Πρέσπες-Φλώρινα: Μια πολιτιστική περιήγηση τεσσάρων εποχών

Ο ασκητισμός στη Μεγάλη Πρέσπα

Τα κάθετα βράχια, οι ακτές και τα σπήλαια που στολίζουν τα συγκλονιστικά τοπία της Μεγάλης Πρέσπας αποτέλεσαν τόπο απομόνωσης και άσκησης για ορθοδόξους μοναχούς και ερημίτες από τον 14 αι. μέχρι το τέλος της Τουρκοκρατίας. Επιλέγοντας τα σημεία όπου θα διαβίωναν φρόντιζαν να δημιουργήσουν με ξύλο, ή πέτρα και κονίαμα κάποιους μικρούς ναούς και να τους αγιογραφήσουν -κάτι που γινόταν σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους. Την τέχνη αυτή επηρέασαν κυρίως τα δύο μεγάλα κέντρα της αγιογραφίας, η Καστοριά και η Αχρίδα. Ωστόσο με την εγκατάλειψη και τις δύσκολες καιρικές συνθήκες που επικρατούν στη λίμνη, μεγάλο μέρος τους είχε καταστραφεί ή αλλοιωθεί -μέχρι που έγιναν κάποια έργα συντήρησης-αποκατάστασης από τους ειδικούς της Εφορείας Αρχαιοτήτων Φλώρινας.

Πολιτιστική βαρκάδα στη Μεγάλη Πρέσπα

Παλαιότερα γινόταν με πιο παραδοσιακά σκάφη, τώρα υπάρχουν νέας τεχνολογίας. Τα τοπία ωστόσο, και τα ασκηταριά παραμένουν συγκλονιστικά και θα απολαύσετε την εμπειρία με τη ψυχή σας. Ξεκινώντας από τους Ψαράδες θα δείτε στους βράχους απέναντι από το χωριό και σε μικρή απόσταση μεταξύ τους, δυο βραχογραφίες του 14ου και του 15ου αιώνα. Στην πρώτη απεικονίζεται η Παναγία Βλαχερνίτισσα, με τα χέρια υψωμένα. Στη δεύτερη, η Παναγία κρατάει το θείο βρέφος μπροστά της και μια επιγραφή την ονομάζει Παναγία Πάντων Χαρά. Βγαίνοντας από τον κόλπο των ψαράδων, ο βαρκάρης θα σας δείξει το βαθύτερο σημείο της λίμνης που είναι τα 55 μ., και το τριεθνές, το σημείο συνάντησης των συνόρων των τριών κρατών, της Ελλάδας, της Αλβανίας και της ΠΓΔΜ.

Το πρώτο ασκηταριό που θα δείτε βρίσκεται σε μια μικρή ακτή, στην εσοχή ενός κάθετου βράχου. Είναι το πέτρινο εκκλησάκι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα που θεωρείται του 13ου αι. Κοντά του διατηρούνται ίχνη κελιών από την ίδια εποχή. Η Μικρή Ανάληψη είναι το δεύτερο ασκηταριό. Η μονόχωρη καμαροσκέπαστη εκκλησία είναι κτισμένη σε εσοχή του βράχου και στο ιερό ζωγραφίστηκαν παραστάσεις της Παναγίας Βλαχερνίτισσας, του Μελισμού με τους ιεράρχες, και της Πεντηκοστής. Στην καμάρα του ιερού είχε ζωγραφιστεί η Ανάληψη του Χριστού, πιθανόν χρονολογούμενη στα τέλη του 14ου αιώνα.

Για να επισκεφθείτε το ασκηταριό της Παναγίας Ελεούσας θα δέσετε σε μια μικρή αποβάθρα, θα ανεβείτε αρκετά σκαλιά και θα προχωρήσετε στην εσωτερική κοιλότητα του βράχου, μέχρι να συναντήσετε τον μονόχωρο ναό της Παναγίας. Η αγιογραφημένη εικόνα της πάνω από την μικρή πόρτα, χρονολογείται από τον 15ο αι. Οι σπουδαίες τοιχογραφίες του εσωτερικού έχουν συντηρηθεί πρόσφατα, όπως και τα κτίσματα, από τους ειδικούς της Εφορείας Αρχαιοτήτων Φλώρινας. Γύρω από το ναό διακρίνονται ίχνη από τα κελιά των μοναχών. Πρόσφατα η Εφορεία ανέδειξε ένα ακόμη ασκηταριό με την εκκλησία του Αγίου Αθανασίου. Απέχει περίπου 20’ με τα πόδια από τους Ψαράδες.

Info: Εφόσον κάνετε τη βαρκάδα χειμώνα, θα πρέπει να ξέρετε ότι το κρύο στη λίμνη θα είναι διαπεραστικό, καθώς βρίσκεστε σε υψόμετρο 843 μ. Οπότε φροντίστε να ντυθείτε ζεστά.
Σχετικά με τη βαρκάδα: υπάρχουν συνήθως δυο επιλογές, η μικρή (20’) και η μεγάλη βόλτα της 1 ώρας. Για παραπάνω πληροφορίες εδώ.

Ασκηταριά στις όχθες της Μεγάλης Πρέσπας

Στην Τρεστενίκα και σε ύψος 20 μέτρων από τη λίμνη υπάρχει το ασκηταριό του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Περίπου δύο χιλιόμετρα από το χωριό Pustec βρίσκεται το σπήλαιο με τον ναό της Αγίας Παρασκευής. Το σημαντικότερο είναι το ασκηταριό στο νησί Mali Grad, αφιερωμένο στο Γενέσιο της Θεοτόκου. Είναι μικρό, αλλά έχει θαυμάσια εικονογράφηση που δημιουργήθηκε στη διάρκεια 4 αιώνων. Περίπου 3,5 χιλιόμετρα από το Pustec, βρίσκεται μια μικρή εκκλησία σε σπηλιά, αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο, προστάτη των ναυτικών, επειδή πολλές φορές τα καιρικά φαινόμενα έκαναν την πλεύση στη λίμνη επικίνδυνη.

Η δράση της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών

Η μη κερδοσκοπική και μη κυβερνητική οργάνωση με έδρα στον Άγιο Γερμανό, συστάθηκε από τον Δρ Luc Hoffmann και τον Θύμιο Παπαγιάννη, οι οποίοι θέλησαν «να δημιουργήσουν έναν οργανισμό που θα δρούσε συνεργατικά για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και του πολιτισμού της Πρέσπας, μέσω του διαλόγου και της εφαρμογής επιστημονικών αρχών». Το έργο τους αφορά όλη τη λεκάνη της Πρέσπας -όχι μόνο το ελληνικό τμήμα. Στη διάρκεια της δραστηριοποίησής της την ΕΠΠ συνέδραμαν οργανώσεις και φορείς από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Σήμερα κάτω από την «ομπρέλα» της συνυπάρχουν ως μέλη 8 ελληνικές περιβαλλοντικές οργανώσεις και δυο διεθνείς Μόνιμοι Παρατηρητές.

Δείτε περισσότερα για το έργο της ΕΠΠ εδώ.

Τα πεντανόστιμα φασόλια Πρεσπών ΠΟΠ

Η ξεχωριστή νοστιμιά των διάσημων φασολιών οφείλεται κυρίως στο άνω των 900 μ. υψόμετρο όπου καλλιεργούνται. Με τις ιδιαίτερα χαμηλές θερμοκρασίες τη νύχτα, δεν μπορούν να επιβιώσουν οι παθογόνοι μικροοργανισμοί του εδάφους κι έτσι δεν γίνεται αλόγιστη χρήση φυτοφαρμάκων, αλλά για τη λίπανση του εδάφους χρησιμοποιείται κοπριά. Άλλη μια αιτία για την εξαίρετη ποιότητά τους είναι τα βουνά που περικυκλώνουν την λεκάνη της Πρέσπας προφυλάσσοντας τους ευαίσθητους βλαστούς των φυτών από τους δυνατούς ανέμους. Το βασικότερο είδος φασολιού που καλλιεργείται στην Πρέσπα είναι οι γίγαντες. Σε μικρότερες ποσότητες ευδοκιμεί το πεπλατυσμένο ανοιχτόχρωμο φασόλι βλάχικο που μαγειρεύεται φρέσκο, και τα μαυρομάτικα. Με την καλλιέργεια του φασολιού ασχολούνται από τη δεκαετία του 1980 οι περισσότεροι κάτοικοι. Θα τα αγοράσετε σε αρκετά χωριά των Πρεσπών και φυσικά θα τα γευτείτε στις ταβέρνες.

Φλώρινα: Μια πόλη που λατρεύει τον πολιτισμό

Σε ένα νεοκλασικό κτίριο δίπλα στο ποτάμι στεγάζεται το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, ένα από τα σημαντικότερα και εγκυρότερα εικαστικά κέντρα στην Ελλάδα. Ιδρύθηκε από τη Στέγη Φιλότεχνων Φλώρινας το 1977 ως μέρος της συνολικότερης δράσης της στον τομέα του πολιτισμού. Η συλλογή του μουσείου αποτελείται από 600 εκθέματα – έργα των σημαντικότερων σύγχρονων Ελλήνων δημιουργών- μεταξύ των οποίων οι Χατζηκυριάκος, Γκίκας, Μόραλης, Μυταράς, Τσόκλης, Χαλεπάς. Εκτός από ζωγραφική και γλυπτική, θα δείτε χαρακτικά, installations και φωτογραφικές συλλογές. Ξεχωρίζει ο «Φόρος τιμής στον Γκρέκο», με έργα του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου.

Το 1985 η Στέγη Φιλότεχνων ίδρυσε την Πινακοθήκη Καλλιτεχνών Φλώρινας και στη συνέχεια την Εικαστική Βιβλιοθήκη. Αν προσθέσει κανείς και τη Σχολή Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας που λειτουργεί στην πόλη, θα καταλάβει γιατί ο πολιτισμός είναι στο επίκεντρο.
Και δεν έχουμε τελειώσει: Υπάρχουν επίσης Αρχαιολογικό Μουσείο, το Λαογραφικό της Λέσχης Πολιτισμού Φλώρινας, και το Λαογραφικό Αριστοτέλη.

Το Αρχαιολογικό είναι σχεδιασμένο με σύγχρονη μουσειακή αντίληψη και διαθέτει μια πλούσια συλλογή εκθεμάτων από τους αρχαιολογικούς χώρους του νομού Φλώρινας, που χρονολογούνται από τους Νεολιθικούς μέχρι και τους Βυζαντινούς χρόνους. Από τη συντήρηση στα βυζαντινά μνημεία των Πρεσπών προέκυψε η μόνιμη έκθεση «Πρέσπες: Μνημεία και Τέχνη», με αντικείμενα από το 10ο έως το 18ο αιώνα.

Το Λαογραφικό Μουσείο εντάσσεται στην ευρύτερη δράση της Λέσχης Πολιτισμού που δραστηριοποιείται στην πόλη από το 1990 και διαθέτει τμήματα για σκάκι, τένις, χορό, δημιουργική γραφής, λέσχη ανάγνωσης κ.α. Οι συλλογές αφορούν τις τοπικές παραδοσιακές τέχνες και επαγγέλματα, τη μελισσοκομία και την κηροπλεκτική, τη διατροφή, τη μουσική κ.α. Ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Φλώρινας Αριστοτέλης ιδρύθηκε το 1941. Συνεχίζοντας για χρόνια τη δράση του κατέληξε να δημιουργήσει, ανάμεσα στις πολλές άλλες δραστηριότητες που θα δείτε στο website του, βιβλιοθήκη και Λαογραφική Συλλογή με 4500-5000 αντικείμενα λαϊκής τέχνης της περιοχής της Φλώρινας.

Το περίφημο καφενείο Διεθνές

Το διώροφο ξενοδοχείο Διεθνές κτίστηκε το 1920 και είναι χαρακτηριστικό δείγμα της εκλεκτικιστικής αρχιτεκτονικής των οικοδομημάτων της εποχής. Χρηματοδοτήθηκε από τους αδελφούς Σίμου και έγινε το καμάρι της Φλώρινας όπως δείχνουν παλιές διαφημίσεις με φράσεις όπως «Νεόκτιστο Ευρωπαϊκού τύπου ξενοδοχείο, άνοιξε στην πόλη μας». Ήταν μάλιστα το πρώτο με ζεστό νερό, κοινόχρηστο λουτρό στον όροφο και σουίτα με βεράντα. Το ξενοδοχείο έκλεισε το 1990, αλλά στις μέρες μας παραχωρείται στη Λέσχη Πολιτισμού για τις δραστηριότητές της. Το γνωστό και ιστορικό καφενείο λειτούργησε γύρω στο 1925 στο ισόγειο του ξενοδοχείου.

Το ανέδειξε ο σκηνοθέτης Θόδωρος Αγγελόπουλος, ο οποίος γύρισε εκεί σκηνές από ταινίες του, όπως «Το Μετέωρο βήμα του πελαργού» -το θεωρούσε μάλιστα κάτι σαν σπίτι του. Το καφενείο διατηρεί την μοναδική ατμόσφαιρα των παλιών καιρών με το ασπρόμαυρο δάπεδο, τα μαρμάρινα τραπέζια, τα κάδρα, τον καθρέφτη, τη σόμπα με το μπουρί, το παλιό κασετόφωνο, τα ξύλινα κλουβιά με τα πουλιά. Οι εξωτερικοί και οι εσωτερικοί χώροι του είναι γεμάτοι όλη την ημέρα, καθώς είναι ιδιαίτερα δημοφιλές.

Η Ελληνιστική πόλη στη Φλώρινα

Βρίσκεται στο νότιο τμήμα της Φλώρινας, στον λόφο του Αγίου Παντελεήμονα. Ο αρχαιολογικός χώρος, που άρχισε να ανασκάπτεται το 1981, αποτελεί τμήμα μιας πόλης του βασιλείου της Λυγκηστίδας, στην Άνω Μακεδονία. Η κύρια φάση της ακμής της ήταν στα Ελληνιστικά χρόνια και καταστράφηκε από πυρκαγιά στις αρχές του 1ου αι. πΧ., πιθανότατα από εχθρικές δυνάμεις. Στις καθημερινές ασχολίες των κατοίκων περιλαμβάνονταν η γεωργία, η υφαντουργία, η επεξεργασία μεταλλευμάτων κ.α. Η κατοίκηση στην περιοχή αυτή φαίνεται ότι ήταν συνεχής από τη δεύτερη χιλιετία π.Χ. ως και τους βυζαντινούς χρόνους, όπως μαρτυρούν κινητά ευρήματα και οικιστικά κατάλοιπα. Συστηματικές ανασκαφές έγιναν μεταξύ 1930-34 και το αρχαιολογικό έργο εντατικοποιήθηκε την περίοδο 1995-1999. Η μελέτη ανάδειξης του χώρου υλοποιήθηκε μεταξύ 2002-2005.

Διαβάστε ακόμα:

Oι ξεχωριστές πίτες της Φλώρινας -Συνταγές με μυστικά που περνούν από γενιά σε γενιά

Από τη Σαμαρίνα στη Φλώρινα -Ένα ορεινό weekend στη Δυτική Μακεδονία

«Είκοσι χρόνια καλαθοπλέκτης» – Η άγνωστη παράδοση στη Φλώρινα