Το ψιλόβροχο καλύπτει σαν πέπλο το πετρόκτιστο χωριό της Ανδρίτσαινας στο οποίο έχουμε φτάσει κάνοντας την ωραία διαδρομή από την πλευρά της Καρύταινας. Η ώρα είναι 10 το πρωί. Στεκόμαστε μπροστά στο νεοκλασικό κτίριο της Δημόσιας Ιστορικής Βιβλιοθήκης, ανυπομονούμε να δούμε τους θησαυρούς της.
Στο ισόγειο μας υποδέχεται η μυρωδιά των βιβλίων -τόσο γνώριμη για μας που ανήκουμε στην παλιότερη γενιά. Αυτή που μεγάλωσε χώνοντας με ευχαρίστηση τη μύτη της στις σελίδες κάθε φορά που ανοίγαμε ένα καινούργιο βιβλίο. Αισθάνομαι ότι βρίσκομαι σε οικείο περιβάλλον. Γύρω μου απλώνονται τα ράφια της δανειστικής βιβλιοθήκης που αναστενάζουν φορτωμένα με κάθε λογής βιβλία. Αριστερά η παιδική βιβλιοθήκη, γεμάτη από χαρούμενα χρωματιστά εξώφυλλα.
«Μα, διαβάζει βιβλία η Generation Z;» θα ρωτήσω αργότερα την ευγενέστατη κυρία Αντωνία Βλαχούση, προϊσταμένη της βιβλιοθήκης: «Για να φέρεις τα παιδιά στις βιβλιοθήκες πρέπει να τα μυήσεις με σύγχρονους τρόπους. Να έχεις άλλη προσέγγιση, όχι την παλιά. Πιστεύω ότι με τις εκδηλώσεις που κάνουμε, έχουμε καταφέρει να φέρουμε αρκετά παιδιά πιο κοντά στην ανάγνωση βιβλίων», μου απαντάει. Σοβαρή και ευγενική, όπως αρμόζει στη θέση της, στέκεται πίσω από μια προθήκη της επιβλητικής αίθουσας του πρώτου ορόφου που έχει το όνομα του Κωνσταντίνου Αγαθόφρονα Νικολόπουλου. Από τοίχο σε τοίχο απλώνεται ένα μπορντό χαλί, στο κέντρο παραταγμένες καρέκλες. Στο βάθος ένα πιάνο κι ένα τραπέζι για τους ομιλητές στη διάρκεια των παρουσιάσεων, των εκδηλώσεων και των ομιλιών που διοργανώνονται εδώ.
Μας περιτριγυρίζουν βιβλία, χιλιάδες βιβλία, αμύθητης αξίας. Κλεισμένα σε δεκάδες βιβλιοθήκες από ακριβό ξύλο, κατανεμημένα σε ενότητες, διηγούνται κι όλο διηγούνται μεταξύ τους, σε πολλές διαφορετικές γλώσσες, αποσπάσματα από το πολύτιμο περιεχόμενό τους. Αφορά τα περισσότερα γνωστικά πεδία: Αρχαίους Έλληνες και Λατίνους συγγραφείς, φιλοσοφία, ιστορία, φυσική, μαθηματικά, γεωγραφία, ιατρική. Μια από τις σημαντικότερες ιδιωτικές βιβλιοθήκες της Ευρώπης των αρχών του 19ου αιώνα, περιμένει όλο το χρόνο τους ερευνητές για να ξεφυλλίσουν τους τόμους της και να κρατήσουν σημειώσεις -αφού τα βιβλία απαγορεύεται να βγουν από το κτίριο.
«Όλα ξεκίνησαν με τη δωρεά της συλλογής του Κωνσταντίνου Νικολόπουλου, που έδωσε στον εαυτό του το φιλολογικό ψευδώνυμο «Αγαθόφρων». Περιλαμβάνει 6.500 τόμους. Ο πατέρας του καταγόταν από εδώ και στη συνέχεια έφυγε στη Σμύρνη. Ο Κωνσταντίνος, αφού ταξίδεψε στις παραδουνάβιες χώρες, κατέληξε να ζει στο Παρίσι από το 1806 όπου δούλευε ως υπάλληλος και μετά υποβιβλιοθηκάριος -όπως ήταν τότε ο τίτλος- στη βιβλιοθήκη του Ινστιτούτου της Γαλλίας. Το 1838 αποφάσισε να δωρίσει τη συλλογή του στη γενέτειρα του πατέρα του και να έρθει να ζήσει εδώ. Όμως δεν πρόλαβε, πέθανε το 1841. Τα βιβλία μεταφέρθηκαν με πλοίο στο Ναύπλιο και μετά από τέσσερα χρόνια τα έφεραν στην Ανδρίτσαινα με μουλάρια», συνοψίζει η συνομιλήτριά μου.
Τα πολύτιμα βιβλία τοποθετήθηκαν αρχικά στην εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας και έμειναν εκεί 35 χρόνια. Το 1875 άρχισε το κτίσιμο των διδακτηρίων της Ανδρίτσαινας -πρωτοπόρου τότε στην Ελλάδα στο θέμα της μόρφωσης των παιδιών. Το 1879, τα βιβλία μεταφέρθηκαν στο διδακτήριο, το 1932 μετακινήθηκαν και πάλι και κάποια στιγμή τα πολυταξιδεμένα βιβλία έφτασαν επιτέλους στην έδρα τους: το διώροφο νεοκλασικό, στο πευκόφυτο ύψωμα απέναντι από το σχολείο της Ανδρίτσαινας. «Ο Νικολόπουλος ήταν μανιώδης βιβλιόφιλος, ήξερε ακριβώς τι αγόραζε. Η αξία της συλλογής του έγκειται στο ότι περιλαμβάνει πρώτες σειρές της τυπογραφίας από το 1500 και μετά. Είναι αξιόλογες και όσον αφορά τις βιβλιοδεσίες και τα οικόσημα που φέρουν», προσθέτει η κυρία Βλαχούση.
Ένας πολυτάλαντος δωρητής με τραγικό τέλος
Όπως θα διαβάσω αργότερα, ο Νικολόπουλος ήταν ένας αληθινά ξεχωριστός άνθρωπος. Πολυμαθής, φιλοπερίεργος, πολυτάλαντος και μοναχικός. Ήταν φιλόλογος, μεταφραστής, αρχαιολόγος, ποιητής, συνθέτης και άφησε πίσω πολλές πραγματείες και ποιήματα γραμμένα στα ελληνικά και τα γαλλικά. Με σημαντικές στερήσεις και δυσκολίες κατάφερε να συγκεντρώσει τη συλλογή που βρίσκεται γύρω μας. Κατάφερε να αποκτήσει αντίτυπα λογίων με χειρόγραφες σημειώσεις τους, πρωτότυπες εκδόσεις επιφανών συγγραφέων της εποχής με ιδιόχειρες αφιερώσεις, σπάνιες μεταφράσεις έργων, παλιά βιβλία των απαρχών της παγκόσμιας τυπογραφίας ανεκτίμητης αξίας -κυρίως αρχαίων κλασικών. Παρακολουθούσε συστηματικά τους καταλόγους δημοπρασιών και ενημερωνόταν για όλες τις νέες εκδόσεις της εποχής. Συνεργαζόταν, επίσης, με το μεγαλύτερο παλαιοπωλείο του Παρισιού και τα βιβλία που αγόραζε τα πλήρωνε σε δόσεις, έστω κι αν αυτές αποτελούσαν το σύνολο του μηνιαίου μισθού του.
Το χειρόγραφο σημείωμα παραχώρησης της συλλογής του στην Ανδρίτσαινα φυλάσσεται σε ειδική προθήκη. Είναι συγκινητικό να το βλέπεις, όπως συγκινητικό είναι το να μάθεις για το τραγικό τέλος του Νικολόπουλου: λέγεται ότι τινάζοντας τη σκόνη από τα κασόνια στα οποία συσκεύαζε τη συλλογή για να μεταφερθεί, έγδαρε βαθιά το χέρι του το οποίο μολύνθηκε. Έπαθε τέτανο και πέθανε σε νοσοκομείο του Παρισιού, μόνος. Ο τάφος του δεν βρέθηκε ποτέ. Η διπλανή αίθουσα της βιβλιοθήκης έχει το όνομα ενός ακόμη δωρητή, του βιβλιοσυλλέκτη και βιβλιόφιλου Ευάγγελου Καλλανιώτη, με καταγωγή από τη Στεμνίτσα. Εμπνεόμενος από το παράδειγμα του Νικολόπουλου, χάρισε τους 4.500 τόμους της ιδιωτικής του συλλογής που περιλαμβάνει σπάνιους και αξιόλογους τίτλους.
Στον χώρο αυτό, που είναι ταυτόχρονα και ένα ατμοσφαιρικό αναγνωστήριο, μας περιμένει μια έκπληξη: «Αυτά που βλέπετε είναι τα 23 γύψινα εκμαγεία της ζωφόρου του Ναού του Επικούριου Απόλλωνα. Είναι δωρεά του Βρετανικού Μουσείου στη Δημόσια Βιβλιοθήκη Ανδρίτσαινας και ήρθαν εδώ το 1963», λέει η κα Βλαχούση. Το λιγότερο που μπορούσε να κάνει το μουσείο στο οποίο εκτίθενται τα πρωτότυπα από το 1815. Κλάπηκαν από μια ομάδα «αρχαιόφιλων» όταν έκαναν την πρώτη συστηματική ανασκαφή στον χώρο του ιερού του Επικούριου το 1812, προσθέτω (δείτε αναλυτικά στο σχετικό άρθρο του travel.gr για το Επικούριο Απόλλωνα).
Εκτός από τους πολύτιμους τίτλους, στη βιβλιοθήκη φυλάσσονται σπάνια χειρόγραφα και ντοκουμέντα πρωταγωνιστών της Επανάστασης του 1821. Χάρη στην Ελβετική Ένωση Φίλων Βιβλιοθήκης, έχει και εξοπλισμένο εργαστήριο συντήρησης βιβλίων. Μαζί με τη δανειστική βιβλιοθήκη στον κάτω όροφο το σύνολο των βιβλίων που φιλοξενεί έχει φθάσει τα 45.000. Ένα μεγάλο μέρος τους έχει ψηφιοποιηθεί.
*Για αναλυτικές πληροφορίες πλοηγηθείτε στο www.andritsainalibrary.gr
Επίσκεψη στο Λαογραφικό Μουσείο της Ανδρίτσαινας
Μια κιβωτός που κλείνει μέσα της περισσότερα από 4.500 αντικείμενα που εκπροσωπούν τον λαϊκό πολιτισμό της Ανδρίτσαινας του χθες, μας περιμένει πάνω από την περίφημη Τρανή Βρύση. Το Λαογραφικό Μουσείο του χωριού ιδρύθηκε το 1981 από τον Εξωραϊστικό Σύλλογο Γυναικών Ανδρίτσαινας. «Με χρηματοδότηση από ένα πρόγραμμα Leader, με πολύ μόχθο και δουλειά επί πολλά χρόνια, καταφέραμε να φτιάξουμε το μουσείο που θα δείτε. Οι επισκευές και οι κατασκευές ήταν πολλές, γιατί οι χώροι δεν ήταν σε καλή κατάσταση». Η κυρία Γεωργία Αυγερινού μας δίνει πληροφορίες, ενώ, ταυτόχρονα, μας ανοίγει τις πόρτες του εντυπωσιακού τριώροφου αρχοντικού Γεωργίου Κανελλοπούλου που στεγάζει το μουσείο. Κτισμένο το 1847, δωρίστηκε στον σύλλογο από την τελευταία απόγονο της οικογένειας Γαληνή Κανελλοπούλου.
Η ευγενική κλειδοκράτορας θα μας ξεναγήσει στους χώρους του ισογείου, ένα πλήρες σπίτι με όλα τα έπιπλα που είχαν φέρει από το εξωτερικό. Μια αναβίωση-αποτύπωση της εικόνας των πλουσιόσπιτων στα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα.
Στον επάνω όροφο, εκτίθενται αντικείμενα που χρονολογούνται μεταξύ 1832-1932 και προέρχονται αποκλειστικά από την Ανδρίτσαινα. Δεν ξέρουμε πού να πρωτοκοιτάξουμε: ένα πλήρες παλιό κουρείο αριστερά, προίκες των κοριτσιών δεξιά, μαζί με παλιά κρεβάτια, χειροποίητα κεντήματα, σκεύη, εργαλεία και πολλά άλλα. Στο χώρο δεσπόζουν οι προθήκες με τις εντυπωσιακές φορεσιές και τα νυφικά.
«Τα ρούχα που βλέπετε, τα φορούσαν οι κυρίες από το 1870. Είναι φορέματα εξόδου, όπως τα έλεγαν τότε. Όλα ράβονταν σε μοδίστρες της Ανδρίτσαινας με υφάσματα που τα έφερναν από το εξωτερικό. Η βόλτα γινόταν στον κεντρικό δρόμο μέχρι την Τρανή Βρύση», μάς λέει η κυρία Αυγερινού καθώς στεκόμαστε στο μπαλκόνι του σπιτιού ατενίζοντας τον οικισμό και το γύρω τοπίο. «Εδώ δεν υπήρχε αγροτική ζωή, οι άνθρωποι ασχολούνταν με το εμπόριο και τα γράμματα», προσθέτει.
Τον κεντρικό δρόμο της Ανδρίτσαινας θα τον δούμε σε λίγα λεπτά αποτυπωμένο στις εκπληκτικές φωτογραφίες ενός λευκώματος του φημισμένου Γάλλου φωτογράφου Fred Boissonnas. Χρονολογούνται στο 1903 και το 1913. Βρισκόμαστε στον παλιό στάβλο του σπιτιού, που είναι το ιστορικό τμήμα του Λαογραφικού Μουσείου. Ανάμεσα στις φωτογραφίες και τα μπαούλα που εκτίθενται, ξεχωρίζει αυτό του Πρωτοφιλικού Παναγιώτη Αναγνωστόπουλου, του 1832, ο οποίος καταγόταν από την Ανδρίτσαινα. Σε έναν ξεχωριστό θολωτό χώρο θα δούμε πολλά ακόμη παλιά εργαλεία, ένα αργαλειό, τη μηχανή του τσαγκάρη και διάφορα σκεύη.
*Διαβάστε περισσότερα στο www.andritsainamuseum.gr
Διαβάστε ακόμα:
48 ώρες στη Βυτίνα -Οι καλύτερες διευθύνσεις για ένα αναζωογονητικό weekend
«Θέλαμε ουσιαστικό χρόνο με το παιδί»: Το ζευγάρι που άφησε την Αθήνα για την Καρύταινα
Στα μονοπάτια της ορεινής Αρκαδίας -Μαγευτικές διαδρομές μέσα στα έλατα
