Το όνομα του Ραφαήλ, μαζί με το εκείνο του Μιχαήλ Άγγελου και του Ντα Βίντσι έχουν μείνει για πάντα στο πάνθεο των σημαντικότερων καλλιτεχνών όχι μόνο της περιόδου της Υψηλής Αναγέννησης, αλλά ολόκληρης της ιστορίας της τέχνης.
Επισκέπτες από όλο τον κόσμο συρρέουν στη Ρώμη για να θαυμάσουν τα έργα του στις εκκλησίες της πόλης, σε παλάτια, σε πινακοθήκες και μουσεία και φυσικά στις εκθαμβωτικές αίθουσες του Βατικανού. Και οι περισσότεροι που στέκουν μπροστά στο λιτό ταφικό μνημείο του στο Πάνθεον, αναρωτιούνται πόσα ακόμη συγκλονιστικά έργα θα είχε δημιουργήσει αν είχε ζήσει πέρα από τα 37 του χρόνια.
Το ίδιο πιθανόν θα αναρωτηθούν και όσοι επισκεφθούν τη μεγάλη έκθεση – αφιέρωμα στο σύνολο του έργου του μεγάλου ζωγράφου, που ανοίγει για το κοινό στις 9 Απριλίου στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου. Μια έκθεση που αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς είναι μία από λίγες έως τώρα που συγκεντρώνει δημιουργίες του Ραφαήλ που καλύπτουν το σύνολο της καλλιτεχνικής του πορείας.
Ο εξαιρετικά επιδραστικός δάσκαλος από το Ούρμπινο, μεγαλούργησε σε διάφορους τομείς της τέχνης. Εκτός από ζωγράφος υπήρξε αρχιτέκτονας – σχεδίασε πολλές επαύλεις που δεν σώζονται και το θεαματικό παρεκκλήσι Chigi στην εκκλησία Santa Maria del Popolo στη Ρώμη -, αρχαιολόγος και ποιητής.
Σε αυτές τις διαφορετικές πτυχές του ταλέντου του και στα ποικίλα καλλιτεχνικά του επιτεύγματα ρίχνει φως η πολυαναμενόμενη αυτή έκθεση, που αρχικά ήταν προγραμματισμένη για το 2020 με τη συμπλήρωση 500 χρόνων από το θάνατο του Ραφαήλ. Ύστερα από συνεχείς αναβολές λόγω της πανδημίας, οχτώ από τις αίθουσες της Εθνικής Πινακοθήκης είναι πλέον έτοιμες να παρουσιάσουν στο κοινό 90 έργα που αντανακλούν και αναδεικνύουν τη δημιουργική δεινότητα του μεγάλου αυτού καλλιτέχνη.
Παράλληλα με το σημαντικό αριθμό έργων του που ανήκουν στη μόνιμη συλλογή της Λονδρέζικης πινακοθήκης, θα εκτεθούν έργα από τη Βασιλική Πινακοθήκη και από κορυφαία μουσεία όπως το Πράδο, το Μουσείο του Λούβρου, το Uffizi της Φλωρεντίας, η Εθνική Πινακοθήκη Τέχνης της Ουάσινγκτον και τα Μουσεία του Βατικανού. Πίνακες που απεικονίζουν σκηνές γεμάτες χάρη και αρμονικές αναλογίες, σχέδια με μορφές γεμάτες πλαστικότητα, ρεαλιστικά πορτρέτα, οι διάσημες ταπισερί του και αναπαραστάσεις των κορυφαίων έργων του – των τοιχογραφιών στις αίθουσες του Βατικανού – αποδεικνύουν γιατί ο Ραφαήλ θεωρείται κορυφαίος στη χρήση ζωηρών χρωμάτων αλλά και στη γεμάτη χάρη απόδοση των γυναικείων μορφών, κάτι που γίνεται ιδιαίτερα αντιληπτό στην αποτύπωση της μορφής της Παναγίας.
Εκτός από όλες τις εκφάνσεις της καλλιτεχνικής του υπόστασης, η έκθεση καλύπτει επίσης όλες τις περιόδους της εξέλιξης του ύφους και του έργου του. Ο θεατής μπορεί να δει πρώιμα έργα του από το Ούρμπινο, άλλα από τη Φλωρεντινή του περίοδο και βέβαια από την καλλιτεχνική του αποθέωση στη Ρώμη. Από τα πρώτα στάδια της καριέρας του, όταν μαθήτευε ακόμη στο εργαστήρι του Περουτζίνο, του σημαντικότερου καλλιτέχνη της Ούμπρια στα τέλη του 15ου αιώνα, μπορεί κανείς να παρατηρήσει την επιρροή του δασκάλου του στην τεχνική, τη χρήση του χρώματος και τη στατικότητα των μορφών. Στο έργο του 1502-3 « Η Σταύρωση», που περιλαμβάνεται στη μόνιμη συλλογή της National Gallery, είναι εμφανής τόσο η μεγάλη ικανότητα του Ραφαήλ όσο και η εγγύτητα στο στυλ του δασκάλου του. Το ταλέντο του δεν άργησε να αναγνωριστεί και σαν συνέπεια ήρθαν και οι πρώτες αναθέσεις για έργα κυρίως σε εκκλησίες της περιοχής.
Η φιλόδοξη και φιλομαθής φύση του τον οδήγησε στη Φλωρεντία, το λίκνο της Αναγέννησης, όπου ήρθε σε επαφή με το έργο του Μιχαήλ Άγγελου, του Ντα Βίντσι και πολλών ακόμη κορυφαίων καλλιτεχνών. Από την περίοδο αυτή που οι απεικονίσεις του γίνονται περισσότερο σύνθετες και τρισδιάστατες, εκτίθεται το σκίτσο «Η Λήδα και ο κύκνος» (1507), μια δική του απόδοση του ομώνυμου έργου του Ντα Βίντσι και η εκπληκτική «Παναγία με τα γαρύφαλλα» (1506-7). Ο πίνακας αυτός αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της ευαισθησίας και της ποιητικότητας με την οποία ο Ραφαήλ απέδιδε τη γυναικεία μορφή και ιδιαίτερα εκείνη της Παναγίας. Η λεπτότητα και η χάρη στην απόδοση των φυσιογνωμιών και η διάχυτη τρυφερότητα της σκηνής, αποκαλύπτουν την έντονα εικονοπλαστική φαντασία και την ποιητική φύση του καλλιτέχνη.
Έχοντας κερδίσει μια θέση ανάμεσα στους κορυφαίους της εποχής του, ο Ραφαήλ κλήθηκε στη Ρώμη για τη διακόσμηση των παπικών διαμερισμάτων, κάτι που θα του απέφερε ακόμη περισσότερη αναγνώριση και φήμη. Στην Ιταλική πρωτεύουσα ξεδίπλωσε όλη τη γκάμα του ταλέντου του, με έως και τολμηρούς πειραματισμούς, μεγάλης κλίμακας νωπογραφίες και ρεαλιστικές προσωπογραφίες. Αυτή του Πάπα Ιουλίου Β΄(1511) που μπορεί να παρατηρήσει από κοντά ο επισκέπτης της έκθεσης, θεωρείται έως σήμερα από τα κορυφαία πορτρέτα στην ιστορία της τέχνης.
Παρότι η πλούσια καλλιτεχνική παραγωγή του Ραφαήλ σταματά απότομα με το θάνατό του το 1520, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι μας έχει χαρίσει μερικά από τα λαμπρότερα και πιο αξιοθαύμαστα έργα τέχνης όλων των εποχών. Και η έκθεση αυτή που διατρέχει όλη την πορεία του, υπογραμμίζει το γεγονός ότι το enfant prodige από το Ούρμπινο, υπήρξε τελικά ένας καλλιτέχνης φαινόμενο που διαμόρφωσε την πορεία όχι μόνο της δυτικής, αλλά της παγκόσμιας τέχνης.
Τοποθεσία: The National Gallery (Rooms 1-8 ), Trafalgar Square, WC2N 5DN, Λονδίνο
Ημερομηνίες: 09/04/2022 – 31/7/2022
Διαβάστε ακόμα:
Η «τέχνη των ψευδαισθήσεων» στη Ρώμη θα σας κάνει να μην πιστεύετε στα μάτια σας
Μουσείο Χαρτονομισμάτων Κέρκυρας: Μοναδικό στο είδος του στην Ελλάδα
