Οι κορυφαίες πολιτιστικές επιλογές στη Μεσσηνιακή Μάνη

Η οικογένεια Τρουπάκη αναφέρεται σε γραπτές πηγές από το 17ο αι. Ήταν από τις πιο επιφανείς στη Μάνη επί τουρκοκρατίας και εξελίχθηκαν σε ένα από τα πιο ισχυρά γένη. Ο Παναγιώτης Τρουπάκης-Μούρτζινος και ο γιος του Διονύσιος έγιναν μέλη της Φιλικής Εταιρείας. Το 1821, μάλιστα, στο συγκρότημα φιλοξενήθηκε ο οπλαρχηγός Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και το χρησιμοποίησε ως βάση του ώστε στη συνέχεια να ξεκινήσει με άλλους αγωνιστές για να απελευθερώσουν την Καλαμάτα στις 23 Μαρτίου του 1821.

Στο πυργόσπιτο στεγάζεται η μόνιμη έκθεση που περιλαμβάνει χάρτες, σχέδια, γκραβούρες, φωτογραφίες, μακέτες και αντικείμενα. Εστιάζει στο θέμα των κοινωνικών δομών της περιοχής της Μάνης και την επίδρασή τους στην ιδιαίτερη αρχιτεκτονική φυσιογνωμία της από τους υστερορωμαϊκούς -πρώιμους βυζαντινούς έως τους νεότερους χρόνους. Ιδιαίτερη έμφαση έχει δοθεί στο ζήτημα της φυσιογνωμίας των οικισμών στη διάρκεια των μεταβυζαντινών χρόνων -άλλωστε αυτή είναι που καθορίζει ως τις μέρες μας τη φυσιογνωμία του μανιάτικου τοπίου. Ωστόσο, ως έκθεμα θεωρείται ολόκληρο το συγκρότημα. Έχουν αναδειχθεί οι χώροι του -ο πύργος, η στέρνα, ο ναός, ο λαχανόκηπος, το ελαιοτριβείο. Το σιδηρουργείο, μάλιστα, είναι το μοναδικό που έχει εντοπιστεί στην Μάνη.

Τηλ: 27210 73638

Το σπίτι-μουσείο του Πάτρικ Λη Φέρμορ στο Καλαμίτσι

Ο σπουδαίος φιλέλληνας και συγγραφέας Πάτρικ Λη Φέρμορ έχει συνδεθεί με το Καλαμίτσι, αλλά και ευρύτερα με την Μάνη και συνέβαλλε σημαντικά στην προβολή της περιοχής στο εξωτερικό. Το καταπληκτικό σπίτι του στο Καλαμίτσι είναι μουσείο και αξίζει να το επισκεφθείτε. Ο «Πάντυ», όπως τον αποκαλούσαν οι φίλοι του, γιος του γνωστού γεωλόγου Sir Lewis Leigh Fermor, ήταν πάντα ανήσυχο πνεύμα και όταν ήταν μόλις 18 χρονών έκανε το πρώτο του μεγάλο ταξίδι. Από τη Μάγχη διέσχισε την Ευρώπη με τα πόδια. Το 1935 έφτασε στην Κωνσταντινούπολη και από εκεί στο Άγιο Όρος. Μετά ταξίδεψε στην Ήπειρο, τη Μακεδονία και τη Στερεά Ελλάδα μαθαίνοντας, παράλληλα, τα ελληνικά.

Στη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής πήγε στην Κρήτη ως ταγματάρχης των ειδικών δυνάμεων και πήρε μέρος στην Μάχη της Κρήτης. Mεταμφιεσμένος σε τσοπάνη με το ψευδώνυμο Μιχάλης, επί δύο χρόνια οργάνωνε των αγώνα των ανταρτών. Το 1944 ηγήθηκε της ομάδας των Βρετανών και Κρητικών που έκαναν την απαγωγή του διαβόητου Γερμανού στρατηγού Κράϊπε. Το 1944 τιμήθηκε με το Παράσημο Διακεκριμένων Υπηρεσιών και το Παράσημο του Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας.

Μετά τον πόλεμο ο Φέρμορ αποφάσισε να έρθει και να ζήσει στο Καλαμίτσι μαζί με τη γυναίκα του, τη φωτογράφο Τζόαν Λη Φέρμορ. Το καταπληκτικό σπίτι τους το σχεδίασαν οι ίδιοι. Εκεί, ο Φέρμορ αφοσιώθηκε στο γράψιμο βιβλίων -με θέμα κυρίως την αγαπημένη του Μάνη και άλλα σημεία της Ελλάδας, ή του εξωτερικού. Ως αριστούργημά του θεωρείται το βιβλίο που αφορά την πρώτη φάση του μεγάλου ταξιδιού του προς την Κωνσταντινούπολη. Συνέχισε να γράφει μέχρι το θάνατό του, το 2011 και για την προσφορά του στον χώρο τον Γραμμάτων του απονεμήθηκε ο τίτλος του Ιππότη από τη βασίλισσα της Αγγλίας.

Το ζευγάρι είχε αποφασίσει από το 1996 να δωρίσει το σπίτι στο Μουσείο Μπενάκη, ώστε να χρησιμοποιείται για τους σκοπούς του, να φιλοξενεί ερευνητές και να είναι επισκέψιμο για το κοινό -κάτι που έγινε. Οργανώνονται εκπαιδευτικές δραστηριότητες σε συνεργασία με ανάλογα Ιδρύματα, ξεναγήσεις και δράσεις πολιτισμού. Σύμφωνα με την επιθυμία των Φέρμορ, το Μουσείο Μπενάκη έχει το δικαίωμα να νοικιάζει τα κτίσματα ως χώρους φιλοξενίας, για τρεις μήνες το χρόνο.

Το περίφημο καλντερίμι του Μπίλιοβου

Είναι λιθόστρωτο και θεωρείται από τα ωραιότερα της Ελλάδας. Συνδέει το κεφαλοχώρι Σωτηριάνικα, σε υψόμετρο 315, με το χωριό Αλτομιρά σε ύψος 800 μ. και έχει χαρακτηριστεί ως Μνημείο Λαϊκής Αρχιτεκτονικής από το Υπουργείο Πολιτισμού. Το όνομά του προέρχεται από την σλάβικη λέξη bȉlo (κορυφή). Το περπάτημα είναι μικρού βαθμού δυσκολίας και η εμπειρία δύσκολα ξεχνιέται. Η κατασκευή του καλντεριμιού ξεκίνησε το 1904 και αποτελεί πραγματικό επίτευγμα της λαϊκής τεχνικής και αρχιτεκτονικής. Είναι τμήμα ενός μεγάλου δικτύου καλντεριμιών και μονοπατιών που χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι της Μάνης και του Ταϋγέτου μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα. Κατασκευάστηκε με τη συνεργασία πολιτικού μηχανικού, ντόπιων πετράδων και κατοίκων με σκοπό να συνδεθεί ο απομονωμένος οικισμός Αλτομιρά, με τα υπόλοιπα χωριά του κάμπου της Αβίας.
Φανταστείτε ότι οι μάστορες είχαν ως βασικά τους εργαλεία μόνο το σφυρί και το καλέμι, ωστόσο ήταν ιδιαίτερα επιδέξιοι στο λάξευμα της πέτρας τόσο για το καλντερίμι, όσο και τις ξερολιθιές που χρησίμευαν ως τοίχοι αντιστήριξης. Από μια ημερομηνία που βρέθηκε σκαλισμένη σε πέτρα φαίνεται πως το έργο τελείωσε το 1928.

Το κάστρο του Λεύκτρου

Κτίστηκε στη θέση της ακρόπολης του αρχαίου Λεύκτρου, μιας από τις δεκαοκτώ πόλεις του κοινού των Ελευθερολακώνων και βρίσκεται στα ανατολικά της Στούπας, στο ομώνυμο χωριό. Το μικρό κάστρο ολοκληρώθηκε το 1250 την εποχή που ο Γουλιέλμος Β’ Βιλλεαρδουίνος ήταν ηγεμόνας του Πριγκιπάτου της Αχαΐας. Λέγεται, μάλιστα, ότι τον σχεδιασμό και την κατασκευή του ανέλαβε ένας Ενετός μηχανικός που ήρθε από την Κορώνη και έκανε τόσο καλή δουλειά ώστε το φρούριο πήρε την ονομασία Beaufort (ωραίο κάστρο). Μετά τους Φράγκους πέρασε στους Βυζαντινούς και στα μέσα του 15ου αι. στους Τούρκους. Τα ευρήματα των ανασκαφών γύρω από την ακρόπολη φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Μεσσηνίας στην Καλαμάτα, και αποδεικνύουν τη συνεχή κατοίκηση του χώρου τουλάχιστον από τη Μυκηναϊκή εποχή.

Το κάστρο της Ζαρνάτας

Βρίσκεται στον δρόμο Καλαμάτας-Αρεόπολης, μεταξύ των χωριών Κάμπος και Σταυροπήγιο. Δεσπόζει σε στρατηγική θέση επάνω σ’ έναν λόφο που επόπτευε την ακτογραμμή και έλεγχε τα περάσματα προς την ενδοχώρα της Μάνης. Το κάστρο δεν είναι μεγάλο, ωστόσο, μαζί με εκείνα της Κελεφάς και του Πασσαβά, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ιστορία της περιοχής. Καταστράφηκε από τους Τούρκους, οι οποίοι το ξαναέκτισαν τον 17ο αι. και του έδωσαν τη σημερινή του μορφή. Στις αρχές του 19ου αι. το φρούριο έγινε έδρα ηγεμόνα (μπέη) της Μάνης, ενώ χρησιμοποιήθηκε και κατά την Επανάσταση του 1821. Η ιστορία του τελείωσε στη διάρκεια του Εμφυλίου πολέμου, όταν οι κάτοικοι κατέφυγαν εκεί για να αποφύγουν τις εχθροπραξίες γκρεμίζοντας, μάλιστα, μέρος των τειχών.

Η οχύρωση διατηρεί ερείπια της ελληνιστικής εποχής που ταυτίζονται με την ακρόπολη της αρχαίας Γερήνιας, μιας από τις 18 πόλεις που απάρτιζαν το Κοινό των Ελευθερολακώνων. Για τη δεύτερη φάση ανοικοδόμησής του οι απόψεις διίστανται -και μάλλον τοποθετείται από τον 15ο έως τα τέλη του 17ου αι. Σήμερα, στο ψηλότερο σημείο του λόφου δεσπόζει ένας τετράγωνος τριώροφος πύργος ύψους 15 μ. περίπου, με αψιδωτά παράθυρα και επάλξεις. Υπάρχουν, επίσης, βοηθητικά κτίρια και δύο εκκλησίες: ο κατάγραφος ναός της Ζωοδόχου Πηγής με ξυλόγλυπτο τέμπλο εξαιρετικής τέχνης, και ο ερειπωμένος μονόκλιτος ναός του Αγίου Νικολάου.

Τα φρούρια της Σαϊδόνας

Στην περιοχή του φαραγγιού του Φονέα, κοντά στην Καρδαμύλη, υπάρχουν τρία μνημεία της Μεσσηνιακής Μάνης, με ιστορία αιώνων και οχυρωματική μορφή. Σε συνδυασμό με το ορεινό ανάγλυφο της περιοχής, συντελούσαν στην προστασία και άμυνα των ανθρώπων που ζούσαν στα γύρω χωριά. Ο πύργος του καπετάν-Κιτρινιάρη, μαζί με τις μονές Βαϊδενίτσας και Προφήτη Σαμουήλ, βρίσκονται πολύ κοντά μεταξύ τους. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας αποτελούσαν ένα αδιαίρετο σύμπλεγμα από ανεξάρτητα και πάντα ετοιμοπόλεμα φρούρια, έτοιμα να αντισταθούν σε περίπτωση εισβολής από την λεγόμενη «αρχαία Βασιλική Οδό» που περνούσε από το φαράγγι του Βυρού. Η παρουσία τους εξασφάλιζε τόσο την άμυνα των χωριών της Ανδρούβιστας, όσο και της Καρδαμύλης.

Ο πολεμόπυργος της οικογένειας Κιτρινιάρη δεσπόζει στην κορυφή ενός βράχου ύψους 700 μ. τον οποίο οι ντόπιοι αποκαλούν Κουδούνα. Κτίστηκε από την οικογένεια Κιτρινιάρη που ήταν πολύ ισχυρή στην περιοχή κατά την δεύτερη Τουρκοκρατία και έχει χαρακτηριστεί ως Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο. Στη σημερινή του μορφή αποτελείται κυρίως από έναν τριώροφο τετράγωνο πύργο και ένα διώροφο πρόκτισμα

Η μονή Βαϊδενίτσας ιδρύθηκε τον 18ο αι., το κτιριακό συγκρότημα που θα δείτε, ωστόσο, χρονολογείται στον 19ο αι. Η ονομασία της θεωρείται ότι προέρχεται από τη σλαβική λέξη «βόδα» που σημαίνει νερό και από το παράγωγό της «βοδονίτσα» που σημαίνει μύλος/νερόμυλος. Κοντά στο μοναστήρι, άλλωστε, βρίσκονται έξι παλιοί νερόμυλοι και νεροτριβές.

Διαβάστε ακόμα:

10 αναζωογονητικές στάσεις στη Μεσσηνιακή Μάνη

Ανεξερεύνητοι τόποι: Παλαιά Καρδαμύλη, μία μικροσκοπική καστροπολιτεία στην Πελοπόννησο

Φαράγγι Ριντόμου στη Μεσσηνία: Ένα εντυπωσιακό μνημείο της φύσης