Η κυρία Ραμπία μας υποδέχεται στην είσοδο του Πολιτιστικού Κέντρου Irfan. Με ένα ελαφρύ χαμόγελο, κουνάει το χέρι της και μας λέει «Buyurun» καλωσορίζοντάς μας στο μικρό ατελιέ της στο ίδιο κτήριο. Γεμάτο ξύλινους ατομικούς πάγκους και πρωτότυπα έργα με οθωμανικά και ισλαμικά μοτίβα, το μικρό εργαστήριο είναι ένα ολάνοιχτο παράθυρο στον κόσμο της ζωγραφικής της Ανατολής και σίγουρα ο χρόνος που θα περάσουμε εδώ δεν θα πάει χαμένος.
Μαζί με την κυρία Ραμπία ανοίγουμε τις καρέκλες από τους πάγκους του εργαστηρίου, παίρνουμε τις θέσεις μας και όση ώρα προσπαθούμε να βολευτούμε στις θέσεις μας, η ίδια πηγαίνει πίσω από το γραφείο της και ξεκινάει να μας μιλάει για την ιστορία της τέχνης Ebru.
«Στην τέχνη Ebru, τα πάντα προέρχονται από τη φύση. Από τα πινέλα, τις βούρτσες και τα χρώματα, όλα είναι φύση», είναι η φράση την οποία κρατώ και με την οποία η κυρία Ραμπία ξεκινάει την σύντομη παρουσίαση της ιστορίας της τέχνης της ισλαμικής υδατογραφίας που άκμασε στην Συρία των Ομεϋαδών και την οθωμανική Κωνσταντινούπολη. Χωρίς να μας πει πολλές τεχνικές λεπτομέρειες και μετά από μία-δύο σύντομες ερωτήσεις, η κυρία Ραμπία κάθεται στον πάγκο της και ρωτά ποιο λουλούδι θα θέλαμε να σχεδιάσουμε. Κοιτώντας τα ζωγραφιστά γαρύφαλλα στον τοίχο, αποφασίζουμε ότι θέλουμε να μας σχεδιάσει ένα γαρύφαλλο.
Παίρνοντας πρώτα ένα μακρύ χοντρό πινέλο ξεκινάει να πιτσιλάει ελαφρά το παχύρρευστο υγρό μέσα στο μεταλλικό καλούπι και γρήγορα σχηματίζονται ομόκεντροι κύκλοι από τις σταγόνες που διασπείρονται στο νερό. Μέσα σε δευτερόλεπτα, το φαινομενικά σκοτεινό υγρό έχει αποκτήσει ένα ανοιχτό μπεζ χρώμα, το οποίο θα είναι και το φόντο του λουλουδιού που ετοιμαζόμαστε να φτιάξουμε. Αφήνοντας στην άκρη τα βαζάκια με το μπεζ χρώμα και το χοντρό πινέλο από ξύλο τριανταφυλλιάς, η κυρία Ραμπία παίρνει δύο λεπτά αιχμηρά χαρακτήρια και ξεκινάει να τα βουτάει επιδεικτικά στα χοντρά βαζάκια με διάφορες αποχρώσεις του πράσινου.
Με λεπτές επιδέξιες κινήσεις, ενώνει τις σταγόνες από τα χρώματα, πριν τις αποθέσει με εξαιρετική σταθερότητα στην επιφάνεια του μπεζ υγρού, ώστε να γίνουν κι αυτές ομόκεντροι πράσινοι κύκλοι πάνω στην επιφάνεια του χρωματισμένου υγρού. Έπειτα, επαναλαμβάνει την ίδια διαδικασία με άλλα χρώματα ξανά ξανά μέχρι να ενώσει με μία γρήγορη κίνηση τους διαφορετικούς κύκλους, οι οποίοι έχουν τώρα σχηματοποιηθεί στα πράσινα φύλλα ενός κόκκινου γαρύφαλλου.
Μέσα σε λιγότερο από δέκα λεπτά, το γαρύφαλλο μας είναι έτοιμο και το αφήνουμε να στεγνώσει στο ειδικό δίχτυ μαζί με άλλα σχέδια που είχε κάνει νωρίτερα η ίδια. Μετά τα αρχικά αναφωνήματα και χειροκροτήματα, η κυρία Ραμπία μας λέει ευγενικά να περάσουμε ξανά σε λίγα λεπτά, ώστε να ετοιμάσει τον χώρο, για να δοκιμάσουμε κι εμείς με τη σειρά μας την τύχη μας στο υγρό καλούπι που η ίδια λίγα λεπτά πριν έκανε τόσο εύκολα ένα φανταστικό σχέδιο.
Φεύγουμε για λίγο και, όση ώρα χαζεύουμε τα μικρά εργαστήρια εδώ κι εκεί στους διακοσμημένους με κίτρινα μάρμαρα διαδρόμους, ακούμε από μακριά τον γνωστό, πλην όμως αλλιώτικο, ήχο ενός οργάνου της Ανατολής. Στο βάθος του κεντρικού διαδρόμου του πολιτιστικού κέντρου και στη μέση του μεγάλου αμφιθεάτρου, ένας κύριος ντυμένος με παραδοσιακά ρούχα παίζει με πάθος ρεμπάμπ, ένα παραδοσιακό κεντροασιατικής καταγωγής μουσικό όργανο, εξαιρετικά δημοφιλές στην Τουρκία που εξωτερικά μοιάζει με βιολί. Η μουσική του νοσταλγική. Το ταλέντο του οργανοπαίχτη ακαταμάχητο. Με επιδέξια γρατζουνισμένες μελωδίες, ο μετρ του ρεμπάμπ -όπως μαθαίνουμε αργότερα- σε ταξιδεύει σε έναν άγνωστο μαγικό κόσμο. Σε έναν κόσμο που θυμίζει μία χαμένη Ανατολή, νοσταλγική και ήρεμη.
Περπατάμε στους διαδρόμους του πολιτιστικού κέντρου και παραδίπλα στο μεγάλο αμφιθέατρο με τον αντίλαλο του ρεμπάμπ να ακούγεται στο βάθος, βρίσκουμε σφηνωμένο ένα ακόμη μικρό εργαστήριο που κάνει μπαμ από μακριά χάρη στη γεμάτη ζωγραφιστά κεραμικά βιτρίνα του. Αν και την επίσημη πρωτιά στα ζωγραφιστά κεραμικά την κατέχει δικαιωματικά η μικρή πόλη Ιζνίκ κοντά στην Προύσα, φαίνεται ότι και το Ικόνιο έχει το δικό του μερίδιο στην διάσημη τέχνη της Ανατολής που άκμασε και στην Ελλάδα, αλλά έσβησε τελειωτικά στον βωμό του αστικού εκσυγχρονισμού. Στο εσωτερικό του μικρού εργαστηρίου, ένας ηλικιωμένος κύριος ζωγραφίζει με πολλή προσοχή ένα τεράστιο κεραμικό πιάτο σχεδιάζοντας με μολύβι ατελείωτα φυτικά- γραμμικά μοτίβα που λίγα λεπτά αργότερα θα γεμίσει με μπλε μπογιά.
Στο διπλανό τραπέζι, δύο νέες κοπέλες με μαντίλα ακολουθούν τα βήματα του δασκάλου τους και με το άγχος του μαθητευόμενου ζωγραφισμένο στο πρόσωπό τους προσπαθούν να αποδώσουν κι αυτές τα μοτίβα που κάνει ο δάσκαλος τους. Εικόνα που αποδεικνύει πως στο εσωτερικό της Τουρκίας, οι παραδοσιακές τέχνες, όχι μόνο δεν έχουν σταματήσει να ανθούν, αλλά αποτελούν πρόσφορη εναλλακτική για κοπέλες από συντηρητικές οικογένειες που αναζητούν μια διέξοδο στη σύγχρονη αγορά εργασίας.
Μπροστά από έναν τοίχο γεμάτο με ζωγραφιστά πιάτα, συστηνόμαστε με την υπεύθυνη του εργαστηρίου και συζητάμε για την διακοσμητική κεραμική, τις εφαρμογές και τις προοπτικές της μαθαίνοντας με εμφανή έκπληξη ότι ο ήσυχος πρωτομάστορας παραδίπλα μας ήταν ο ίδιος που είχε φιλοτεχνήσει τα κεραμικά πλακάκια του υπόγειου σταθμού του μετρό της Κωνσταντινούπολης στην πλατεία Ταξίμ. Μια ακόμη απόδειξη ότι μια παραδοσιακή τέχνη έχει με το παραπάνω θέση σε μια πλήρως αναπτυγμένη πόλη. Έχοντας φθάσει η ώρα να επιστρέψουμε στο ατελιέ της κυρίας Ραμπία, χαιρετάμε ευγενικά την καλυμμένη κυρία που μας υποδέχτηκε στο εργαστήριο, ενώ ο πρωτομάστορας απορροφημένος στην μαγεία της δημιουργίας δεν μας δίνει καμία σημασία.
Επιστρέφουμε πίσω στο ατελιέ Ebru. Η ώρα έφθασε πλέον να δοκιμάσουμε -μάταια μάλλον- τις δικές μας δυνάμεις στο υγρό καλούπι που λίγο πριν γέννησε ένα ζωντανό γαρύφαλλο. Φοράμε τις ειδικές ποδιές και υπό τις οδηγίες της κυρίας Ραμπία, ξεκινάμε να φιλοτεχνούμε. Γρήγορα καταλαβαίνουμε ότι τα πράγματα δεν θα είναι τόσο εύκολα καθώς η τέχνη Ebru είναι απαιτητική λεπτοδουλειά. Τα χρώματα και τα σκεύη είναι τόσο ευαίσθητα που η παραμικρή άγαρμπη κίνηση είναι ικανή να καταστρέψει το τελικό αποτέλεσμα, ενώ το υγρό στο καλούπι χρειάζεται ειδική μεταχείριση μέχρι την ολοκλήρωση του τελικού σχεδίου. Με τρέμουλο στα χέρια και κόκκινα από τον φόβο του λάθους μάγουλα, ολοκληρώνουμε το δικό μας γαρύφαλλο. Όσο μπορέσαμε τουλάχιστον να καταφέρουμε μέσα σε ένα διασκεδαστικό κλίμα ευφορίας, γέλιου και παιχνιδιού.
Μετά από λίγα λεπτά, έφθασε η ώρα να αναχωρήσουμε. Η κυρία Ραμπία μας ευχαριστεί για την επίσκεψη μας στο ατελιέ της, ενώ το ίδιο λέμε κι εμείς για την δυνατότητα να δοκιμάσουμε την ενδιαφέρουσα τέχνη σχετικά επιτυχώς στο εργαστήριό της. Χωρίς πολλά πολλά, αποχωρούμε γρήγορα από το εργαστήριο ενθουσιασμένοι με τις νέες εικόνες που είδαμε και τους καταπληκτικούς ανθρώπους που γνωρίσαμε χαζεύοντας για ώρα κάτω από την αποπνικτική ζέστη την απεραντοσύνη του τοπίου της Κεντρικής Ανατολίας και σκεπτόμενοι τι άλλες εκπλήξεις μπορεί να κρύβει ο αρχέγονος αυτός τόπος.
Διαβάστε ακόμα:
Ταξίδι ζωής στη Σαμαρκάνδη: Η μυθική πόλη με τα ουράνια χρώματα
