Συνδεδεμένη με μύθους για τον Μινώταυρο, τον περιβόητο λαβύρινθο κι έναν εκκεντρικό βασιλιά που έμοιαζε με Φαραώ, η Κνωσός είναι πέρα από κάθε αμφιβολία το σημαντικότερο απομεινάρι της μινωικής εποχής στην Κρήτη. Δεν είναι τυχαίο ότι ήδη από τα αρχαία χρόνια οι θρυλικοί μύθοι που αφορούσαν τον άλλοτε μυθικό βασιλιά Μίνωα και την παντοδύναμη πολιτεία του κυκλοφορούσαν από στόμα σε στόμα, χωρίς κανένας να μπορεί να αποδείξει για χιλιάδες χρόνια αν, τελικά, αυτοί οι θρύλοι ήταν αλήθεια ή ψέματα.
Αν και ο σημερινός αρχαιολογικός χώρος της Κνωσού κάτω από τον καυτό ήλιο ή καλύτερα ο χώρος όπου βρισκόταν το πολυώροφο ανάκτορο της Κνωσού, δεν έχει καμία σχέση με αυτό που φανταζόμαστε ότι ήταν κάποτε η Κνωσός. Σίγουρα, μας δίνει μια σχετικά καλή εικόνα για την μυθική αίγλη και τη δύναμη που είχε συσσωρεύσει αυτός ο χώρος χιλιάδες χρόνια πριν. Σύμφωνα με τις έρευνες των αρχαιολόγων, τα παλαιότερα ίχνη κατοίκησης στο χώρο του ανακτόρου της Κνωσού ανάγονται κάπου στο 3000 π.Χ., ενώ η κατοίκηση του χώρου συνεχίστηκε με μερικές διακυμάνσεις μέχρι και το 1450 π.Χ., όταν το ανάκτορο καταστράφηκε οριστικά. Σεισμός; Έκρηξη ηφαιστείου και ένα κατοπινό γιγαντιαίο τσουνάμι; Εισβολή ενός άγνωστου αρχαίου λαού; Μέχρι σήμερα, κανείς δεν μπορεί να απαντήσει με βεβαιότητα.
Από εκείνη την τρομακτική στιγμή, λοιπόν, που ένας ολόκληρος πολιτισμός έσβησε από προσώπου γης, μέχρι και την ανασκαφή του χώρου, η Κνωσός δεν ήταν τίποτα περισσότερο από ένας φανταστικός μύθος για έναν βασιλιά που μεταμορφωνόταν σε θηρίο. Όλα αυτά μέχρι την στιγμή που ένας Βρετανός αρχαιολόγος, ο Άρθουρ Έβανς, αγόρασε μια έκταση στην τότε οθωμανοκρατούμενη Κρήτη και ξεκίνησε να σκάβει, για να φέρει στο φως τον αρχαίο πολιτισμό που εναγωνιωδώς έψαχνε στην Ανατολή. Δεν χρειάστηκε και πολύ μέχρι να βρει κάτι που ξεπερνούσε κάθε φαντασία. Ένα τεράστιο ανάκτορο θαμμένο για χιλιάδες χρόνια στα έγκατα της κρητικής γης, το οποίο πολύ γρήγορα έγινε το νούμερο ένα θέμα στους κύκλους της ευρωπαϊκής αρχαιολογίας.
Βέβαια, η αλήθεια είναι πως η Κνωσός που αντίκρισε πρώτος ο Έβανς -και κατά πάσα πιθανότητα αυτή που εγκατέλειψαν οι Μινωίτες– δεν έχει καμία σχέση με αυτή που βλέπουμε εμείς σήμερα. Οι βαμμένοι κόκκινοι κίονες και οι αινιγματικές τοιχογραφίες με τις αλλόκοτες μορφές να κυνηγούν (ή να λατρεύουν) ταύρους δεν είναι παρά αποτέλεσμα συνεχών αναστηλώσεων που ξεκίνησαν από τότε που ο Έβανς ανέσκαψε για πρώτη φορά την Κνωσό. Τα περισσότερα δωμάτια του ανακτόρου ήταν καλυμμένα με τόνους χώματος, ενώ οι τοιχογραφίες ήταν μισοδιαλυμένες και ίσα που διακρίνονταν. Ο Έβανς, λοιπόν, μεθυσμένος από τη χαρά για την ανακάλυψη ενός χαμένου αρχαίου πολιτισμού αποφάσισε μόνος του να αποκαταστήσει την αίγλη του μινωικού ανακτόρου, όπως ο ίδιος θεωρούσε καλύτερο. Όπως ήταν αναμενόμενο, μη έχοντας καμία πηγή στη διάθεσή του, βασίστηκε στο δικό του ταλέντο -με αρκετές δόσεις φαντασίας- βάφοντας τους χώρους του ανακτόρου, όπως αυτός ήθελε.
Μέχρι σήμερα, οι ανασκαφές στην Κνωσό φέρνουν συνεχώς στο φως νέα στοιχεία για την άγνωστη μινωική Κρήτη και, όπως είναι φυσικό, τα ευρήματα της Κνωσού είναι κάτι παραπάνω από εντυπωσιακά. Από τις περίπου 4000 πήλινες επιγραφές σε Γραμμική Α’ και Β’ μέχρι τα εκατοντάδες αγγεία με υπολείμματα τροφών της αρχαιότητας, τα ευρήματα της Κνωσού είναι ένα πραγματικό παράθυρο στον αρχαίο κόσμο. Ίσως, όμως, τα πιο αινιγματικά -και περισσότερο εντυπωσιακά- ευρήματα είναι οι διάφορες τοιχογραφίες που έχουν έλθει στο φως από σχεδόν όλους τους χώρους του ανακτόρου.
Παρατηρώντας αυτές τις τοιχογραφίες (οι αυθεντικές φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου) σκέφτεστε πώς γίνεται τα (φαινομενικά) αθώα ζωγραφικά θέματα να συνδέονται μεταξύ τους. Θρησκευτικές Τελετές; Αλλόκοτη διασκέδαση; Έκλυτη καθημερινή ζωή; Ό,τι και να ισχύει, μέχρι σήμερα, κανείς δεν μπορεί να απαντήσει με βεβαιότητα. Από τον Πρίγκιπα με τα Κρίνα στο κεφάλι μέχρι τα Ταυροκαθάψια και τις καλοντυμένες Κρητικές, που θυμίζουν περισσότερο σύγχρονο πίνακα, τα μυστικά της αρχαίας Κρήτης είναι ακόμα καλά θαμμένα.
Διαβάστε ακόμα:
Best of Ανώγεια: Ένας ορεινός οικισμός γεμάτος λύρα και μαντινάδα
Η ανεπιτήδευτη ομορφιά των ορεινών χωριών της Κρήτης
