους διασημότερους αναγεννησιακούς πίνακες στην ιστορία, θα βρείτε μία μεγάλη ποικιλία από εξαιρετικά βιβλία τέχνης. Επίσης, το καφέ της γκαλερί Uffizi, αν και λιγάκι ακριβό, προσφέρει εκπληκτική, πανοραμική θέα σε όλη την πόλη.
Στο συναρπαστικό, αυτό, μουσείο ένας πίνακας ξεχωρίζει ανάμεσα στα δεκάδες αριστουργήματα των περασμένων αιώνων. Η Γέννησης της Αφροδίτης (La nascita di Venere) φιλοτεχνημένη από του κορυφαίο αναγεννησιακό ζωγράφο Σάντρο Μποτιτσέλι, ανάμεσα στο 1485 και το 1486, βρίσκεται κρεμασμένη στον τοίχο μίας μεγαλεπήβολης αίθουσας του μουσείου Uffizi, η οποία είναι αφιερωμένη αποκλειστικά στο μεγάλο έργο του σπουδαίου αυτού καλλιτέχνη. Η ιστορία πίσω από τη δημιουργία του πίνακα παραμένει νεφελώδης, αφού δεν γνωρίζουμε με σιγουριά ποιος ήταν εκείνος που παρήγγειλε στον Μποτιτσέλι τον συγκεκριμένο πίνακα, ωστόσο, οι περισσότερες ιστορικές πληροφορίες συγκλίνουν στο ότι το έργο φτιάχτηκε για κάποιον ευγενή της δυναστείας των Μεδίκων και απεικονίζει, στην πραγματικότητα, μέσα από τη μορφή της Αφροδίτης την ίδια την αγαπημένη του Μποτιτσέλι, Σιμονέττα Κατανέο Βεσπούτσι, την οποία βλέπουμε να πρωταγωνιστεί σε πολλά από τα έργα του.
Δυστυχώς, ο έρωτας του Μποτιτσέλι για την πανέμορφη Σιμονέττα παρέμεινε για πάντα μυστικός αφού εκείνη είχε παράλληλη, κρυφή σχέση και με τον Τζουλιάνο ντι Πιέρο των Μεδίκων και έτσι όλα τα στοιχεία δείχνουν πως η περίφημη, συγκλονιστικά όμορφη Γέννηση της Αφροδίτης είναι στην πραγματικότητα μία ωδή στον ανίκητο έρωτα των δύο ανδρών για μία γυναίκα. Στο επίκεντρο αυτού του σπουδαίου έργου, που αποτελεί μία κορυφαία στιγμή της αναγεννησιακής τέχνης, βρίσκονται τα πυρόξανθα μαλλιά της Αφροδίτης, τα αρμονικά χρώματα και οι λεπτομερείς πτυχώσεις των ρούχων, ενώ το γυμνό της σώμα αποτελεί έναν αδιαμφισβήτητο ύμνο στην κλασική ομορφιά και την αγνότητα της ωραίας ψυχής.
Aν και πολλά έργα του Σάντρο Μποτιτσέλι καταστράφηκαν λίγο μετά τη δημιουργία τους λόγω των προκλητικών, αιρετικών τους θεμάτων, γεγονός που σόκαρε τη συντηρητική, χριστιανοκεντρική κοινωνία της εποχής τους, η «Αφροδίτη» κατάφερε να διασωθεί για να επαναπροσδιορίσει ριζικά τη θεματολογία της ευρωπαϊκής τέχνης από κει και έπειτα, την πρόσληψη της ομορφιάς, τη σπουδαιότητα του ακαταμάχητου πάθους και τη σημαντικότητα όλων αυτών μαζί στις πραγματικές ζωές των ανθρώπων που στα αλήθεια διψούν για έρωτα πολύ περισσότερο απ’ όσο διψούν ή δίψασαν ποτέ για οποιαδήποτε θρησκεία.
Χιονοθύελλα. Το σκάφος φεύγει από το λιμάνι και δίνει ένα σήμα κινδύνου, πέφτοντας στα ρηχά νερά του Ουίλιαμ Τέρνερ, Tate Gallery, Λονδίνο
Πάνω στον Τάμεση του Λονδίνου, η Tate Britain αποτελεί πάντοτε ένα από τα σπουδαιότερα μουσεία τέχνης που μπορεί να επισκεφθεί κανείς σε οποιαδήποτε σημείο του πλανήτη. Στις μεγάλες της αίθουσες θα έχετε την ευκαιρία να εμβαθύνετε στην ιστορία των βρετανικών εικαστικών τεχνών μέσα από έργα κορυφαίων δημιουργών, όπως οι Hogath, Reynolds, Sargent, Constable και Bacon. Ανάμεσα σε αυτούς, φυσικά, και ο σπουδαίος William Turner, ένας τρικυμιώδης καλλιτέχνης με πολύ έντονο προσωπικό στοιχείο, ένας από τους πιο ενδιαφέροντες και καθοριστικούς εικαστικούς του αγγλικού ρομαντισμού του 19ου αιώνα, παρά το γεγονός ότι το όνομά του δεν είναι τόσο αναγνωρίσιμο στο ευρύ κοινό, όσο άλλων καλλιτεχνών της ίδιας περιόδου.
Τα θυελλώδη τοπία του έχουν τον δικό τους τρόπο να μαγνητίζουν, μεταδίδοντας στον θεατή όλη την ταραχή της φουρτουνιασμένης, σκοτεινιασμένης θάλασσας, αντικείμενο που διατηρεί κεντρική θέση στην τέχνη του Τέρνερ, ειδικά στο δεύτερο μισό της καλλιτεχνικής του δημιουργίας. Αυτή η θάλασσα μοιάζει να γίνεται «ένα» με τη ψυχή του δημιουργού ή απλά να είναι ο καθρέφτης της.
Στο έργο «Χιονοθύελλα. Το σκάφος φεύγει από το λιμάνι και δίνει ένα σήμα κινδύνου, πέφτοντας στα ρηχά νερά», που φιλοτεχνήθηκε από τον Τέρνερ το 1842, εντοπίζουμε ακριβώς αυτή την άγρια, την ανεξέλεγκτη έκρηξη ενός αδάμαστου φυσικού φαινομένου που αντιστοιχεί με την έκρηξη των αχαλίνωτων συναισθημάτων του ατόμου μέσα από τη μορφή της ολοκληρωτικής εικόνας μίας μεγάλη καταιγίδας. Ένα από τα μεγαλύτερα και πιο τεταμένα αριστουργήματα του ευρωπαϊκού ρομαντισμού που πρέπει να δει κανείς τουλάχιστον μία φορά από κοντά.
H Ελευθερία οδηγεί τον λαό του Ευγένιου Ντελακρουά, Μουσείο του Λούβρου, Παρίσι
Ένα πράγμα είναι δεδομένο στο μεγαλύτερο μουσείο του κόσμου: όσες αντοχές -πνευματικές και σωματικές- κι αν νιώθει ότι έχει κανείς, δεν θα καταφέρει να το δει ολόκληρο. Τουλάχιστον όχι σε μία μόνο ημέρα. Στο μουσείο του Λούβρου, υπάρχουν συνολικά 380.000 εκπληκτικά εκθέματα, συμπεριλαμβανομένων 35.000 έργων τέχνης, από πολλές διαφορετικές περιόδους του ανθρώπινου πολιτισμού. Με έναν πρόχειρο υπολογισμό, αν ξοδέψετε 30 δευτερόλεπτα για να δείτε καθένα από τα εκθέματα που στεγάζονται στο μουσείο, θα χρειαστεί να περάσετε 8 ώρες την ημέρα για 6 συνεχόμενες εβδομάδες μέσα στις αίθουσες του Λούβρου, προκειμένου να καταφέρετε να δείτε τα πάντα, έστω και φευγαλέα. Για να χαρείτε πραγματικά, λοιπόν, την περιήγησή σας σε αυτό το εκπληκτικό μουσείο της γαλλικής πρωτεύουσας, ο καλός προγραμματισμός και η σωστή επιλογή των εκθεμάτων που θέλετε οπωσδήποτε να δείτε είναι το παν προκειμένου να αφομοιώσετε σε βάθος την εμπειρία.
Ανάμεσα στα σπουδαιότερα έργα τέχνης που στεγάζονται εμβληματικό έργο του Ευγένιου Ντελακρουά, είναι η κορυφαία απεικόνιση μίας τεράστιας ιστορικής στιγμής που έμελλε να αλλάξει για πάντα την πορεία ολόκληρης της Ευρώπης: Στο Παρίσι του 1830, σε μία χώρα που βράζει εδώ και δεκαετίες, ο λαός τελικά επαναστατεί ξανά και ορμάει στους δρόμους με τα όπλα στα χέρια. Η εικόνα του καταπιεσμένου λαού που βγαίνει με φόρα στο λεωφόρους της γαλλικής πρωτεύουσας, χωρίς σχέδιο, χωρίς αρχηγό, μόνο με το όραμα της Ελευθερίας στην ψυχή και την καρδιά του γίνεται το κεντρικό θέμα ενός σπουδαίου πίνακα, ο οποίο κοσμεί ένα κεντρικό σημείο της αίθουσας 700 στο μουσείο του Λούβρου. Από την άλλη, η ίδια η Ελευθερία παρουσιάζεται από τον Ντελακρουά ξυπόλητη με το στήθος της ακάλυπτο σαν άγαλμα αρχαίας Ελληνίδας θεάς. Για κάποιους άλλους, η μορφή που απεικονίζεται στον πίνακα του Ντελακρουά ως Ελευθερία είναι η ίδια η Λιμπερτάς, η θεότητα της αρχαίας Ρώμης. Στο κεφάλι φοράει τη φρυγική σκούφια των Ιακωβίνων στο κεφάλι. Κρατάει ντουφέκι με ξιφολόγχη στο αριστερό και υψώνει την απαγορευμένη σημαία της Γαλλικής Επανάστασης, την Τρικολόρ στο δεξί. Στρέφει το κεφάλι της στον λαό που την ακολουθεί και του δίνει θάρρος να πολεμήσει.
Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο περίφημο Σαλόν του Παρισιού το 1831, αγοράστηκε από τη γαλλική κυβέρνηση για 3000 φράγκα και αρχικά εκτέθηκε στο Μουσείο του Λουξεμβούργου πριν επιστραφεί προσωρινά στα χέρια του καλλιτέχνη ο οποίος δεν μπόρεσε να τον εκθέσει πουθενά καθ’ όλη τη διάρκεια της βασιλείας του Λουδοβίκου-Φιλίππου λόγω του ευθύ τρόπου με τον οποίο ο πίνακας ερχόταν σε σύγκρουση με τον θεσμό της μοναρχίας. Το 1848, ωστόσο, μετά τη νέα επανάσταση ο πίνακας επέστρεψε στο μουσείο του Λουξεμβούργου και τελικά το 1855, επί Ναπολέοντα ΙΙΙ, εκτέθηκε ακόμα και στην Διεθνή Έκθεση του Παρισιού εκείνης της χρονιάς.
Εκτός από ένα σπουδαίο επαναστατικό έργο η H Ελευθερία οδηγεί τον λαό του Ντελακρουά κρεμασμένη σε κάποιον τοίχο του Λούβρου μοιάζει να αντικατοπτρίζει στους αιώνες των αιώνων το ίδιο έντονο ελεύθερο πνεύμα που φυσάει πάντα στις καρδιές των Γάλλων και είναι, χωρίς αμφιβολία, ένα από το ομορφότερα χαρακτηριστικά της γαλλικής ταυτότητας.
Υπνοδωμάτιο στην Αρλ του Βίνσεντ βαν Γκογκ, Μουσείο Βαν Γκογκ, Άμστερνταμ
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που επιλέγουν να ταξιδέψουν στο Άμστερνταμ με πρωταρχικό κίνητρο μία επίσκεψη στο Μουσείο Βαν Γκογκ, ένα από τα σημαντικότερα και πιο διάσημα αξιοθέατα της ολλανδικής πρωτεύουσας.
Ένα σημαντικό μουσειακό ίδρυμα όπου οι λάτρεις του μετά-ιμπρεσιονισμού και του εξπρεσιονισμού θα έχουν την ευκαιρία να εμβαθύνουν στην τέχνη του σπουδαίου Ολλανδού καλλιτέχνη μέσα από μία μεγάλη σειρά πρωτότυπων έργων -αυτό είναι άλλωστε και το σημείο που κάνει το συγκεκριμένο μουσείο πραγματικά ξεχωριστό. Καθώς ο Βαν Γκογκ συνήθιζε να δοκιμάζει αρκετές φορές το ίδιο θέμα σε διαφορετικούς πίνακες και διαφορετικές εκτελέσεις είναι πιθανό να δείτε κάποιες από τις δεύτερες ή τρίτες κόπιες των έργων του σε διάφορα μουσεία της Ευρώπης. Στο μουσείο Βαν Γκογκ του Άμστερνταμ, ωστόσο, φιλοξενούνται αρκετές από τις πρώτες εκδοχές των έργων του όπως και πολλά προσχέδια τα οποία φανερώνουν τον τρόπο κατά τον οποίο συνήθιζε να εργάζεται ο εικαστικός με καταγωγή από το Zundert της Ολλανδίας.
Στην περίπτωση του εξαιρετικά αναγνωρίσιμου, αριστουργηματικού πίνακα «Το Υπνοδωμάτιο στην Αρλ», ο οποίος φιλοτεχνήθηκε για πρώτη φορά από τον Βαν Γκογκ το 1888, βλέπουμε το υπνοδωμάτιο του ίδιου του Βαν Γκογκ στον αριθμό 2 της πλατείας Lamartine της πόλης Αρλ, σε ένα οίκημα ήταν γνωστό ως το «Κίτρινο Σπίτι». Η πόρτα προς τα δεξιά άνοιγε στον επάνω όροφο και το κλιμακοστάσιο, η πόρτα προς τα αριστερά ήταν αυτή του δωματίου των ξένων στο οποίο, όπως αποκαλύπτεται μέσα από την αλληλογραφία του καλλιτέχνη, ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ σκόπευε να φιλοξενήσει τον επιστήθιο φίλο του Πολ Γκωγκέν. Το παράθυρο στον μπροστινό τοίχο, είχε θέα προς την πλατεία Lamartine και το πάρκο. Ξεχωριστό ενδιαφέρον έχει και το ιδιαίτερο τραπεζοειδές σχήμα του δωματίου, κάτι το οποίο ο Βαν Γκογκ, έχει απεικονίσει εκπληκτικά στο έργο του και το οποίο αναφέρεται και στο γράμμα του εικαστικού προς τον Γκωγκέν.
Ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ απεικόνισε «Το Υπνοδωμάτιο στην Αρλ», το οποίο αποτελεί έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους του πρώιμου εξπρεσιονισμού, σε τρεις παρόμοιες, αυθεντικές κόπιες, που όσο πολύ μοιάζουν μεταξύ τους άλλο τόσο διαφέρουν αν τις παρατηρήσει κανείς αρκετά προσεκτικά. Η πρώτη βρίσκεται στο Μουσείο Βαν Γκογκ του Άμστερνταμ, η δεύτερη στο Ινστιτούτο Καλών Τεχνών του Σικάγο και η τρίτη στο Μουσείο Ορσέ του Παρισιού.
«Αυτή τη φορά ζωγραφίζω απλά την κρεβατοκάμαρά μου. Αλλά το χρώμα θα πρέπει να είναι πλούσιο σε αυτό το σημείο, με απλοποίηση του τρόπου που εφαρμόζεται στα αντικείμενα προσθέτοντας ένα βαθμό μεγαλείου, ώστε να υπονοεί την ανάπαυση ή το όνειρο. Λοιπόν, έχω καταλάβει ότι σχεδιάζοντας την σύνθεση, παύουμε να σκεφτόμαστε και να ονειρευόμαστε. Έβαψα τους τοίχους ανοικτό βιολετί. Το πάτωμα με καρό. Το ξύλινο κρεβάτι και τις καρέκλες, κίτρινα όπως το φρέσκο βούτυρο. Το σεντόνι και τα μαξιλάρια, ανοιχτό λάιμ. Το κάλυμμα μπορντό. Το παράθυρο, πράσινο. Το νιπτήρα, πορτοκαλί. Την καράφα, μπλε. Τις πόρτες λιλά. Και, αυτό είναι όλο. Δεν υπάρχει τίποτα άλλο σε αυτό το δωμάτιο με κλειστά παντζούρια. Τα τετράγωνα κομμάτια των επίπλων πρέπει να εκφράζουν την ανάπαυση. Επίσης, τα πορτρέτα στον τοίχο, τον καθρέφτη, το μπουκάλι, και μερικά κοστούμια. Το λευκό χρώμα δεν έχει χρησιμοποιηθεί στον πίνακα, έτσι ώστε το πλαίσιό του θα είναι λευκό, με σκοπό να πάρω το αίμα μου πίσω για την υποχρεωτική ανάπαυση που συνιστάται για μένα. Δεν έχω απεικονίσει κανένα είδος σκίασης ή σκιάς. Έχω εφαρμόσει μόνο απλά χρώματα, όπως αυτά στις κρέπες» έγραψε το 1888 ο Βαν Γκογκ σε ένα γράμμα στον αδελφό του Τεό, εκφράζοντας μέσα σε λίγες σειρές όλα τα σημαντικά που αξίζει να ειπωθούν για αυτό το απλό μα τόσο σπουδαίο έργο τέχνης.
One: Number 31 του Τζάκσον Πόλοκ, Moυσείο Μοντέρνας Τέχνης (ΜοΜΑ), Νέα Υόρκη
Στη γιγαντιαία Νέα Υόρκη, έναν προορισμό όπου οι επιλογές και οι δυνατότητες μοιάζουν σαν να μην τελειώνουν ποτέ, το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (ΜοΜΑ) στέκεται πάντα σαν λαμπερό κόσμημα στην πολιτισμική ταυτότητα της πόλης.
Σε ένα από τα πιο σημαντικά μουσεία τέχνης του πλανήτη, θα έρθετε αντιμέτωποι όχι μόνο με έργα τέχνης τεράστιας σημασίας αλλά και με κάποιες κομβικές στιγμές στην ιστορική διαδρομή της μοντέρνας τέχνης που άλλαξαν ριζικά τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τη θέση και τους στόχους των εικαστικών τεχνών στον κόσμο.
Τα αριστουργήματα του σπουδαίου Αμερικανού καλλιτέχνη Τζάκσον Πόλοκ βρίσκονται και αυτά εδώ, αποτελώντας μόνιμο πόλο έλξης και πολύτιμο αντικείμενο μελέτης, με το One: Number 31, έναν από τους πιο εμβληματικούς και καθοριστικούς πίνακες του Πόλοκ, να βρίσκεται στο επίκεντρο γεννώντας από την αρχή, όσες φορές κι αν τον κοιτάξουμε από κοντά, ένα εκτυφλωτικό, αλλόκοτο σύμπαν φωτός και χρώματος, μέσα από ένα συναρπαστικό συνδυασμό από καμπύλες και ευθείες γραμμές.
Ο πίνακας αποτελεί ένα από τα πολλά παραδείγματα περιφρόνησης του Πόλοκ για τη σουρεαλιστική αντίληψη του ατυχήματος που αντικαθιστά την ανθρώπινη συνείδηση στη δημιουργία τέχνης καθώς η τεχνική ζωγραφικής του με την τεχνική «της σταγόνας» περιείχε τυχαία βαρυτικά εφέ της μπογιάς που πετάχτηκε τυχαία πάνω στον καμβά. Μάλιστα ο ίδιος ο Πόλοκ έχει αφήσει παρακαταθήκη το δικό του σχόλιο για τη συγκεκριμένη τεχνική: «Δεν υπάρχει ατύχημα, όπως δεν υπάρχει αρχή και τέλος».
Υπό μία έννοια το One: Number 31 είναι η ίδια η Νέα Υόρκη, όπως και κάθε μεγαλούπολη του σύγχρονου κόσμου καθώς μία από τις πολλές ερμηνείες του πίνακα από μελετητές του ΜοΜΑ αναφέρει πως το έργο συμβολίζει τη «διαρκή, παλλόμενη ένταση της μοντέρνας πόλης σε αντιδιαστολή με τους αρχέγονους ρυθμούς του φυσικού τοπίου».
O Aυστριακός θεωρητικός Ernst Gombrich αναρωτιέται στις πρώτες σελίδες του βιβλίου του «Το Χρονικό της Τέχνης» αν κάποιος μπορεί να αξιολογήσει την Τέχνη με κριτήρια αντικειμενικά.
Στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου, ο Gombrich καταλήγει ότι, φυσικά, μπορεί να υπάρξει αντικειμενικότητα στην τέχνη, αρκεί να κατανοήσουμε πρώτα σε βάθος την εξέλιξή της από τις απαρχές της ιστορίας μέχρι και σήμερα. Συνεπώς, είναι δεδομένο ότι αν όλα τα πολύ μεγάλα έργα τέχνης είναι ίσα μεταξύ τους, τότε ορισμένα είναι πιο ίσα από τα άλλα. Είτε γιατί είναι εκείνα που άλλαξαν τελείως τα δεδομένα των εικαστικών τεχνών, επαναπροσδιορίζοντας τεχνικές, μορφές και θεματολογία, είτε γιατί η ομορφιά τους είναι τέτοια που ο άνθρωπος δεν μπορεί παρά να αισθανθεί μικρός και ασήμαντος μπροστά της.
Σε κάποια από τα σημαντικότερα μουσεία τέχνης του κόσμου, θα έρθετε αντιμέτωποι με έργα τόσο καθηλωτικά και σπουδαία, που θα μπορούσε, εύκολα, να πει κανείς ότι αποτελούν από μόνα τους λόγο για να ταξιδέψετε σε έναν προορισμό. Ή που, έστω αν βρεθείτε σε αυτές τις όμορφες, μεγάλες πόλεις του πλανήτη, από το Λονδίνο μέχρι τη Νέα Υόρκη και από το Παρίσι μέχρι το Άμστερνταμ, αξίζει σίγουρα να αφιερώσετε λίγο χρόνο προκειμένου να σταθείτε μπροστά σε 6 από τα μεγαλύτερα έργα τέχνης που «γέννησε» ποτέ το ανθρώπινο πνεύμα. Έργα κλασικά και μοντέρνα, έργα επιδραστικά και αδιαπραγμάτευτα καθοριστικά, τα οποία αφηγούνται με τα δικά τους μέσα ένα κομμάτι της ιστορίας του κόσμου. Μαζί με αυτό και ένα κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης, που πάντα ήξερε ότι ο πιο μεγαλειώδης τρόπος για να μιλήσει και να εκφραστεί ήταν μέσα από την τέχνη.
H γέννηση της Αφροδίτης του Σάντρο Μποτιτσέλι, Galleria degli Uffizi, Φλωρεντία
Αν υπάρχει μόνο ένα πράγμα που πρέπει να κάνει ένας επισκέπτης στη μαγευτική, παραμυθένια Φλωρεντία τότε αυτό είναι, χωρίς αμφιβολία, να επισκεφθεί τη γκαλερί Uffizi, ένα από τα σημαντικότερα και ομορφότερα μουσεία τέχνης σε ολόκληρο τον κόσμο.
Στην πραγματικότητα, η γκαλερί Uffizi δεν είναι τίποτα λιγότερο από ένα σπουδαίο σημείο αναφοράς για την αναγεννησιακή τέχνη του 16ου και του 17ου αιώνα: Giotto, Piero della Francesca, Filippo Lippi, Βotticelli, Leonardo, Raffello, Michelangelo και Caravaggio αφήνουν άφωνους τους επισκέπτες με την ομορφιά τους, ενώ αξίζει πραγματικά μία στάση και στο πωλητήριο του μουσείου, όπου εκτός από μολύβια, στιλό και τσαντάκια, τα οποία έχουν τυπωμένα πάνω μερικούς από τους διασημότερους αναγεννησιακούς πίνακες στην ιστορία, θα βρείτε μία μεγάλη ποικιλία από εξαιρετικά βιβλία τέχνης. Επίσης, το καφέ της γκαλερί Uffizi, αν και λιγάκι ακριβό, προσφέρει εκπληκτική, πανοραμική θέα σε όλη την πόλη.
Στο συναρπαστικό, αυτό, μουσείο ένας πίνακας ξεχωρίζει ανάμεσα στα δεκάδες αριστουργήματα των περασμένων αιώνων. Η Γέννησης της Αφροδίτης (La nascita di Venere) φιλοτεχνημένη από του κορυφαίο αναγεννησιακό ζωγράφο Σάντρο Μποτιτσέλι, ανάμεσα στο 1485 και το 1486, βρίσκεται κρεμασμένη στον τοίχο μίας μεγαλεπήβολης αίθουσας του μουσείου Uffizi, η οποία είναι αφιερωμένη αποκλειστικά στο μεγάλο έργο του σπουδαίου αυτού καλλιτέχνη. Η ιστορία πίσω από τη δημιουργία του πίνακα παραμένει νεφελώδης, αφού δεν γνωρίζουμε με σιγουριά ποιος ήταν εκείνος που παρήγγειλε στον Μποτιτσέλι τον συγκεκριμένο πίνακα, ωστόσο, οι περισσότερες ιστορικές πληροφορίες συγκλίνουν στο ότι το έργο φτιάχτηκε για κάποιον ευγενή της δυναστείας των Μεδίκων και απεικονίζει, στην πραγματικότητα, μέσα από τη μορφή της Αφροδίτης την ίδια την αγαπημένη του Μποτιτσέλι, Σιμονέττα Κατανέο Βεσπούτσι, την οποία βλέπουμε να πρωταγωνιστεί σε πολλά από τα έργα του.
Δυστυχώς, ο έρωτας του Μποτιτσέλι για την πανέμορφη Σιμονέττα παρέμεινε για πάντα μυστικός αφού εκείνη είχε παράλληλη, κρυφή σχέση και με τον Τζουλιάνο ντι Πιέρο των Μεδίκων και έτσι όλα τα στοιχεία δείχνουν πως η περίφημη, συγκλονιστικά όμορφη Γέννηση της Αφροδίτης είναι στην πραγματικότητα μία ωδή στον ανίκητο έρωτα των δύο ανδρών για μία γυναίκα. Στο επίκεντρο αυτού του σπουδαίου έργου, που αποτελεί μία κορυφαία στιγμή της αναγεννησιακής τέχνης, βρίσκονται τα πυρόξανθα μαλλιά της Αφροδίτης, τα αρμονικά χρώματα και οι λεπτομερείς πτυχώσεις των ρούχων, ενώ το γυμνό της σώμα αποτελεί έναν αδιαμφισβήτητο ύμνο στην κλασική ομορφιά και την αγνότητα της ωραίας ψυχής.
Aν και πολλά έργα του Σάντρο Μποτιτσέλι καταστράφηκαν λίγο μετά τη δημιουργία τους λόγω των προκλητικών, αιρετικών τους θεμάτων, γεγονός που σόκαρε τη συντηρητική, χριστιανοκεντρική κοινωνία της εποχής τους, η «Αφροδίτη» κατάφερε να διασωθεί για να επαναπροσδιορίσει ριζικά τη θεματολογία της ευρωπαϊκής τέχνης από κει και έπειτα, την πρόσληψη της ομορφιάς, τη σπουδαιότητα του ακαταμάχητου πάθους και τη σημαντικότητα όλων αυτών μαζί στις πραγματικές ζωές των ανθρώπων που στα αλήθεια διψούν για έρωτα πολύ περισσότερο απ’ όσο διψούν ή δίψασαν ποτέ για οποιαδήποτε θρησκεία.
Χιονοθύελλα. Το σκάφος φεύγει από το λιμάνι και δίνει ένα σήμα κινδύνου, πέφτοντας στα ρηχά νερά του Ουίλιαμ Τέρνερ, Tate Gallery, Λονδίνο
Πάνω στον Τάμεση του Λονδίνου, η Tate Britain αποτελεί πάντοτε ένα από τα σπουδαιότερα μουσεία τέχνης που μπορεί να επισκεφθεί κανείς σε οποιαδήποτε σημείο του πλανήτη. Στις μεγάλες της αίθουσες θα έχετε την ευκαιρία να εμβαθύνετε στην ιστορία των βρετανικών εικαστικών τεχνών μέσα από έργα κορυφαίων δημιουργών, όπως οι Hogath, Reynolds, Sargent, Constable και Bacon. Ανάμεσα σε αυτούς, φυσικά, και ο σπουδαίος William Turner, ένας τρικυμιώδης καλλιτέχνης με πολύ έντονο προσωπικό στοιχείο, ένας από τους πιο ενδιαφέροντες και καθοριστικούς εικαστικούς του αγγλικού ρομαντισμού του 19ου αιώνα, παρά το γεγονός ότι το όνομά του δεν είναι τόσο αναγνωρίσιμο στο ευρύ κοινό, όσο άλλων καλλιτεχνών της ίδιας περιόδου.
Τα θυελλώδη τοπία του έχουν τον δικό τους τρόπο να μαγνητίζουν, μεταδίδοντας στον θεατή όλη την ταραχή της φουρτουνιασμένης, σκοτεινιασμένης θάλασσας, αντικείμενο που διατηρεί κεντρική θέση στην τέχνη του Τέρνερ, ειδικά στο δεύτερο μισό της καλλιτεχνικής του δημιουργίας. Αυτή η θάλασσα μοιάζει να γίνεται «ένα» με τη ψυχή του δημιουργού ή απλά να είναι ο καθρέφτης της.
Στο έργο «Χιονοθύελλα. Το σκάφος φεύγει από το λιμάνι και δίνει ένα σήμα κινδύνου, πέφτοντας στα ρηχά νερά», που φιλοτεχνήθηκε από τον Τέρνερ το 1842, εντοπίζουμε ακριβώς αυτή την άγρια, την ανεξέλεγκτη έκρηξη ενός αδάμαστου φυσικού φαινομένου που αντιστοιχεί με την έκρηξη των αχαλίνωτων συναισθημάτων του ατόμου μέσα από τη μορφή της ολοκληρωτικής εικόνας μίας μεγάλη καταιγίδας. Ένα από τα μεγαλύτερα και πιο τεταμένα αριστουργήματα του ευρωπαϊκού ρομαντισμού που πρέπει να δει κανείς τουλάχιστον μία φορά από κοντά.
H Ελευθερία οδηγεί τον λαό του Ευγένιου Ντελακρουά, Μουσείο του Λούβρου, Παρίσι
Ένα πράγμα είναι δεδομένο στο μεγαλύτερο μουσείο του κόσμου: όσες αντοχές -πνευματικές και σωματικές- κι αν νιώθει ότι έχει κανείς, δεν θα καταφέρει να το δει ολόκληρο. Τουλάχιστον όχι σε μία μόνο ημέρα. Στο μουσείο του Λούβρου, υπάρχουν συνολικά 380.000 εκπληκτικά εκθέματα, συμπεριλαμβανομένων 35.000 έργων τέχνης, από πολλές διαφορετικές περιόδους του ανθρώπινου πολιτισμού. Με έναν πρόχειρο υπολογισμό, αν ξοδέψετε 30 δευτερόλεπτα για να δείτε καθένα από τα εκθέματα που στεγάζονται στο μουσείο, θα χρειαστεί να περάσετε 8 ώρες την ημέρα για 6 συνεχόμενες εβδομάδες μέσα στις αίθουσες του Λούβρου, προκειμένου να καταφέρετε να δείτε τα πάντα, έστω και φευγαλέα. Για να χαρείτε πραγματικά, λοιπόν, την περιήγησή σας σε αυτό το εκπληκτικό μουσείο της γαλλικής πρωτεύουσας, ο καλός προγραμματισμός και η σωστή επιλογή των εκθεμάτων που θέλετε οπωσδήποτε να δείτε είναι το παν προκειμένου να αφομοιώσετε σε βάθος την εμπειρία.
Ανάμεσα στα σπουδαιότερα έργα τέχνης που στεγάζονται εμβληματικό έργο του Ευγένιου Ντελακρουά, είναι η κορυφαία απεικόνιση μίας τεράστιας ιστορικής στιγμής που έμελλε να αλλάξει για πάντα την πορεία ολόκληρης της Ευρώπης: Στο Παρίσι του 1830, σε μία χώρα που βράζει εδώ και δεκαετίες, ο λαός τελικά επαναστατεί ξανά και ορμάει στους δρόμους με τα όπλα στα χέρια. Η εικόνα του καταπιεσμένου λαού που βγαίνει με φόρα στο λεωφόρους της γαλλικής πρωτεύουσας, χωρίς σχέδιο, χωρίς αρχηγό, μόνο με το όραμα της Ελευθερίας στην ψυχή και την καρδιά του γίνεται το κεντρικό θέμα ενός σπουδαίου πίνακα, ο οποίο κοσμεί ένα κεντρικό σημείο της αίθουσας 700 στο μουσείο του Λούβρου. Από την άλλη, η ίδια η Ελευθερία παρουσιάζεται από τον Ντελακρουά ξυπόλητη με το στήθος της ακάλυπτο σαν άγαλμα αρχαίας Ελληνίδας θεάς. Για κάποιους άλλους, η μορφή που απεικονίζεται στον πίνακα του Ντελακρουά ως Ελευθερία είναι η ίδια η Λιμπερτάς, η θεότητα της αρχαίας Ρώμης. Στο κεφάλι φοράει τη φρυγική σκούφια των Ιακωβίνων στο κεφάλι. Κρατάει ντουφέκι με ξιφολόγχη στο αριστερό και υψώνει την απαγορευμένη σημαία της Γαλλικής Επανάστασης, την Τρικολόρ στο δεξί. Στρέφει το κεφάλι της στον λαό που την ακολουθεί και του δίνει θάρρος να πολεμήσει.
Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο περίφημο Σαλόν του Παρισιού το 1831, αγοράστηκε από τη γαλλική κυβέρνηση για 3000 φράγκα και αρχικά εκτέθηκε στο Μουσείο του Λουξεμβούργου πριν επιστραφεί προσωρινά στα χέρια του καλλιτέχνη ο οποίος δεν μπόρεσε να τον εκθέσει πουθενά καθ’ όλη τη διάρκεια της βασιλείας του Λουδοβίκου-Φιλίππου λόγω του ευθύ τρόπου με τον οποίο ο πίνακας ερχόταν σε σύγκρουση με τον θεσμό της μοναρχίας. Το 1848, ωστόσο, μετά τη νέα επανάσταση ο πίνακας επέστρεψε στο μουσείο του Λουξεμβούργου και τελικά το 1855, επί Ναπολέοντα ΙΙΙ, εκτέθηκε ακόμα και στην Διεθνή Έκθεση του Παρισιού εκείνης της χρονιάς.
Εκτός από ένα σπουδαίο επαναστατικό έργο η H Ελευθερία οδηγεί τον λαό του Ντελακρουά κρεμασμένη σε κάποιον τοίχο του Λούβρου μοιάζει να αντικατοπτρίζει στους αιώνες των αιώνων το ίδιο έντονο ελεύθερο πνεύμα που φυσάει πάντα στις καρδιές των Γάλλων και είναι, χωρίς αμφιβολία, ένα από το ομορφότερα χαρακτηριστικά της γαλλικής ταυτότητας.
Υπνοδωμάτιο στην Αρλ του Βίνσεντ βαν Γκογκ, Μουσείο Βαν Γκογκ, Άμστερνταμ
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που επιλέγουν να ταξιδέψουν στο Άμστερνταμ με πρωταρχικό κίνητρο μία επίσκεψη στο Μουσείο Βαν Γκογκ, ένα από τα σημαντικότερα και πιο διάσημα αξιοθέατα της ολλανδικής πρωτεύουσας.
Ένα σημαντικό μουσειακό ίδρυμα όπου οι λάτρεις του μετά-ιμπρεσιονισμού και του εξπρεσιονισμού θα έχουν την ευκαιρία να εμβαθύνουν στην τέχνη του σπουδαίου Ολλανδού καλλιτέχνη μέσα από μία μεγάλη σειρά πρωτότυπων έργων -αυτό είναι άλλωστε και το σημείο που κάνει το συγκεκριμένο μουσείο πραγματικά ξεχωριστό. Καθώς ο Βαν Γκογκ συνήθιζε να δοκιμάζει αρκετές φορές το ίδιο θέμα σε διαφορετικούς πίνακες και διαφορετικές εκτελέσεις είναι πιθανό να δείτε κάποιες από τις δεύτερες ή τρίτες κόπιες των έργων του σε διάφορα μουσεία της Ευρώπης. Στο μουσείο Βαν Γκογκ του Άμστερνταμ, ωστόσο, φιλοξενούνται αρκετές από τις πρώτες εκδοχές των έργων του όπως και πολλά προσχέδια τα οποία φανερώνουν τον τρόπο κατά τον οποίο συνήθιζε να εργάζεται ο εικαστικός με καταγωγή από το Zundert της Ολλανδίας.
Στην περίπτωση του εξαιρετικά αναγνωρίσιμου, αριστουργηματικού πίνακα «Το Υπνοδωμάτιο στην Αρλ», ο οποίος φιλοτεχνήθηκε για πρώτη φορά από τον Βαν Γκογκ το 1888, βλέπουμε το υπνοδωμάτιο του ίδιου του Βαν Γκογκ στον αριθμό 2 της πλατείας Lamartine της πόλης Αρλ, σε ένα οίκημα ήταν γνωστό ως το «Κίτρινο Σπίτι». Η πόρτα προς τα δεξιά άνοιγε στον επάνω όροφο και το κλιμακοστάσιο, η πόρτα προς τα αριστερά ήταν αυτή του δωματίου των ξένων στο οποίο, όπως αποκαλύπτεται μέσα από την αλληλογραφία του καλλιτέχνη, ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ σκόπευε να φιλοξενήσει τον επιστήθιο φίλο του Πολ Γκωγκέν. Το παράθυρο στον μπροστινό τοίχο, είχε θέα προς την πλατεία Lamartine και το πάρκο. Ξεχωριστό ενδιαφέρον έχει και το ιδιαίτερο τραπεζοειδές σχήμα του δωματίου, κάτι το οποίο ο Βαν Γκογκ, έχει απεικονίσει εκπληκτικά στο έργο του και το οποίο αναφέρεται και στο γράμμα του εικαστικού προς τον Γκωγκέν.
Ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ απεικόνισε «Το Υπνοδωμάτιο στην Αρλ», το οποίο αποτελεί έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους του πρώιμου εξπρεσιονισμού, σε τρεις παρόμοιες, αυθεντικές κόπιες, που όσο πολύ μοιάζουν μεταξύ τους άλλο τόσο διαφέρουν αν τις παρατηρήσει κανείς αρκετά προσεκτικά. Η πρώτη βρίσκεται στο Μουσείο Βαν Γκογκ του Άμστερνταμ, η δεύτερη στο Ινστιτούτο Καλών Τεχνών του Σικάγο και η τρίτη στο Μουσείο Ορσέ του Παρισιού.
«Αυτή τη φορά ζωγραφίζω απλά την κρεβατοκάμαρά μου. Αλλά το χρώμα θα πρέπει να είναι πλούσιο σε αυτό το σημείο, με απλοποίηση του τρόπου που εφαρμόζεται στα αντικείμενα προσθέτοντας ένα βαθμό μεγαλείου, ώστε να υπονοεί την ανάπαυση ή το όνειρο. Λοιπόν, έχω καταλάβει ότι σχεδιάζοντας την σύνθεση, παύουμε να σκεφτόμαστε και να ονειρευόμαστε. Έβαψα τους τοίχους ανοικτό βιολετί. Το πάτωμα με καρό. Το ξύλινο κρεβάτι και τις καρέκλες, κίτρινα όπως το φρέσκο βούτυρο. Το σεντόνι και τα μαξιλάρια, ανοιχτό λάιμ. Το κάλυμμα μπορντό. Το παράθυρο, πράσινο. Το νιπτήρα, πορτοκαλί. Την καράφα, μπλε. Τις πόρτες λιλά. Και, αυτό είναι όλο. Δεν υπάρχει τίποτα άλλο σε αυτό το δωμάτιο με κλειστά παντζούρια. Τα τετράγωνα κομμάτια των επίπλων πρέπει να εκφράζουν την ανάπαυση. Επίσης, τα πορτρέτα στον τοίχο, τον καθρέφτη, το μπουκάλι, και μερικά κοστούμια. Το λευκό χρώμα δεν έχει χρησιμοποιηθεί στον πίνακα, έτσι ώστε το πλαίσιό του θα είναι λευκό, με σκοπό να πάρω το αίμα μου πίσω για την υποχρεωτική ανάπαυση που συνιστάται για μένα. Δεν έχω απεικονίσει κανένα είδος σκίασης ή σκιάς. Έχω εφαρμόσει μόνο απλά χρώματα, όπως αυτά στις κρέπες» έγραψε το 1888 ο Βαν Γκογκ σε ένα γράμμα στον αδελφό του Τεό, εκφράζοντας μέσα σε λίγες σειρές όλα τα σημαντικά που αξίζει να ειπωθούν για αυτό το απλό μα τόσο σπουδαίο έργο τέχνης.
One: Number 31 του Τζάκσον Πόλοκ, Moυσείο Μοντέρνας Τέχνης (ΜοΜΑ), Νέα Υόρκη
Στη γιγαντιαία Νέα Υόρκη, έναν προορισμό όπου οι επιλογές και οι δυνατότητες μοιάζουν σαν να μην τελειώνουν ποτέ, το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (ΜοΜΑ) στέκεται πάντα σαν λαμπερό κόσμημα στην πολιτισμική ταυτότητα της πόλης.
Σε ένα από τα πιο σημαντικά μουσεία τέχνης του πλανήτη, θα έρθετε αντιμέτωποι όχι μόνο με έργα τέχνης τεράστιας σημασίας αλλά και με κάποιες κομβικές στιγμές στην ιστορική διαδρομή της μοντέρνας τέχνης που άλλαξαν ριζικά τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τη θέση και τους στόχους των εικαστικών τεχνών στον κόσμο.
Τα αριστουργήματα του σπουδαίου Αμερικανού καλλιτέχνη Τζάκσον Πόλοκ βρίσκονται και αυτά εδώ, αποτελώντας μόνιμο πόλο έλξης και πολύτιμο αντικείμενο μελέτης, με το One: Number 31, έναν από τους πιο εμβληματικούς και καθοριστικούς πίνακες του Πόλοκ, να βρίσκεται στο επίκεντρο γεννώντας από την αρχή, όσες φορές κι αν τον κοιτάξουμε από κοντά, ένα εκτυφλωτικό, αλλόκοτο σύμπαν φωτός και χρώματος, μέσα από ένα συναρπαστικό συνδυασμό από καμπύλες και ευθείες γραμμές.
Ο πίνακας αποτελεί ένα από τα πολλά παραδείγματα περιφρόνησης του Πόλοκ για τη σουρεαλιστική αντίληψη του ατυχήματος που αντικαθιστά την ανθρώπινη συνείδηση στη δημιουργία τέχνης καθώς η τεχνική ζωγραφικής του με την τεχνική «της σταγόνας» περιείχε τυχαία βαρυτικά εφέ της μπογιάς που πετάχτηκε τυχαία πάνω στον καμβά. Μάλιστα ο ίδιος ο Πόλοκ έχει αφήσει παρακαταθήκη το δικό του σχόλιο για τη συγκεκριμένη τεχνική: «Δεν υπάρχει ατύχημα, όπως δεν υπάρχει αρχή και τέλος».
Υπό μία έννοια το One: Number 31 είναι η ίδια η Νέα Υόρκη, όπως και κάθε μεγαλούπολη του σύγχρονου κόσμου καθώς μία από τις πολλές ερμηνείες του πίνακα από μελετητές του ΜοΜΑ αναφέρει πως το έργο συμβολίζει τη «διαρκή, παλλόμενη ένταση της μοντέρνας πόλης σε αντιδιαστολή με τους αρχέγονους ρυθμούς του φυσικού τοπίου».
Γκερνίκα του Πάμπλο Πικάσο, Μουσείο Reina Sofia, Μαδρίτη
Στην ηλιόλουστη Μαδρίτη το Μουσείο Reina Sofia είναι ένα καταφύγιο που κλείνει μέσα του κάποιες από τις πιο επιδραστικές και φωτεινές στιγμές της ισπανικής πολιτιστικής κληρονομιάς.
Το διασημότερο έκθεμα του μουσείου και, την ίδια στιγμή, το πιο δυνατό αντιπολεμικό έργο στην ιστορία της παγκόσμιας τέχνης, η Γκερνίκα του Πάμπλο Πικάσο, αφηγείται με τα δικά της μέσα τη φρίκη του πολέμου, την απανθρωπιά και τη βιαιότητα στο πεδίο της μάχης. Ο πίνακας ήταν παραγγελία της κυβέρνησης της Ισπανίας για τη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού το 1937 και είναι βασισμένος στο ισοπεδωτικό βομβαρδισμό της μικρής ισπανικής πόλης Γκερνίκα, κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου τον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς. Παρά το γεγονός ότι έχουν σωθεί συνολικά 45 προσχέδια από τις ημέρες που ο Πικάσο δούλευε πάνω στην αρχική ιδέα της Γκερνίκα, το έργο ολοκληρώθηκε σχετικά γρήγορα, μόλις τον Ιούνιο του 1937.
Στον καμβά διαστάσεων 3,54 x 7,82 μέτρων, ο Πικάσο απέφυγε να ζωγραφίσει αεροπλάνα, βόμβες ή ερείπια. Οι κυρίαρχες μορφές του έργου είναι ένας ταύρος και ένα πληγωμένο άλογο, διαμελισμένα κορμιά και τέσσερις γυναίκες που ουρλιάζουν κρατώντας νεκρά μωρά. Αρχικά, ο Πικάσο πειραματίστηκε με χρώμα, αλλά τελικά κατέληξε στο άσπρο, το μαύρο και κάποιες αποχρώσεις του γκρι, καθώς θεώρησε ότι έτσι δίνει μεγαλύτερη ένταση στο θέμα.
Περιπετειώδης και η διαδρομή του ίδιου του πίνακα από την ολοκλήρωση της δημιουργίας του και μετά, από τις ειρωνικά δημοσιεύματα από κριτικούς τέχνης της εποχής που αποκάλεσαν το έργο «ένα από τα φτωχότερα της παγκόσμιας παραγωγής» μέχρι τελικά τη φυγάδευση του στις ΗΠΑ λίγο μετά το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο θρύλος λέει ότι όταν οι Γερμανοί μπήκαν στο Παρίσι, στην προσπάθειά τους να κατασχέσουν όσο το δυνατόν περισσότερους αξιωματικούς μπορούσαν, ένας Γερμανός αξιωματικός έδειξε σε φωτογραφία την Γκερνίκα στον ίδιο τον Πικάσο που είχε προσαχθεί ρωτώντας τον: «Αυτόν τον πίνακα εσείς τον κάνατε;» Κι τότε εκείνος απάντησε με θάρρος: «Όχι κύριε, Εσείς».
Διαβάστε ακόμα:
To Μουσείο ως Προορισμός: Musée de l’Orangerie, Παρίσι
Museum hopping στην Αθήνα: Αστική περιδιάβαση σε χώρους τέχνης και πολιτισμού
Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο περίφημο Σαλόν του Παρισιού το 1831, αγοράστηκε από τη γαλλική κυβέρνηση για 3000 φράγκα και αρχικά εκτέθηκε στο Μουσείο του Λουξεμβούργου πριν επιστραφεί προσωρινά στα χέρια του καλλιτέχνη ο οποίος δεν μπόρεσε να τον εκθέσει πουθενά καθ’ όλη τη διάρκεια της βασιλείας του Λουδοβίκου-Φιλίππου λόγω του ευθύ τρόπου με τον οποίο ο πίνακας ερχόταν σε σύγκρουση με τον θεσμό της μοναρχίας. Το 1848, ωστόσο, μετά τη νέα επανάσταση ο πίνακας επέστρεψε στο μουσείο του Λουξεμβούργου και τελικά το 1855, επί Ναπολέοντα ΙΙΙ, εκτέθηκε ακόμα και στην Διεθνή Έκθεση του Παρισιού εκείνης της χρονιάς.
«Αυτή τη φορά ζωγραφίζω απλά την κρεβατοκάμαρά μου. Αλλά το χρώμα θα πρέπει να είναι πλούσιο σε αυτό το σημείο, με απλοποίηση του τρόπου που εφαρμόζεται στα αντικείμενα προσθέτοντας ένα βαθμό μεγαλείου, ώστε να υπονοεί την ανάπαυση ή το όνειρο. Λοιπόν, έχω καταλάβει ότι σχεδιάζοντας την σύνθεση, παύουμε να σκεφτόμαστε και να ονειρευόμαστε. Έβαψα τους τοίχους ανοικτό βιολετί. Το πάτωμα με καρό. Το ξύλινο κρεβάτι και τις καρέκλες, κίτρινα όπως το φρέσκο βούτυρο. Το σεντόνι και τα μαξιλάρια, ανοιχτό λάιμ. Το κάλυμμα μπορντό. Το παράθυρο, πράσινο. Το νιπτήρα, πορτοκαλί. Την καράφα, μπλε. Τις πόρτες λιλά. Και, αυτό είναι όλο. Δεν υπάρχει τίποτα άλλο σε αυτό το δωμάτιο με κλειστά παντζούρια. Τα τετράγωνα κομμάτια των επίπλων πρέπει να εκφράζουν την ανάπαυση. Επίσης, τα πορτρέτα στον τοίχο, τον καθρέφτη, το μπουκάλι, και μερικά κοστούμια. Το λευκό χρώμα δεν έχει χρησιμοποιηθεί στον πίνακα, έτσι ώστε το πλαίσιό του θα είναι λευκό, με σκοπό να πάρω το αίμα μου πίσω για την υποχρεωτική ανάπαυση που συνιστάται για μένα. Δεν έχω απεικονίσει κανένα είδος σκίασης ή σκιάς. Έχω εφαρμόσει μόνο απλά χρώματα, όπως αυτά στις κρέπες» έγραψε το 1888 ο Βαν Γκογκ σε ένα γράμμα στον αδελφό του Τεό, εκφράζοντας μέσα σε λίγες σειρές όλα τα σημαντικά που αξίζει να ειπωθούν για αυτό το απλό μα τόσο σπουδαίο έργο τέχνης.
Γκερνίκα του Πάμπλο Πικάσο, Μουσείο Reina Sofia, Μαδρίτη
Στην ηλιόλουστη Μαδρίτη το Μουσείο Reina Sofia είναι ένα καταφύγιο που κλείνει μέσα του κάποιες από τις πιο επιδραστικές και φωτεινές στιγμές της ισπανικής πολιτιστικής κληρονομιάς.
Το διασημότερο έκθεμα του μουσείου και, την ίδια στιγμή, το πιο δυνατό αντιπολεμικό έργο στην ιστορία της παγκόσμιας τέχνης, η Γκερνίκα του Πάμπλο Πικάσο, αφηγείται με τα δικά της μέσα τη φρίκη του πολέμου, την απανθρωπιά και τη βιαιότητα στο πεδίο της μάχης. Ο πίνακας ήταν παραγγελία της κυβέρνησης της Ισπανίας για τη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού το 1937 και είναι βασισμένος στο ισοπεδωτικό βομβαρδισμό της μικρής ισπανικής πόλης Γκερνίκα, κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου τον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς. Παρά το γεγονός ότι έχουν σωθεί συνολικά 45 προσχέδια από τις ημέρες που ο Πικάσο δούλευε πάνω στην αρχική ιδέα της Γκερνίκα, το έργο ολοκληρώθηκε σχετικά γρήγορα, μόλις τον Ιούνιο του 1937.
Στον καμβά διαστάσεων 3,54 x 7,82 μέτρων, ο Πικάσο απέφυγε να ζωγραφίσει αεροπλάνα, βόμβες ή ερείπια. Οι κυρίαρχες μορφές του έργου είναι ένας ταύρος και ένα πληγωμένο άλογο, διαμελισμένα κορμιά και τέσσερις γυναίκες που ουρλιάζουν κρατώντας νεκρά μωρά. Αρχικά, ο Πικάσο πειραματίστηκε με χρώμα, αλλά τελικά κατέληξε στο άσπρο, το μαύρο και κάποιες αποχρώσεις του γκρι, καθώς θεώρησε ότι έτσι δίνει μεγαλύτερη ένταση στο θέμα.
Περιπετειώδης και η διαδρομή του ίδιου του πίνακα από την ολοκλήρωση της δημιουργίας του και μετά, από τις ειρωνικά δημοσιεύματα από κριτικούς τέχνης της εποχής που αποκάλεσαν το έργο «ένα από τα φτωχότερα της παγκόσμιας παραγωγής» μέχρι τελικά τη φυγάδευση του στις ΗΠΑ λίγο μετά το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο θρύλος λέει ότι όταν οι Γερμανοί μπήκαν στο Παρίσι, στην προσπάθειά τους να κατασχέσουν όσο το δυνατόν περισσότερους αξιωματικούς μπορούσαν, ένας Γερμανός αξιωματικός έδειξε σε φωτογραφία την Γκερνίκα στον ίδιο τον Πικάσο που είχε προσαχθεί ρωτώντας τον: «Αυτόν τον πίνακα εσείς τον κάνατε;» Κι τότε εκείνος απάντησε με θάρρος: «Όχι κύριε, Εσείς».
Διαβάστε ακόμα:
To Μουσείο ως Προορισμός: Musée de l’Orangerie, Παρίσι
Museum hopping στην Αθήνα: Αστική περιδιάβαση σε χώρους τέχνης και πολιτισμού
