Περίπου 40’ περπάτημα και η διάσχιση του Τάμεση χωρίζουν το Bloomsbury, την πιο λόγια συνοικία του Λονδίνου από το σχετικά άγνωστο στους τουρίστες Lambeth` στη νότια όχθη. Όπως και ένας αιώνας χωρίζει την εποχή μας από εκείνη του περίφημου «Κύκλου του Bloomsbury», μιας ολιγομελούς ομάδας μποέμ συγγραφέων, ζωγράφων, δοκιμιογράφων και κριτικών, άγνωστων αρχικά, που άφησαν εντέλει τη σφραγίδα τους στον τρόπο σκέψης, τη λογοτεχνία, τη φιλοσοφία και την πολιτική συνείδηση της Βρετανίας του πρώτου μισού του 20ού αιώνα. Και οι δύο αυτές αποστάσεις, χωροταξικές και χρονικές, εκμηδενίζονται με τη νέα, πρωτότυπη έκθεση που άνοιξε τις πόρτες της στις 15 Μαΐου στο Garden Museum της βρετανικής πρωτεύουσας.
Με τίτλο «Gardening Bohemia, Bloomsbury Women Outdoors» και ενταγμένο στον κύκλο εκδηλώσεων του μουσείου που έχουν ως θεματική την τέχνη, την ιστορία και το σχεδιασμό των κήπων, το ενδιαφέρον εικαστικό γεγονός αποκαλύπτει τις ιστορίες και τις πηγές έμπνευσης των επιδραστικότερων γυναικών-μελών του Κύκλου του Bloomsbury. Συγκεκριμένα, το αφήγημα της έκθεσης επικεντρώνεται και ξετυλίγεται γύρω από τις ιστορίες των Virginia Woolf, Vanessa Bell, Vita Sackville West και Lady Ottoline Morrell και των κήπων που αποτελούσαν για εκείνες καταφύγια εσωτερικής αναζήτησης και καλλιτεχνικής έμπνευσης.
Μια αυθόρμητη ομάδα ομοϊδεατών
Στα μέλη του Κύκλου του Μπλούμσμπερι περιλαμβάνονταν αναγνωρισμένες πλέον λογοτεχνικές μορφές όπως οι Virginia Woolf και E.M. Forster, μετα-ιμπρεσιονιστές ζωγράφοι σαν τους Vanessa Bell, Roger Fry και Duncan Grant, και επιδραστικοί κριτικοί και φιλόσοφοι μεταξύ των οποίων ο κορυφαίος οικονομολόγος John Maynard Keynes. Όλοι τους ζούσαν, εργάζονταν και είχαν σπουδάσει είτε στην ίδια την περιοχή του λονδρέζικου Bloomsbury –στο οποίο έχουν αφήσει τη λόγια αύρα τους ως σήμερα- είτε γύρω από αυτή. Πέρα από τη στενή φιλία, την ομάδα ένωνε η κοινή πίστη στις αξίες της ελευθερίας του ατόμου και της ισότητας των δύο φύλων, όπως και στη δημοκρατία και την ειρήνη, θέματα πάνω στα οποία αντάλλασσαν απόψεις στις καθιερωμένες εβδομαδιαίες συγκεντρώσεις στις οικίες τους γύρω από τις πλατείες Fitzroy Square και Gordon Square, στην οποία υπάρχει στις μέρες μας σχετική αναθηματική μπλε πινακίδα που μνημονεύει κάποια από τα μέλη της ομάδας.
Βασικό θέμα στις συζητήσεις τους, που δεν αποσκοπούσαν στη διατύπωση και διακήρυξη απόψεων ή στη σύνταξη πολιτικών μανιφέστων, ήταν ο ρόλος της τέχνης στην απόδοση του πνεύματος της εποχής και στην εξέλιξη της κοινωνικής σκέψης. Μπορεί η σύνδεση της τέχνης με τις κοινωνικές εξελίξεις να θεωρείται ευνόητη στις μέρες μας, ωστόσο ο τρόπος σκέψης που μεταφράζονταν σε τρόπο ζωής για τον Κύκλο του Bloomsbury ήταν ρηξικέλευθος για τα βικτωριανά ταμπού της συντηρητικής εκείνης εποχής, ενώ συν τοις άλλοις οδήγησε τελικά στην ανάδειξη κάποιων από τις σημαντικότερες προσωπικότητες των αρχών του προηγούμενου αιώνα.
Οι κήποι των γυναικών της ομάδας ως προσωπικά καταφύγια
Την ασυνήθιστη αυτή προσέγγιση θέτει ως επίκεντρο η έκθεση του Garden Museum, αφού για τις σημαντικές γυναικείες μορφές της Ομάδας, η ούτως η άλλως αγαπημένη ενασχόληση των Βρετανών με την κηπουρική, έγινε για αυτές αναζήτηση ενός προσωπικού καταφύγιου γαλήνης, έμπνευσης και πειραματισμού, σε περιόδους εθνικών κρίσεων και ατομικών προβληματισμών. Έτσι, η έκθεση «Gardening Bohemia, Bloomsbury Women Outdoors» μεταφέρει τον επισκέπτη στον κήπο του Monk’s House της συγγραφέως Virginia Woolf, της αδερφής της Vanessa Bell, της οποίας ο κήπος και το στούντιο βρίσκονταν στο κοντινό Charleston, στο Garsington Manor που αποτελούσε τη βάση της φωτογράφου και μαικήνα των τεχνών Lady Ottoline Morrell, και στους κήπους του Sissinghurst Castle που είχε διαμορφώσει η σχεδιάστρια φυσικών κήπων και συγγραφέας Vita Sackville-West.
Η διάρθρωση της έκθεσης
Με guest επιμελήτρια την Dr Claudia Tobin, η έκθεση του Garden Museum μας παρουσιάζει μια σειρά φωτογραφιών, ζωγραφικών έργων, υφασμάτων, βιβλίων και καταγεγραμμένου υλικού που δεν έχει παρουσιαστεί ποτέ ξανά στο κοινό, εξερευνώντας τον τρόπο που οι ζωές, οι προσωπικότητες και οι κήποι-καταφύγια των γυναικών της Ομάδας συνυφαίνονταν και συμπορεύονταν. Η Ottoline Morrell για παράδειγμα, περιέγραφε το Garsington Manor σαν μια «θεατρική σκηνή» κοινωνικών συγκεντρώσεων, ενώ στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου μετέτρεψε την εξοχική της κατοικία σε φάρμα όπου έβρισκαν απασχόληση συνειδητοποιημένοι αντιρρησίες και ειρηνιστές. Ανάμεσα δε στους καλλιτέχνες και διανοούμενους που επισκέπτονταν τους κήπους και δημιούργησαν έργα εμπνευσμένοι από το ιταλικό τους σχέδιο, περιλαμβάνεται ο κορυφαίος Βρετανός αρχιτέκτονας John Nash, στο έργο του οποίου γίνεται σημαντική αναφορά.
Σε αντίθεση με την κοσμική ατμόσφαιρα των κήπων της Morrell, από το 1919 η Virginia Woolf αποζητούσε την απομόνωση στον τριών στρεμμάτων κήπο του Monk’s House, μιας αγροικίας του 16ου αιώνα στο Rodmell του Sussex, που μετά το1940 αποτέλεσε τη μόνιμη κατοικία του ζεύγους Woolf. Παρότι ο σύζυγός της, συγγραφέας Leonard Woolf, ασχολούνταν πιο ενεργά με τη φροντίδα του, ο κήπος και το όμορφο περιβόλι του επισκέψιμου σήμερα Monk’s House –εξελίχθηκε σε αγαπημένο καταφύγιο με διπλό ρόλο για τη Woolf: αφενός της παρείχε δημιουργική έμπνευση, γράφοντας στο μικρό της στούντιο εν μέσω λουλουδιών, θάμνων και μηλιών αρκετά από τα διάσημα μυθιστορήματά της, αφετέρου είχε θεραπευτική επίδραση πάνω της σε έντονες περιόδους ανάρρωσης. Το χειρόγραφο προσχέδιο του 1929 για το «A Room of One’s Own» που γράφτηκε σε αυτό το πανέμορφο σκηνικό συγκαταλέγεται στο λογοτεχνικό υλικό που παρουσιάζεται στην έκθεση.
H Virginia Woolf υπήρξε τακτική επισκέπτης και των διαμορφωμένων ανά χρώμα, αισιόδοξων κήπων του Sissinghurst Castle που ανήκε στη Vita Sackville-West, με την οποία διατηρούσε σχέση τη δεκαετία του 1920. Εκείνη, επηρεασμένη από τα ταξίδια της στην Περσία και αφότου είχε σχεδιάσει και διαμορφώσει τους πρώτους μεγάλης κλίμακας κήπους της στο Long Barn του Kent, βρήκε το δικό της καταφύγιο ανάμεσα στα είδη που καλλιεργούσε στο Sissinghurst -επίσης επισκέψιμο-, όπου και αφοσιώθηκε στη συνεργασία με το σύζυγό της, διπλωμάτη και συγγραφέα Harold Nicolson. Όπως καταγράφεται στην έκθεση και κατά τα λεγόμενά του, αυτός ο πανέμορφος, ευωδιαστός κήπος ήταν για τη Sackville-West «μια απόδραση από τον πραγματικό κόσμο» και της παρείχε διαρκή έμπνευση για πολλά από τα ποιήματα που έγραφε αλλά και για νέα σχέδια πράσινων οάσεων που αναλάμβανε.
Όσο για την αδερφή της Woolf, ζωγράφο Vanessa Bell, είχε το δικό της «πράσινο ησυχαστήριο» που μαζί με το αγροτόσπιτο και το στούντιό της μοιράζονταν με το σύντροφό της καλλιτέχνη Duncan Grant. Αυτοί οι αρχικά γεμάτοι οπωροφόρα δέντρα και κατόπιν γεμάτοι λουλούδια κήποι του Charleston, όπου το ζευγάρι αγαπούσε να ζωγραφίζει κι όπου οι αδερφές Virginia και Vanessa περνούσαν μαζί αρκετό χρόνο, είχαν σχεδιαστεί το 1918 από τον επίσης ζωγράφο, κριτικό τέχνης και δυναμικό μέλος της ομάδας Roger Fry, εξάλλου το μοντερνιστικό σπίτι που περιέβαλλε ο κήπος αποτελούσε συχνά σημείο συνάντησης, ανταλλαγής ιδεών και παρουσίασης των έργων των μελών και φίλων της άτυπης και τόσο επιδραστικής ομάδας.
Όπως αποδεικνύει η έκθεση, μπορεί οι πανέμορφοι κήποι με το δικό του ύφος ο καθένας, να αποτελούσαν διαφορετικά σκηνικά, για όλες όμως τις δυναμικές εκπροσώπους του Κύκλου του Bloomsbury λειτουργούσαν ως χώροι ηρεμίας και δημιουργικότητας, στοχασμού και επαναπροσδιορισμού της σχέσης με τη φύση αλλά και με τα πρόσωπα του περιβάλλοντός τους. Οπτική που παραμένει απόλυτα επίκαιρη και στις μέρες μας, καθιστώντας την έκθεση τροφή για σκέψη πέρα από ενδιαφέρον εικαστικό γεγονός.
Πρακτικές πληροφορίες: Διάρκεια έκθεσης: 15 Μαΐου – 29 Σεπτεμβρίου 2024, καθημερινά 10:00-17:00
Διεύθυνση: 5 Lambeth Palace Road, SE1 7LB
Διαβάστε ακόμα:
7 ξενοδοχεία στο Λονδίνο με μοναδική ατμόσφαιρα, ιδανικά για μια απόδραση για δύο
Λονδίνο: 8 διευθύνσεις για ατελείωτο vintage και thrift shopping
Τα viral κρουασάν του Λονδίνου που πρέπει να δοκιμάσετε
