Οι πολιτιστικές δραστηριότητες στο Μαίναλο

Η Μονή Προδρόμου

Λίγοι είναι οι ταξιδιώτες που φεύγουν από τη Στεμνίτσα χωρίς να επισκεφθούν τη Μονή Προδρόμου που απέχει μόλις 11 χλμ. Είναι κτισμένη σχεδόν ολόκληρη στο κοίλωμα ενός θεόρατου βράχου και ένας μέρος της βρίσκεται σε σπηλιά. Εξωτερικά είναι ιδιαίτερα επιβλητική, καθώς τα πολυώροφα κτίσματά της υψώνονται σε μια ορθοπλαγιά που βρίσκεται στην κόψη του κατάφυτου φαραγγιού του Λούσιου. Σύμφωνα με την επικρατέστερη παράδοση ιδρύθηκε στα τέλη του 16ου αιώνα (άλλες προφορικές μαρτυρίες αναφέρονται στο 1167), στη θέση παλαιότερων ασκηταριών. Ανάμεσα στον 17ο και 18ο αιώνα έφτασε σε μεγάλη ακμή αποκτώντας σημαντική περιουσία και υπάρχουν πολλές παραδόσεις και θρύλοι σχετικά με τον ρόλο που διαδραμάτισε αργότερα, στη διάρκεια της Επανάστασης του ’21.

Το καθολικό ανήκει στον τύπο της μονόκλιτης θολοσκεπούς βασιλικής και είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες του 1600 περίπου. Πάνω από την οροφή του βρίσκεται το πρώτο ασκηταριό του Αγίου Νικολάου που προϋπήρχε της μονής. Μπροστά στο καθολικό βρίσκεται το αρχονταρίκι και οι απλωταριές (ανοικτοί εξώστες) με την υπέροχη θέα στο φαράγγι του Λούσιου. Γύρω εκτείνονται οι πτέρυγες των κελιών. Από τη μονή Προδρόμου ξεκινά ένα καταπληκτικό μονοπάτι που κατηφορίζει μέσα σε πλούσια βλάστηση ως τον ποταμό Λούσιο. Από εκεί θα περάσετε απέναντι για να ανέβετε στη Μονή Φιλοσόφου.

H Δημόσια Ιστορική Βιβλιοθήκη Δημητσάνας

Ιδρύθηκε το 1764 ως Ελληνική Σχολή από λόγιους μοναχούς της ιστορικής μονής Φιλοσόφου, στον Λούσιο. Τότε μεταφέρθηκαν εκεί σπάνια βιβλία και χειρόγραφα και εξελίχθηκε σε κέντρο διδασκαλίας των επιστημών και των τεχνών. Απόφοιτοί της ήταν μετέπειτα πολιτικοί, πατριάρχες, μητροπολίτες, διδάσκαλοι. Πριν από την Επανάσταση του 1821 η βιβλιοθήκη είχε 5000 τόμους, αλλά μετά την Απελευθέρωση κατέληξε να έχει μόνο 600 -αφού οι σελίδες τους χρησιμοποιήθηκαν ώστε να κατασκευαστούν φυσίγγια για τα όπλα των μαχόμενων Ελλήνων. Με το πέρασμα του καιρού, ωστόσο, συγκεντρώθηκαν γύρω στους 35.000 τόμους βιβλίων και αναπτύχθηκε σημαντική εκδοτική δραστηριότητα. Επισκεπτόμενοι τη Δημόσια Ιστοριή Βιβλιοθήκη, που στεγάζεται σε κτίριο το 1845 το οποίο φέρει την υπογραφή του αρχιτέκτονα Λύσανδρου Καυταντζόγλου, θα δείτε στις αίθουσες και διάφορα παλιά αντικείμενα -όπως σκεύη, εργαλεία, αργαλειό-, προσωπογραφίες κ.ά.

Τηλ. 27950 31219, vivliothiki-dimitsanas.gr

Το Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης Δημητσάνας

Το εξαιρετικό αυτό θεματικό μουσείο του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς δημιουργήθηκε το 1997 στο Κεφαλάρι του Αϊ-Γιάννη, στη Δημητσάνα, μέσα στα καταπράσινα τοπία του ποταμού Λούσιου. Στόχος ήταν να αναβιώσουν οι παλαιότερες πρακτικές χάρη στις οποίες η δύναμη του νερού μετατρεπόταν σε ενέργεια για την παραγωγή διαφόρων προϊόντων, αλλά και να προβληθεί η σημασία του σε παραγωγικές δραστηριότητες της προβιομηχανικής περιόδου. Οι εγκαταστάσεις που θα δείτε λειτουργούσαν διαρκώς επί πέντε αιώνες (16ος – 20ος) και εξυπηρετούσαν τις ανάγκες της ευρύτερης περιοχής χρησιμοποιώντας αποκλειστικά τη δύναμη του νερού. Θα επισκεφθείτε τα αναστηλωμένα κτίσματα του υπαίθριου μουσείου -το βυρσοδεψείο, τη νεροτριβή, τον αλευρόμυλο, το ρακοκάζανο και τον περίφημο μπαρουτόμυλο, χάρη σε αυτόν η Δημητσάνα συνέβαλε σημαντικά στην Επανάσταση του 1821, καθώς προμήθευε με μπαρούτι όλη την Ελλάδα. Οι υπαίθριοι χώροι είναι πολύ όμορφοι και αν έχει καλό καιρό μπορείτε να καθίσετε στα τραπεζάκια έξω για να πιείτε καφέ (Τηλ. 27950 31630).

Η Αρχαία Γόρτυνα

Είναι το σημαντικότερο μνημείο από το αρχαίο παρελθόν της Κοιλάδας του Λούσιου. Τα λείψανα της κάποτε ισχυρής αρχαίας πόλης βρίσκονται στην έξοδο του φαραγγιού προς τη δεξιά όχθη του ποταμού. Η αρχαία Γόρτυς σχετίζεται από κάποιους μελετητές με τη Γόρτυνα της Κρήτης. Η περίοδος της μεγάλης της ακμής εντοπίζεται στην Κλασική και Ελληνιστική Εποχή. Το 368 π.Χ. μαζί με άλλες πόλεις δημιούργησαν τη Μεγαλόπολη για να αντισταθούν στην επέκταση των Λακεδαιμονίων. Από τότε η Γόρτυνα παρήκμασε σταδιακά και στα βυζαντινά χρόνια εγκαταλείφθηκε. Στην πόλη υπήρχε περίφημος ναός του Ασκληπιού με λατρευτικά αγάλματα του ίδιου του θεού και της Υγείας, κατασκευασμένα από τον παριανό γλύπτη Σκόπα. Οι ανασκαφές που πραγματοποίησε η Γαλλική Αρχαιολογική σχολή αποκάλυψαν τις δύο ακροπόλεις της αρχαίας πόλης, δύο Ασκληπιεία, λουτρικές εγκαταστάσεις, ναούς κλπ. Είναι πολύ ενδιαφέρων αρχαιολογικός χώρος με πιο ξεχωριστό τμήμα του τα ιαματικά λουτρά, στα οποία μεταξύ άλλων διακρίνεται το σύστημα των υποκαύστων με το οποίο θέρμαιναν υπογείως το χώρο.

Η Μονή Αιμυαλών

Ανάμεσα στη Δημητσάνα και τη Στεμνίτσα, κτισμένη σε βράχο που σχηματίζει κοίλωμα σαν σπήλαιο, η μονή Αιμυαλών παραμένει ένα από τα σημαντικά προσκυνήματα στην περιοχή του Λούσιου. Μοιάζει με πετρόκτιστο φρούριο και η ιστορία της ξεκινάει γύρω στα 1580. Άκμασε τον 17ο αι. και στις αρχές του 18ου οι μοναχοί έκαναν σημαντικά έργα: τότε κτίστηκε ο ξενώνας, ο ληνός (πατητήρι) και το παρεκκλήσι της Αγίας Τριάδας. Το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης βρήκε το μοναστήρι εύρωστο και πολυάνθρωπο, γι’ αυτό μπόρεσε να βοηθήσει τους εξεγερμένους χριστιανούς. Τον 20ό αι., ωστόσο, παρήκμασε και από το 1925 προσαρτήθηκε στη μονή Προδρόμου και έγινε μετόχι της. Το καθολικό που θα επισκεφθείτε είναι μονόκλιτη θολοσκεπής βασιλική, με τοιχογραφίες υψηλής αισθητικής. Σε προσκυνητάρι στον βόρειο τοίχο υπάρχει η παλαιότατη εικόνα της Παναγίας της Αιμυαλίτισσας, στην οποία απεικονίζεται η Αγία Άννα να θηλάζει τη νεογέννητη Παναγία. Η εικόνα είναι ντυμένη με ασημένιο «πουκάμισο» (αργυρό πάμφυλο) από το 1804. Ένα μεγάλο μέρος από τα σωζόμενα κειμήλια του μοναστηριού, μεταξύ των οποίων και ο κτητορικός κώδικας, βρίσκονται στη Βιβλιοθήκη της Δημητσάνας.

Οι Λαγκαδινοί κτιστάδες και τα «Άνθη της Πέτρας»

Οι κτιστάδες που κατάγονταν από τα Λαγκάδια της Αρκαδίας και τα γύρω χωριά ανήκαν στις οργανωμένες ομάδες των μαστόρων που έγραψαν ιστορία στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Ελλάδας. Έκτισαν δημόσια και ιδιωτικά κτίρια, ναούς, γεφύρια και επηρέασαν με την χειροποίητη τέχνη τους τη μορφή των πόλεων και των χωριών της χώρας μας. Τα έργα τους δεν είναι μόνο σπουδαία, αλλά και ανθεκτικά στο χρόνο. Πολλά από τα κτίσματά τους διατηρούνται αναστηλωμένα στην Αρκαδία, στην υπόλοιπη Πελοπόννησο -όπως για παράδειγμα στη Μεθώνη, την Καλαμάτα, τη Σπάρτη, το Άργος, τα Μέγαρα, τη Μονεμβάσια, το Γύθειο- και σε πολλά άλλα μέρη της Ελλάδας. Η τέχνη των μαστόρων αυτών περνούσε από τη μια γενιά στην επόμενη, ειδικά την εποχή της μεγάλης ζήτησης που ήταν από τον 17ο μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα.

Παροπλίστηκαν όμως όταν η λαϊκή αρχιτεκτονική μπήκε σε δεύτερη μοίρα λόγω της βιομηχανικής και της τεχνολογικής εξέλιξης. Με στόχο την ανάδειξη της ιστορικής, αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής κληρονομιάς των Λαγκαδίων, αλλά και την εκπαίδευση νέων τεχνιτών, έχει δημιουργηθεί το μη κερδοσκοπικό Σωματείο «Άνθη της Πέτρας», το οποίο κάνει πραγματικά αξιέπαινη δουλειά. To δεύτερο 15ήμερο του Ιουλίου διοργανώνει και τις «Γιορτές της Πέτρας» με πλούσιο πρόγραμμα εργαστηρίων, σεμιναρίων, ξεναγήσεων και καλλιτεχνικών δράσεων (anthitispetras.gr).

Τα σανατόρια μέσα στα ελατοδάση

Στα παλιά χρόνια που ο κόσμος υπέφερε από φυματίωση, τα έλατα και ο καθαρός αέρας του Μαινάλου κυριολεκτικά έσωζαν ζωές. Έτσι, στην περιοχή κτίστηκαν πέτρινα σανατόρια. Αν και σήμερα τα δύο είναι ερειπωμένα και το τρίτο έγινε πολυτελές resort, έχουν ενδιαφέρον λόγω της ιδιάζουσας νοσοκομειακής αρχιτεκτονικής του μεσοπολέμου που τα χαρακτηρίζει. Το σανατόριο της Βυτίνας λεγόταν ο «Άγιος Τρύφων» και κτίστηκε από τον πνευμονολόγο Μπόμπολα ανάμεσα στο 1927-28. Θα το βρείτε αν διασχίσετε τον κεντρικό δρόμο απέναντι από το χωριό (έξοδος ευθεία από το «δρόμο της Αγάπης»).

Για το «Σανατόριο της Μάνας» θα έχετε ακουστά. Το εντυπωσιακό κτίριο αποτέλεσε εξαιρετικό δείγμα νοσοκομειακής αρχιτεκτονικής και βρίσκεται στην Κορφοξυλιά Μαγουλιάνων στα 13 χλμ. από τη Βυτίνα. Κτίστηκε μέσα σe κατάφυτο τοπίο το 1923 (ή το 1925 σύμφωνα με άλλες πηγές) και ήταν πολύ σύγχρονο για την εποχή του. Η δημιουργία του οφείλονταν σε πρωτοβουλία και εράνους της αδερφής του Παύλου Μελά, Άννας Παπαδοπούλου. Πήρε το προσωνύμιο «Μάνα», ή «Μάνα του στρατιώτη» λόγω της φροντίδας και της έγνοιας της για τους πάσχοντες από φυματίωση. Το κτίριο αγοράστηκε πριν κάποια χρόνια, αναστηλώθηκε, αναμορφώθηκε και λειτουργεί ως 5 αστέρων retreat (mannaarcadia.gr).

Το τρίτο πέτρινο σανατόριο δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, ωστόσο είναι πολύ εντυπωσιακό έτσι όπως υψώνεται σε μια εκπληκτική ελατόφυτη τοποθεσία κοντά στο χωριό Αλωνίσταινα. Γύρω υπάρχουν πηγές και από πάνω βρίσκεται η λεγόμενη Δίπορτη Σπηλιά. Για να το ανακαλύψετε θα στρίψετε αριστερά στο χωματόδρομο που υπάρχει λίγο μετά την ταμπέλα προς Κοκκινόβρυση, κοντά στην Αλωνίσταινα.

Ο ξυλογλύπτης της Ελάτης

Λίγο έξω από το μικρό χωριό στις πλαγιές του Μαινάλου θα βρείτε το εργαστήριο-πωλητήριο του Χρήστου Σιμόπουλου, ξυλογλύπτη, φυσιολάτρη και φιλόζωου -καθώς έχει πολλά γαϊδουράκια και άλογα. Ο χώρος είναι γεμάτος έργα, εργαλεία ξυλογλυπτικής και πρώτες ύλες -όπως κλαδιά και ρίζες από κέδρους, δρυς, σφενδάμους με εντυπωσιακά σχήματα και χρωματισμούς. Τα μαζεύει, με ειδική άδεια, όταν κάνει περιηγήσεις στα γύρω δάση. Κάθε κομμάτι ξύλου είναι μοναδικό και του δίνει την ιδέα για το τι θα δημιουργήσει -συνήθως έπιπλα, φωτιστικά και διακοσμητικά αντικείμενα (dimiourgies-xilou.gr).

Διαβάστε ακόμα:

Λιμποβίσι: Το χωριό του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στην πανέμορφη «καρδιά» της ορεινής Αρκαδίας

Χρυσοβίτσι-Παναγία-Ανδρίτσαινα: Μια διαδρομή, δύο νομοί, τρεις προορισμοί

Βαλτεσινίκο: Το πανέμορφο μπαλκόνι του Μαινάλου