«Γάλα Αίμα» της Αλεξάνδρας Κ* στο Θέατρο της Ε.Η.Μ.

Περισσότερα για το έργο

(…) τα χέρια μου κουράστηκαν να δίνουν και μαζεύτηκαν γύρω

απ’ τον εαυτό τους

το στήθος μου κουράστηκε να σας ταΐζει – βάρυνε κι άδειασε

τα πόδια μου έσπασαν απ’ τις δουλειές και ρίζες έβγαλαν

για να με σταματήσουν

όλα παλιώσαν, ξέφτισαν απ’ την πολλή τη χρήση

στα δύο σκίστηκα για να γεννήσω τα παιδιά

στα δυο για να γεννήσω τον άντρα που έγινες

μέσα μου μπήκες και μου ρίζωσες και βλάστησες

ήσουνα πιο παιδί μου απ’ τα παιδιά μας

μες στο κορμί μου ζήσατε όλοι σας, πώς να μη μου γεράσει;

Βρισκόμαστε σε μια κλειστή κοινωνία, κάπου στην ελληνική επαρχία λίγο μετά το τέλος του Εμφυλίου. Η Ξένη είναι μια γυναίκα από άλλο τόπο, που εγκατέλειψε μάνα και πατέρα και ακολούθησε τον άντρα που ερωτεύτηκε στο χωριό του. Ύστερα από χρόνια έγγαμου βίου και αυταπάρνησης και με δύο κόρες πια την εγκαταλείπει για χάρη μιας νεότερης, πλούσιας νύφης. Ο πατέρας της νύφης, πρόσωπο με εξουσία και σκοτεινό παρελθόν θα την εκδιώξει και θα της επιβάλλει να εγκαταλείψει το σπίτι και τον τόπο χωρίς τα παιδιά της. Σε μια απέλπιδα προσπάθεια από κάπου να κρατηθεί, θα καταφύγει σε κάποιον παλιό έμπιστο φίλο, αλλά και πάλι θα προδοθεί. Η Ξένη σε μια στιγμή χάνει ό,τι έχει, παιδιά, άντρα, σπίτι, τόπο. Συνειδητοποιεί πως είναι μόνη, πως η θυσία ακέραιου του ζωτικού της κεφαλαίου δεν της εξασφάλισε ούτε καν τους ρόλους που την (ετερο)προσδιόριζαν μια ζωή και που υπηρέτησε μέχρι ολοκληρωτικής αποστράγγισης∙ ούτε κόρη ούτε σύζυγος ούτε μάνα από δω και πέρα. Αλλά ούτε καν γυναίκα και ερωμένη∙ η ικμάδα και η ομορφιά έσβησαν και ξέφτισαν, κι εκείνη ξοδεμένη μέχρι σταγόνας, έμεινε «άδειο σακί, πλεγμένο από παράπονο», ένα κέλυφος στεγνό «απ’την πολλή τη χρήση». Το έργο της Αλεξάνδρας Κ*, μια μεταγραφή της Μήδειας του Ευριπίδη στο σήμερα, αν και στο τέλος ακολουθεί το παπαδιαμαντικό μονοπάτι, καθώς η Ξένη υιοθετεί τη «μια κι έξω» λύση της Φραγκογιαννούς («Φόνισσα»), για να «γλιτώσει», για να «σώσει» τις κόρες της από ένα προδιαγεγραμμένο μέλλον, στο θυσιαστήριο μιας εχθρικής κοινωνίας.

Η Ξένη, η κεντρική ηρωίδα, δεν είναι μια άγνωστη. Είναι μια οικεία γυναικεία μορφή ακόμα και σήμερα, εύκολα αναγνωρίσιμη μέσα στον κοινωνικό περίγυρο, συχνά και μέσα στους κόλπους της οικογένειας. Μπορεί να είναι η γιαγιά, η μάνα, που μας γέννησαν και μας ανέθρεψαν. Μπορεί μια κακοπαθημένη συγγενής, μια γειτόνισσα στο πρόσωπο της οποίας ο βολεμένος κοινωνικός περίγυρος επέλεγε/επιλέγει να μην βλέπει ποτέ καμία ανορθογραφία. Όλα καλώς καμωμένα, μέχρι τη στιγμή που η αόρατη να γίνει ορατή, και τότε ο «νοικοκυρεμένος» αυτός κόσμος έβρισκε/βρίσκει πάντα κάτι τερατώδες να της προσάψει. Η Ξένη είναι η αμίλητη, αόρατη εκείνη γυναίκα, που μοίρα της είναι τα δεσμά του γάμου και προορισμός της η αυτοθυσία στο βωμό της κοινωνικής συνοχήςˑ δουλειά και καθήκον της να απαρνείται τον εαυτό της, να γίνεται χίλια κομμάτια για να για να στέκονται όλοι οι άλλοι όρθιοι στα πόδια τους, να είναι ευχαριστημένοι∙ στάση αυτονόητη, καθώς τίποτε λιγότερο δεν θα ήταν αποδεκτό από τις κοινωνικές συμβάσεις και τα ήθη που κληρονομήθηκαν επί μακρά σειρά γενεών.

(…) κανείς δεν αγαπά στ’ αλήθεια μιαν αόρατη γυναίκα

μα πρώτη η ίδια αυτή δεν αγαπά τον εαυτό της

Η Ξένη, όπως η Μήδεια, διεκτραγωδεί την προσωπική της κατάσταση (κατάσταση των γυναικών), αυτοοικτίρεται για την προσωπική, ερωτική, οικογενειακή απομόνωσή της. Καταλογίζει στον άντρα της αγνωμοσύνη, προδοσία και απιστία, και τέλος υπερβαίνει τα όρια της γυναίκας, συζύγου και μητέρας για να διαπράξει μες στην οδύνη της το αδιανόητο στο όνομα των κοριτσιών της, όπως η Φραγκογιαννού:

(…)κανείς μη σας λερώσει με το βλέμμα του

κανένας μη σας γδάρει με το χάδι

να μην πέσουν απάνω σας τα λόγια τους

και γίνουν μέσα σας πικρός καρπός ντροπής

«Δεν το ’κανα για σένα. Γι’ αυτές το έκανα», λέει στον άντρα της, για να συμπληρώσει επιχαίροντας πως έκανε «διπλό καλό», αφού εκδικούμενη θα τον κατέχει απόλυτα για πάντα:

Σε άγγιξα εκεί που θα πονούσες. (…)

Ό,τι κι αν κάνεις, θα ’σαι δεμένος πάνω μου.

Κανένας δε μου παίρνει πια τα χέρια απ’ τον λαιμό σου.

Όπου κι αν πας, θα περπατάς μέσα στη λύπη μου. (…)

Η Ξένη δεν είναι ξένη επειδή έρχεται από άλλο τόπο, αλλά επειδή συνειδητοποιεί ότι έζησε μια ζωή ξένη προς τον εαυτό της. Προβαίνει στο απονενοημένο κι ύστερα βάζει φωτιά και πυρπολεί ό,τι απομένει μέχρι τελικού αφανισμού της, αποκαθιστώντας με αυτό τον τρόπο μια τάξη των πραγμάτων σε άλλη όμως διάσταση.

(…)φύγε

είσ’ ελεύθερος

πήγαινε στη γυναίκα σου

τώρα δε μου είσαι τίποτα

τράβηξα κάθε ρίζα σου από μέσα μου

κι όλα γυρίσαν πίσω

ποτάμια, αυγές, παιδιά, ιδρώτες, γέλια

να κοιμηθούνε ήσυχα πίσω μες στο σκοτάδι

όσα μαζί γεννήσαμε

πόσα γεννήσαμε

έναν κόσμο

μα το κακό δεν ξέγινε

πριν σε γνωρίσω, ήμουν ολόκληρη

τώρα είμαι άδεια από σένα

εσύ να μείνεις ζωντανός – κάποιος να μας θυμάται

Το έργο ανατέθηκε στη συγγραφέα από το Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου το 2021, στο πλαίσιο ενός πειραματικού διαλόγου της σύγχρονης θεατρικής γραφής με το Αρχαίο Δράμα, ως ένα πεδίο πάνω στο οποίο επαναπροβάλλονται οι αρχαίοι μύθοι στο σήμερα. Το έργο της Αλεξάνδρας Κ* αναδεικνύει με δραματουργική δύναμη το ζήτημα της ισότητας των φύλων και τη θέση της γυναίκας που παραδοσιακά καλείται να αντεπεξέλθει και να επιβιώσει σε έναν κόσμο που αν δεν είναι εχθρικός, δεν είναι αυτονόητα με το μέρος της.

Η Σχολή Θεάτρου Ορφέας επέλεξε το «Γάλα Αίμα» στο πλαίσιο ενός ευρύτερου στόχου να παρουσιάζει στο κοινό των Ιωαννίνων νέους συγγραφείς και θεατρικές φωνές, με σκοπό την διερεύνηση σύγχρονων ζητημάτων και την ανάδειξη νέων τρόπων θέασης της πραγματικότητας.