Η απέραντη πεδιάδα από ελιές με την θάλασσα να λάμπει στο βάθος ήταν αφιερωμένη στον Απόλλωνα και αποτελεί μια από τις αρχαιότερες ομορφιές της Ελλάδας. Το φυσικό τοπίο από την Αράχωβα ως την Κίρρα, που ενώνεται με τον μεγάλο ελαιώνα της Άμφισσας και έχει στο επίκεντρο τα ιερά του Απόλλωνα και της Αθηνάς στους Δελφούς, είναι γνωστό παγκοσμίως.
Στο Δελφικό τοπίο περιλαμβάνεται η κοιλάδα του Πλειστού, το Κρισσαίο πεδίο και ο ομώνυμος κόλπος. Αναγνωρίζοντας την μεγάλη ιστορική σημασία του χώρου και την αξία του ως φυσικό περιβάλλον το Δελφικό τοπίο κηρύχθηκε το 1972 από την UNESCO ως μνημείο παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς, άρρηκτα συνδεδεμένο με τον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών.
Ο αρχαιολογικός χώρος των Δελφών
Το πανελλήνιο ιερό των Δελφών με το ξακουστό μαντείο του ιδρύθηκε στους πρόποδες του Παρνασσού, του Ιερού Όρους των αρχαίων, μέσα στο υποβλητικό τοπίο που σχηματίζεται ανάμεσα στους δύο πανύψηλους βράχους των Φαιδριάδων.
Σύμφωνα με τον πασίγνωστο μύθο, δύο αετοί που έστειλε ο Δίας από αντίθετες κατευθύνσεις για να βρει το κέντρο του κόσμου, συναντήθηκαν στους Δελφούς και από τότε ταυτίστηκαν με τον «ομφαλό της γης». Για πολλούς αιώνες υπήρξαν πνευματικό και θρησκευτικό κέντρο, αλλά και σύμβολο ενότητας του αρχαίου ελληνισμού. Με τον θεσμό των Αμφικτιονιών έδωσαν το σύνθημα της φιλίας και ειρηνικής συνύπαρξης που ήταν η θεμελιώδης επιδίωξη της Δελφικής Ιδέας. Το μαντείο των Δελφών άκμασε ανάμεσα στον 6ο και τον 4ο αι. π.Χ. και οι χρησμοί του θεωρούνταν οι πιο αξιόπιστοι. Τους εξέφραζε η Πυθία, που ερχόταν σε έκσταση χάρη στους καπνούς που αναδύονταν από ένα χάσμα μέσα στο άδυτο του ιερού του Απόλλωνα, και τους μετέφερε στους ενδιαφερόμενους το ιερατείο.
Αρχαίοι προσκυνητές, μεταξύ των οποίων πλούσιοι ιδιώτες, ηγεμόνες, πρεσβευτές πόλεων, εξέφραζαν την ευγνωμοσύνη τους για τους χρησμούς που τους δίνονταν κατακλύζοντας το ιερό του Απόλλωνα με αφιερώματα μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας.
Τα σπουδαιότερα μνημεία
Ο ναός του Απόλλωνα. Ναός υπήρχε μέσα στο τέμενος του Απόλλωνα, σε περίοπτη θέση και εκεί γίνονταν οι ιεροτελεστίες και οι μαντείες. Μετά την πυρκαγιά του 548 π.Χ. που κατέστρεψε τον πρώτο λίθινο ναό, άρχισε η ανέγερση του επόμενου. Ήταν δωρικός περίπτερος και πολύ εντυπωσιακός. Κτίστηκε μεταξύ 513-505 π.Χ., αλλά ερειπώθηκε από φυσική καταστροφή το 373 π.Χ. Ο επόμενος ολοκληρώθηκε το 330 π.Χ. -και σε αυτόν ανήκουν τα ερείπια που βλέπουμε σήμερα. Είναι δωρικού ρυθμού, παρόμοιος σε σχέδιο και διαστάσεις με τον προηγούμενο. Οι Αθηναίοι γλύπτες Πραξίας και Ανδροσθένης φιλοτέχνησαν τα μαρμάρινα αετώματα. Στο ανατολικό απεικονιζόταν ο Απόλλωνας με τις Μούσες και στο δυτικό ο Διόνυσος και οι Μαινάδες.
Το θέατρο και το στάδιο. Το αρχαίο θέατρο των Δελφών φιλοξενούσε μουσικούς και δραματικούς αγώνες. Το πρώτο λίθινο θέατρο πρέπει να κτίστηκε 4ο αι. π.Χ. και το 159 π.Χ. ανέλαβε την επισκευή του ο Ευμένης Β’ βασιλιάς της Περγάμου. Θεωρείται πως χωρούσε 5.000 θεατές. Προσθήκες έγιναν κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους. Στο θέατρο αυτό το 1927 και το 1930 ο Άγγελος και η Εύα Σικελιανού οργάνωσαν για πρώτη φορά από την αρχαιότητα παραστάσεις αρχαίου δράματος. Το όραμά τους ήταν να δημιουργήσουν έναν νέο «πνευματικό ομφαλό της γης».
Επάνω από το ιερό του Απόλλωνα, στο ψηλότερο σημείο του αρχαιολογικού χώρου θα θαυμάσετε το αρχαίο στάδιο, ένα από τα πιο καλά διατηρημένα του είδους του, όπου οργανώνονταν αθλητικοί αγώνες. Από επιγραφή που βρέθηκε, οι αρχαιολόγοι συμπέραναν ότι πήρε μορφή σε σχήμα φουρκέτας τον 5ο αι. π.Χ. Αρκετούς αιώνες αργότερα, με δωρεά του Ηρώδη Αττικού απέκτησε εδώλια και θριαμβική είσοδο. Χωρούσε 7.000 θεατές.
Οι θησαυροί. Στην ιερά οδό που οδηγούσε προς το τέμενος του Απόλλωνα υπήρχαν αγάλματα, γλυπτά αναθήματα και οι λεγόμενοι θησαυροί, που ήταν μικρά κτίρια αφιερωμένα από πόλεις με αφορμή κάποιο σημαντικό γεγονός. Εκεί τοποθετούνταν τα αναθήματα (αφιερώματα). Πολλά από αυτά -όπως αρχιτεκτονικά γλυπτά, συνθέσεις σε μάρμαρο, μέταλλο και ελεφαντοστό, αγάλματα και έργα μικροτεχνίας- εκτίθενται στις αίθουσες του αρχαιολογικού μουσείου. Αποκαλύφθηκαν κατά τις ανασκαφές, αποτυπώνουν τη θρησκευτική σημασία του ιερού και αναδεικνύουν τις καλλιτεχνικές επιδόσεις των αρχαίων Ελλήνων.
Ιερό Αθηνάς Προναίας- Γυμνάσιο. Στην ανατολική πλευρά του αρχαιολογικού χώρου, που χωρίζεται στα δύο από τον κεντρικό δρόμο, είναι το ιερό της Αθηνάς Προναίας, το γυμνάσιο, η παλαίστρα, τα λουτρά, το ανατολικό νεκροταφείο και άλλα μνημεία. Στο ιερό της θεάς ξεχωρίζει η θόλος, ένα κυκλικό οικοδόμημα του 380 π.Χ. Φημίζεται για την αρχιτεκτονική του, οι αρχαιολόγοι ωστόσο δεν γνωρίζουν τη χρήση του. Δίπλα υψώνονταν οι ναοί της θεάς ανάμεσα σε θησαυρούς από παριανό μάρμαρο. Το γυμνάσιο, με την παλαίστρα και το συγκρότημα λουτρών της κλασικής περιόδου βρίσκεται κοντά στις ρωμαϊκές θέρμες. Ό,τι σώζεται σήμερα δείχνει πως το δελφικό γυμνάσιο ήταν ένα από τα πληρέστερα αθλητικά συγκροτήματα και χρονολογείται στον 4ο αι. π.Χ.
Η κρήνη Κασταλία. Όσοι έρχονταν στο μαντείο για να ζητήσουν χρησμό, περνούσαν υποχρεωτικά από την κρήνη Κασταλία για να πλυθούν και να εξαγνιστούν Βρίσκεται στη χαράδρα των Φαιδριάδων, στη βάση του βράχου που λέγεται Φλεμπούκος. Εκεί πλενόταν επίσης η Πυθία, οι ιερείς και το προσωπικό του ιερού. Η παλαιότερη κρήνη χρονολογείται στις αρχές του 6ου αι. π.Χ. και είναι αυτή που βλέπουμε σήμερα δίπλα στον κεντρικό δρόμο. Τον 1ο αι. π.Χ. διαμορφώθηκε η λεγόμενη Κασταλία του βράχου.
Οι Δελφοί
Ο οικισμός προϋπήρχε στη θέση Καστρί και μεταφέρθηκε στη σημερινή λόγω των ανασκαφών. Από το 1960 και μετά τα παλιά του σπίτια γκρεμίστηκαν για να κτιστούν καινούργια. Έτσι, οι Δελφοί στερούνται παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, ωστόσο χάρη στη θέση όπου βρίσκονται προσφέρουν μοναδική θέα στο Δελφικό τοπίο μέχρι τον κόλπο της Ιτέας. Είναι ένας τουριστικός οικισμός, με ταβέρνες, ψητοπωλεία, μαγαζιά που πουλούν σουβενίρ, ξενοδοχεία, μοντέρνα καφέ-μπαρ και all day εστιατόρια.
Τα αξιοθέατα είναι τρία: Το ανακαινισμένο Pavilion του Πικιώνη, το σπίτι του Σικελιανού και το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών. Κι αν θέλετε να περπατήσετε, προτείνουμε το αρχαίο μονοπάτι Δελφών-Κίρρας και το μονοπάτι του Παυσανία προς το Κωρύκειο Άντρο.
Το τουριστικό περίπτερο που αποκαλείται Pavilion κατασκευάστηκε από τον ΕΟΤ την περίοδο 1954-1958 σε σχέδια του Πέτρου και του Δημήτρη Πικιώνη. Τα έργα μάλιστα επέβλεψε προσωπικά ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, τότε υπουργός δημοσίων έργων. Φτιαγμένο με ντόπια υλικά το περίπτερο εναρμονιζόταν απόλυτα με το περιβάλλον και ήταν πολύ εντυπωσιακό εσωτερικά. Έζησε δόξες για αρκετά χρόνια, αλλά σταδιακά εγκαταλείφθηκε και λεηλατήθηκε. Το 2022 εγκαινιάστηκε ανακαινισμένο από την εταιρεία Polygreen για να λειτουργήσει ως «Παγκόσμιο Κέντρο για την Κυκλική Οικονομία και τον Πολιτισμό». Πλέον ονομάζεται «π» από τη διάσημη μαθηματική σταθερά. Στους χώρους θα παρουσιάζονται έργα σύγχρονης τέχνης και εικαστικές εκθέσεις Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών που θα αντλούν έμπνευση από το Δελφικό τοπίο.
Το μουσείο Δελφικών Γιορτών στεγάζεται στο σπίτι όπου έμειναν ο Άγγελος Σικελιανός και η Εύα Πάλμερ Σικελιανού στη διάρκεια της διοργάνωσης και εκτέλεσης των Δελφικών γιορτών του 1927 και του 1930. Στους χώρους του εκτίθενται χειρόγραφα του Σικελιανού, φωτογραφικό υλικό της Nelly’s, ρούχα από τις παραστάσεις φτιαγμένα από την ίδια την Εύα στον αργαλειό της, το ειδικά κατασκευασμένο πληκτροφόρο όργανο που θυμίζει πιάνο και άλλα.
Το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο των Δελφών ήταν η υλοποίηση του οράματος του Κωνσταντίνου Καραμανλή που ήθελε να φτιάξει στους Δελφούς ένα Ευρωπαϊκό και παγκόσμιο πνευματικό κέντρο. Ιδρύθηκε το 1977 και βρίσκεται μέσα σε έκταση 100 στρεμμάτων. Αξίζει να κάνετε μια βόλτα στο μεγάλο υπαίθριο πάρκο γλυπτικής που φιλοξενεί έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών όπως οι Τάκις, Βαρώτσος, Τσόκλης, Ζογγολόπουλος, Gerard, Saiz, Noda και άλλοι.
