Στην καρδιά της Καλαμάτας, το μεταξωτό μαντήλι έχει υφάνει την ιστορία του στον πολιτιστικό ιστό της πόλης. Σύμβολο χαράς και παράδοσης, το καλαματιανό μαντήλι αποτελεί κομμάτι της ταυτότητας αυτού του τόπου, μια τέχνη που αρνείται να χαθεί στη λήθη του χρόνου. Το ρολόι έδειχνε έντεκα το πρωί όταν με τον φωτογράφο Κωνσταντίνο Σοφικίτη διαβήκαμε το κατώφλι της βιοτεχνίας Μεταξωτών-Υφαντών Γκόνος, στο κέντρο της Καλαμάτας. Ο χώρος, λουσμένος στο φως του ήλιου, αποκάλυψε έναν κόσμο χρωμάτων και υφών -μεταξωτά μαντήλια σε κάθε πιθανή απόχρωση και σχέδιο κρέμονταν από τους τοίχους ή βρίσκονταν προσεκτικά διπλωμένα στις προθήκες.
Ο κύριος Γιάννης Γκόνος, με την χαρακτηριστική του ευγένεια και τη ζεστασιά, μας υποδέχτηκε με ένα πλατύ χαμόγελο. Μας κάλεσε να καθίσουμε στο στιβαρό ξύλινο γραφείο του, ενώ έσπευσε να παραγγείλει καφέ. Δίπλα του στεκόταν ο γιος του, Παναγιώτης, εκπρόσωπος της τέταρτης γενιάς μιας οικογένειας που έχει αφιερώσει τη ζωή της στην τέχνη του μεταξιού. «Πώς σας φαίνεται η πόλη μας;» ρώτησε αρχικά, ενδιαφερόμενος περισσότερο για τις εντυπώσεις μας παρά για να μιλήσει για την επιχείρησή του. Αυτή η απλή ανθρώπινη ζεστασιά μαρτυρούσε την ουσία της καλαματιανής φιλοξενίας.
Η ιστορία ενός μεταξένιου αιώνα
Καθώς ο καφές άχνιζε μπροστά μας, ο κύριος Γκόνος άρχισε να ξετυλίγει το νήμα της ιστορίας. «Όλα ξεκίνησαν το 1895», είπε με μια νότα περηφάνιας στη φωνή του. «Η προγιαγιά μου, η Αγγελική Γκόνου, άρχισε να εκτρέφει μεταξοσκώληκες και να υφαίνει το μετάξι σε χειροκίνητους αργαλειούς». Η οικοτεχνία της Αγγελικής ξεκίνησε όπως πολλές άλλες εκείνη την εποχή -με την εκτροφή μεταξοσκωλήκων, την επεξεργασία των κουκουλιών και την ύφανση του μεταξιού, που στη συνέχεια πουλούσε στα πανηγύρια. Μια απλή αλλά επίπονη διαδικασία που απαιτούσε υπομονή, δεξιοτεχνία και αφοσίωση.
«Το 1920 η επιχείρηση οργανώθηκε πιο συστηματικά», συνέχισε ο κύριος Γκόνος, «και πριν τον πόλεμο είχε ήδη γίνει ένα από τα πιο σύγχρονα εργοστάσια μετάξης στην περιοχή». Η πραγματική μεταμόρφωση όμως ήρθε το 1950, όταν ο πατέρας του κ. Γιάννη, εκβιομηχάνισε την επιχείρηση εισάγοντας τους πρώτους σύγχρονους αργαλειούς. «Εκείνη ήταν η εποχή της μεγάλης άνθησης», τόνισε με νοσταλγία ο Γιάννης Γκόνος, που ανέλαβε ο ίδιος τα ηνία της επιχείρησης το 1980 και τη διευθύνει μέχρι σήμερα.
Η τέχνη του μεταξωτού μαντηλιού
Σηκώθηκε από το γραφείο και με μια κίνηση που αποκάλυπτε την πολυετή εξοικείωσή του με το υλικό, άπλωσε μπροστά μας ένα μαντήλι αστραφτερό, απαλό, σχεδόν άυλο στην αφή. «Αυτό είναι γνήσιο καλαματιανό μεταξωτό», είπε με περηφάνια. «Το αναγνωρίζεις από την απαλότητα, τη λάμψη και το πώς πέφτει στο χέρι». Τα δάχτυλά του χάιδεψαν το ύφασμα με αγάπη και σεβασμό, σαν να επρόκειτο για κάτι ζωντανό. «Η ποιότητα είναι το παν στο μεταξωτό μαντήλι», συνέχισε. «Από την επιλογή του κουκουλιού μέχρι την τελική επεξεργασία, κάθε βήμα πρέπει να γίνεται με προσοχή και σεβασμό στο υλικό». Μας εξήγησε πώς το ελληνικό μετάξι, ξεχωρίζει για την ανθεκτικότητα και τη λεπτότητά του. «Παλιότερα, κάθε σπίτι στην περιοχή είχε τις δικές του μουριές. Η Πελοπόννησος δεν ονομάστηκε τυχαία “Μοριάς”», σημείωσε χαμογελώντας.
Η συντήρηση ενός πολύτιμου αξεσουάρ
Ο κύριος Γκόνος μας μίλησε και για τη σημασία της σωστής συντήρησης του μεταξωτού. «Το μεταξωτό είναι ζωντανό υλικό», τόνισε. «Χρειάζεται προσοχή στο πλύσιμο -πάντα στο χέρι, με απαλές κινήσεις και ουδέτερο σαπούνι. Ποτέ στεγνωτήριο, και το σιδέρωμα πρέπει να γίνεται όταν το ύφασμα είναι ακόμα ελαφρώς νωπό, από την ανάποδη, με χαμηλή θερμοκρασία». Επέμεινε ιδιαίτερα στην αποθήκευση: «Τα μεταξωτά θέλουν αέρα και σκοτάδι. Τα διπλώνουμε χαλαρά, χωρίς να τα πιέζουμε, και τα τοποθετούμε σε μέρος που αερίζεται αλλά δεν εκτίθεται σε ήλιο».
Τα μαντήλια και οι χρήσεις τους
Καθώς η συζήτηση προχωρούσε, ο νεότερος Παναγιώτης, που θα αποτελέσει την τέταρτη γενιά στην οικογενειακή επιχείρηση, άρχισε να μας δείχνει την ποικιλία των προϊόντων τους: «Παράγουμε τετράγωνα μαντήλια, φουλάρια, εσάρπες -μονόχρωμα και εμπριμέ- αλλά και ολομέταξα υφάσματα για ρούχα, εργόχειρα και νυφικά. Όλα από ελληνικό μετάξι», τόνισε με υπερηφάνεια. Κάθε μαντήλι είχε τη δική του προσωπικότητα, τη δική του ιστορία. Άλλα με παραδοσιακά γεωμετρικά μοτίβα, άλλα με λουλουδάτα σχέδια, άλλα σε έντονες αποχρώσεις και άλλα σε απαλούς, γήινους τόνους.
«Το καλαματιανό μαντήλι δεν είναι μόνο αξεσουάρ», εξήγησε ο κ. Γιάννης Γκόνος. «Είναι μέρος της ταυτότητάς μας. Χρησιμοποιείται στους παραδοσιακούς χορούς, στις φορεσιές, στις τελετές. Κάποτε ήταν απαραίτητο στους χορούς για λόγους τιμής -ήταν ανεπίτρεπτο ο άντρας να κρατά το γυμνό χέρι της γυναίκας».
Μια παράδοση που αντιστέκεται
Καθώς η επίσκεψή μας έφτανε στο τέλος της, ο κύριος Γκόνος μοιράστηκε μαζί μας τις ανησυχίες του για το μέλλον αυτής της τέχνης. «Σήμερα, είμαστε μια από τις ελάχιστες επιχειρήσεις που συνεχίζουν αυτή την παράδοση», είπε με μια νότα μελαγχολίας. «Η μαζική παραγωγή συνθετικών υφασμάτων και η κουλτούρα του “fast fashion”‘ έχουν αλλάξει τις καταναλωτικές συνήθειες». Παρ’ όλα αυτά, η βιοτεχνία Γκόνος συνεχίζει αταλάντευτα την πορεία της, με κύριο μέλημα, όπως τόνισε ο ίδιος, «την ειλικρίνεια και τη θέληση για απόλυτη εξυπηρέτηση του πελάτη».
Φεύγοντας από το μαγαζί, ένιωσα πως είχα αγγίξει ένα κομμάτι της ζωντανής ιστορίας της Καλαμάτας. Το μεταξωτό μαντήλι δεν είναι απλώς ένα προϊόν ή ένα σουβενίρ -είναι ένα σύμβολο που συνδέει το παρελθόν με το παρόν, μια παράδοση που αντιστέκεται στη λήθη, μια τέχνη που συνεχίζει να υφαίνει την ιστορία της πόλης νήμα-νήμα, γενιά με γενιά.
Διεύθυνση: Μαιζώνος 5 & Βασιλίσσης Αμαλίας, Τηλ: 27210 80357, www.silkgonos.gr
Διαβάστε ακόμα:
13 γαστρονομικές στάσεις στην Καλαμάτα
3 ωραίες εκδρομές που αξίζει να κάνετε από την Καλαμάτα
Aπό την Καλαμάτα μέχρι τη Λακωνική Μάνη: Μια συναρπαστική διαδρομή στην Πελοπόννησο
