Τις συναντάμε καθημερινά. Δεκάδες φορές ακόμα και μέσα στην ίδια μέρα. Δεν δίνουμε ιδιαίτερη προσοχή στο σχήμα και το χρώμα τους. Κι όμως, μέσα από αυτές, μαθαίνουμε πολλά για την ιστορία της χώρας μας.
Οι ταμπέλες και οι πινακίδες είναι μέρος του πολιτισμού μας. Ο ιδρυτής της Parachute Typefoundry, Πάνος Βασιλείου, μιας εταιρείας που σχεδιάζει τυπογραφικά προϊόντα όπως γραμματοσειρές, λόγω επαγγελματικής ιδιότητας, δεν είναι από αυτούς που προσπερνούν γρήγορα μία επιγραφή.
«Η τυπογραφία είναι παντού στη ζωή μας. Βλέπεις τα δημιουργήματά της σε χαρτιά, σε τοίχους. Είναι μέρος της διακόσμησης ενός κτηρίου, ακόμα και ενός χρηστικού αντικειμένου. Μια σωστή γραμματοσειρά ομορφαίνει αισθητικά και ταυτόχρονα έχει δύναμη εφάμιλλη του κειμένου της πινακίδας ή της διαφήμισης», λέει στο Travel.gr.
O κ. Βασιλείου ήταν ο επικεφαλής του project «The type that shapes my city – This is Athens» το οποίο παρουσιάστηκε στο διεθνές συνέδριο Type Drives Communities που πραγματοποιήθηκε στις 7 και 8 Μάϊου. Πρόκειται για ένα ντοκιμαντέρ στο οποίο ξετυλίγεται η τυπογραφική ιστορία της πρωτεύουσας.
«Θέλαμε να παρουσιάσουμε με έναν διαφορετικό τρόπο το τυπογραφικό παρελθόν και παρόν της πόλης. Νομίζω ότι το αποτέλεσμα είναι ενδιαφέρον για όλους τους θεατές, είτε έχουν γνώση του αντικειμένου είτε όχι» σημειώνει ο κ. Βασιλείου. «Kάθε γενιά προσπαθεί να διαγράψει το έργο της προηγούμενης και να γράψει τη δική της ιστορία» αναφέρουν οι δημιουργοί του ντοκιμαντέρ.
Αρχαία Ελλάδα και Βυζάντιο
Η επιλογή μιας «οικογένειας» τυπογραφικών στοιχείων έχει ιστορικούς λόγους. Οι «αρχαιοελληνικοί» χαρακτήρες επιλέχθηκαν από το κράτος για τις επιγραφές στα δημόσια κτίρια. Η εκκλησία προτίμησε τις «βυζαντινές» γραμματοσειρές για τις εκκλησίες και τα ιδρύματά της. Όπως εξηγεί στο ντοκιμαντέρ ο graphic designer, Βασίλης Γεωργίου, «και οι δύο επιλογές έχουν πολιτικό πρόσημο. Το κράτος ήθελε να συνδεθεί με το αρχαιοελληνικό κάλλος, η εκκλησία με τη δόξα της Bυζαντινής Αυτοκρατορίας».
Το ενδιαφέρον είναι ότι τα κεφαλαία, ισόπαχα, αρχαιοελληνικά γράμματα δεν τα βλέπει κανείς μόνο σε κυβερνητικά κτήρια και μεγάλους οργανισμούς αλλά ακόμα και σε ταμπέλες μικρών επιχειρήσεων, όπως κρεοπωλεία και φαρμακεία.
Τα χειρόγραφα καλλιγραφικά
Τα έχουμε παρατηρήσει οι περισσότεροι, ειδικά στις επιγραφές παλαιών επιχειρήσεων του ιστορικού κέντρου. Αλλά και σε παλιές διαφημίσεις, αφίσες ταινιών, συσκευασίες προϊόντων. Οι καλλιγραφικές γραμματοσειρές αποτελούν μάλλον τη μεγαλύτερη ελληνική ιδιαιτερότητα.
«Την πληθώρα τους την οφείλουμε στο ότι δεν υπήρχαν στάνταρ καλλιγραφικές γραμματοσειρές στο εμπόριο. Οπότε ο κάθε καλλιτέχνης δημιουργούσε το δικό του ξεχωριστό στυλ. Αυτό, τελικά, οδήγησε στο να υπάρχει μεγάλη ποικιλία που αποτελεί και πηγή έμπνευσης για τους σημερινούς τυπογράφους» λέει ο κ. Βασιλείου.
Για τον ίδιο, αγαπημένες του γραμματοσειρές που βλέπουμε σε διάφορα σημεία της πόλης είναι οι grotesque (ανήκουν στην κατηγορία που οι περισσότεροι ξέρουμε ως sans serif). «Ταιριάζουν με τη σημερινή εικόνα της πόλης και εξελίσσονται συνεχώς» σημειώνει. Το ενδιαφέρον είναι πως οι πρώτες γοτθικές futura γραμματοσειρές που βλέπουμε σε παλιά κτήρια της πόλης, ήταν από τα πρώτες του κόσμου.
Στη Γερμανία εμφανίστηκαν για πρώτη φορά το 1927 και ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1930 υπάρχουν παρόμοιες γραμματοσειρές στην Αθήνα.
Η Αθήνα ως hub για designers και graffiti artists
Η χώρα μας -για διάφορους λόγους- δεν υπήρξε πρωτοπόρος στον τυπογραφικό τομέα στο παρελθόν. Όμως τα τελευταία χρόνια κάτι φαίνεται πως αλλάζει. «Όλη τη δεκαετία της κρίσης υπήρξαν άνθρωποι που είχαν ανοιχτούς ορίζοντες και κατάφεραν κάνουν γνωστή στη δουλειά τους στο εξωτερικό. Το αποτέλεσμα είναι αυτή τη στιγμή η Αθήνα να έχει εξελιχτεί σε ένα hub για καλλιτέχνες designers και ψηφιακούς νομάδες από όλο τον κόσμο, λέει ο κ. Βασιλείου. Άλλωστε είναι και αυτή η «καθυστέρηση» που δίνει χρώμα στην πόλη.
«Η ιδιαιτερότητα της Αθήνας είναι ότι είναι αρκετά λιγότερο “τυπογραφικά ομοιόμορφη” σε σχέση με τις μεγάλες πόλεις της Ευρώπης. Δεν κυριαρχούν μόνο τα mass brands αλλά βλέπεις και χιλιάδες επιγραφές -και γραμματοσειρές από μικρές επιχειρήσεις. Σε μια απλή βόλτα στον δρόμο θα δεις μία μοντέρνα επιγραφή, δίπλα σε μία παραδοσιακή επιγραφή, δίπλα σε μία αφίσα, δίπλα σε ένα γκράφιτι. Θεωρώ πως το «οπτικό μέλλον» της Αθήνας θα είναι πολύ ενδιαφέρον» καταλήγει ο κ. Βασιλείου. Kαι μάλλον έχει δίκιο.
Πέρα από τις τυπογραφικές δουλειές για εμπορικούς λόγους, η Αθήνα τα τελευταία χρόνια προσελκύει και καλλιτέχνες του γκράφιτι, που εγκαθίστανται μόνιμα εδώ.
«Η Αθήνα είναι ένας διάσημος πόλος έλξης για τον τουρισμό του graffiti. Σε καλλιτέχνες από τη Γαλλία ή τη Γερμανία, η Αθήνα θυμίζει πως ήταν το Παρίσι ή το Βερολίνο μια δεκαετία πίσω» αναφέρει στο ντοκιμαντέρ ο καλλιτέχνης του γκράφιτι RTMONE.
Μια προσεκτική βόλτα στου Ψυρρή ή στα Εξάρχεια θα σας πείσει.
Δείτε εδώ ολόκληρο το ντοκιμαντέρ
