Ο τόπος υπήρχε πριν τον άνθρωπο. Η σύνδεση του τόπου και του ανθρώπου διαμόρφωσε την ιστορία. Η Τήνος υπήρχε πριν την Παναγιά. Πριν τις τέχνες και την πρωτογενή παραγωγή. Υπήρξε εκεί, στο βόρειο τμήμα των Κυκλάδων, νοτιοανατολικά της Άνδρου και βορειοδυτικά της Μυκόνου, περιβάλλοντας προστατευτικά τον απόκρημνο, αρχοντικό βράχο του Εξώμβουργου, με τα 641 μέτρα ύψος.
«Ο ντόπιος μέρωσε το τοπίο και τα στοιχεία της φύσης. Ο τηνιακός μάστορας με την ίδια πέτρα έκανε σπίτια δροσερά το καλοκαίρι και ζεστά τον χειμώνα, Ήρθε πιο κοντά με τον διπλανό του, σμίγοντας τα σπίτια τους για να προστατευθεί από τους τρελούς αγέρηδες και το κάψα του ζώπυρου ήλιου. Δεν είναι τόπος για καλοπερασάκηδες. Αυτός ο τόπος γεννά ανθρώπους που δεν ψάχνουν την απόλαυση. Ο τόπος αυτός είναι φτιαγμένος για ανθρώπους που δεν φοβούνται το πάλεμα, την χαρά της συμφιλίωσης, για τους ανθρώπους που ο θυμωμένος, αψύς βοριάς, είναι πάντα ερωτικός, φορτωμένος με καημούς, παρακλήσεις αθώων, αναστεναγμούς νοσταλγικούς, γεμάτος “μηνύματα, ταξίματα, παινέματα και χρώματα ονείρων και ελπίδων”» γράφει ο Γιώργος Δημόπουλος, θεολόγος και συγγραφέας στο νησί, πλέκοντας την ανθρώπινη σκέψη με τις συνθήκες της ζωής.
Ο Γιώργος δε γεννήθηκε στην Τήνο, βρέθηκε εκεί από ένα γύρισμα της μοίρας και τη λάτρεψε σαν την πατρίδα του, την ορεινή Γορτυνία. Πολλά χρόνια πριν την ανακαλύψουν οι σημερινοί τουρίστες, με τις επαναπροσδιορισμένες, λιγότερο υπερβατικές, απαιτήσεις για τις καλοκαιρινές τους διακοπές και την εκ νέου αναζήτηση συγκινήσεων, άμεσα συνδεδεμένων με την παράδοση και την επιστροφή στις ρίζες, όπως κι αν ορίζεται αυτή -δε σημαίνει, άλλωστε, το ίδιο για έναν μιλένιαλ και για έναν μπούμερ.
«Τις αλλαγές τις εντοπίζω στο νησί τα τελευταία τέσσερα χρόνια» σχολιάζει η Ντένη Καλλιβωκά, δημοσιογράφος γεύσης, κρασιού & spirits, μιλώντας για την ραγδαία ανέλιξη της Τήνου στα ταξιδιωτικά charts. «Έχω φωτογραφία να κολυμπάω μόνη μου, με τον γιο μου και τον άντρα μου, 15αύγουστο στη Ρόχαρη, η οποία αυτή τη στιγμή είναι από τις πιο δημοφιλείς παραλίες του νησιού. Ο προορισμός για πάρα πολλά χρόνια είχε ένα upper κοινό, λόγω του μουσείου του Τσόκλη, των πολιτικών και των δημοσιογράφων που αγάπησαν το νησί και αγόρασαν σπίτια, αλλά ταυτόχρονα είχε και τις ορδές των ανθρώπων που έρχονταν για την Παναγία. Οι πρώτοι δε λογίζονταν για τουρίστες, είχαν γίνει ντόπιοι. Οι δε δεύτεροι ήταν ενός συγκεκριμένου προφίλ τουρισμός, συνήθως με χαμηλό μπάτζετ. Μετά το 2015, με διάφορες κινήσεις, το νησί άρχισε να προμοτάρεται, όχι σαν θρησκευτικός τουρισμός αλλά για τον πολιτισμό του, την γαστρονομία του, τις ομορφιές της ενδοχώρας του. Την τελευταία 5ετία έχει αλλάξει άρδην το προφίλ του κόσμου που έρχεται, το ηλιακό γκρουπ έχει χαμηλώσει σημαντικά, στους 20-35, αγκαλιάζοντας και τον μέινστριμ τουρισμό» συνεχίζει η Ντένη, η οποία διοργάνωσε τα Αegean Cocktails & Spirits, στην Τήνο, φέροντας δημοσιογράφους και μπαρτέντερς στο νησί, με την «τρελή» ιδέα να βάλει τα ποτά του καφενείου μέσα στα κοσμοπολίτικα κοκτέιλς, τα ελληνικά αποστάγματα στα μπαρ. Μια μίξη που έδεσε την ακινησία της ρετρό γλύκας με τη δυναμική ταχύτητα της πληροφορίας των ινσταγκραμικών χάσταγκς. Και ξαφνικά η Τήνος βρέθηκε στις κορυφαίες τάσεις των σόσιαλ μίντια.
«Φαντάσου, όλο αυτό έγινε μέσα στα κάπιταλ κοντρόλ, όταν η λέξη Greece ήταν ακόμα κακιά λέξη» προσθέτει.
Όταν μπήκε στην άκρη το «εγώ»
Εκεί, τον Μάιο του 2015, εμφανίστηκε στο νησί και το Tinos Food Paths, σε μια προσπάθεια των εστιατόρων για προέκταση της σεζόν. «Μια συναστρία, μια μαγική στιγμή» όπως τη χαρακτηρίζει ο Αντώνης Ψάλτης, ένας εκ των εμπνευστών της ιδέας, που πόνταρε στην επικοινωνία και στη βαθιά νοστιμιά της πρώτης ύλης και των μαγειρεμάτων του νησιού. «Η αρχική ιδέα προέκυψε από την ανάγκη της γνωριμίας μας με την γαστρονομία του τόπου μας και στη συνέχεια τη συλλογική διαχείριση του γαστρονομικού μας πολιτισμού και την εξωστρέφειά του. Μια δράση του συλλόγου που εκπροσωπεί τα καταστήματα εστίασης και αναψυχής του νησιού. Η αρχική ομάδα των επτά ατόμων ήταν και τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου του συλλόγου» εξηγεί περιγράφοντας την σπίθα που έβαλε τη φωτιά και επαναλήφθηκε και τις επόμενες χρονιές, τον μήνα Μάιο. «Διοργανώσαμε τρεις χρονιές το Aegean cocktails & spirits σε συνεργασία με το Tinos Food paths, μια ομάδα αγαπημένη και μοναδική. Τις τρεις χρονιές φέραμε στο νησί πάνω από 130 κορυφαίους δημοσιογράφους και μπαρτέντερς, τους καλύτερους στον κόσμο» συμπληρώνει η Ντένη Καλλιβωκά αγκαλιάζοντας ιδανικά το ομαδικό πνεύμα.
«Στην αρχή έγινε μια πρώτη γνωριμία με την γαστρονομία του τόπου και μια απόπειρα του να τεθούν οι βάσεις της δημιουργίας ενός γαστρονομικού προορισμού. Με την πάροδο των χρόνων, το εγχείρημα αγκαλιάστηκε από όλο το νησί. Άνθρωποι από κάθε παραγωγική τάξη της Τήνου, αλλά και από διάφορα μέρη της Ελλάδας, συνέβαλλαν σε αυτή τη δράση, η οποία παραμένει ζωντανή και ενεργή, όχι μόνο τον μήνα Μάιο αλλά όλο τον χρόνο. Στην πορεία των χρόνων γνωριστήκαμε μεταξύ μας, βάλαμε στην άκρη το “εγώ” και δουλέψαμε με το “εμείς”. Περάσαμε δυσκολίες, οι οποίες μας ένωσαν ακόμα πιο πολύ. Ο καθένας βάζει τον καλύτερο του εαυτό, νιώθει περήφανος για τον τόπο του και προσφέρει φιλοξενία και γνώση στους επισκέπτες-καλεσμένους» προσθέτει ο Αντώνης χαρίζοντας ωστόσο μερικά μαθήματα ζωής, μέσα σε δύο φράσεις.
Οι δημοσιογράφοι της γεύσης είχαν κάθε λόγο να εξυμνήσουν τον τόπο και τα καλούδια του, άλλωστε τί καλύτερο από το να σου παρουσιάζονται νέα εδάφη προς ανακάλυψη; Το 2013 η Μάγια Τσόκλη είχε κάνει την αρχή καλώντας τους εκλεκτούς ειδικούς των αισθήσεων να γευτούν την μπίρα Νήσος, την οποία και παράγει μαζί με τον Αλέξανδρο Κουρή, στο νησί της, την Τήνο, και η οποία έχει αγαπηθεί πολύ στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό, με σημαντικό όγκο εξαγωγών.
«Συνδέσαμε τη γαστρονομία του νησιού με τον πολιτισμό, τη λαογραφία, αλλά και την καθημερινότητα μας. Στήσαμε βιωματικές δράσεις σε όλο το νησί, δείπνα και γεύματα στα πιο απίθανα μέρη. Παρουσιάσαμε τον τόπο μας και το εγχείρημάμας τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό. Μαγειρέψαμε για κοινωφελήςσκοπούς, στηρίξαμε και στηρίζουμετην κοινωνική κουζίνα του νησιού. Οι μόλις επτά πρώτοι εθελοντές με τα χρόνια έχουν γίνει πάνω από διακόσιοι πενήντα» προσθέτει ο Αντώνης Ψάλτης, μιλώντας για την ενηλικίωση της ιδέας του Tinos Food Paths και την καθιέρωση του τόπου σαν γαστριμαργικός παράδεισος. «Η Τήνος έχει γίνει προορισμός για τους λάτρεις του φαγητού και του κρασιού. Οι επισκέπτες εκτός από τα προφανή (παραλία ήλιος θάλασσα) ταξιδεύουν για να επισκεφτούν χωριά και πανέμορφους οικισμούς, αμπελοτόπια, μονοπάτια και τα λοιπά. Φυσικά όλα αυτά χωρίς να έχει εκλείψει και το θρησκευτικό στοιχείο του νησιού, το οποίο δεν μπορούμε να αγνοήσουμε μιας και αποτελεί και αυτό κομμάτι του παζλ του πολιτισμικού στοιχείου της Τήνου. Η ενδοχώρα, η οποία έχει κρατήσει όλα αυτά τα χρόνια την αυθεντικότητα της, είναι πλέον ο κύριος πόλος έλξης των επισκεπτών, αλλά και η χώρα γνωρίζει μεγάλη επισκεψιμότητα καθώς πλήθος μαγαζιών ανοίγουν τόσο στην παραλιακή ζώνη όσο και στα γραφικά σοκάκια».
Το νησί είναι γνωστό από τους αρχαίους χρόνους με τα ονόματα «Υδρούσα» και «Οφιούσα», φανερώνοντας πως είχε πολλά νερά και πολλά φίδια, από τα οποία τη γλίτωσε -σύμφωνα με τη μυθολογία- ο Ποσειδώνας. Ο Αριστοφάνης αναφέρει, επίσης, πως ονομαζόταν «Σκοροδοφόρος» επειδή παρήγαγε εκλεκτά σκόρδα. Κάποιοι υποστηρίζουν πως το όνομά της προέρχεται από τη φοινικική λέξη «τένοκ», που σημαίνει φίδι και άλλοι πως πήρε το όνομα του πρώτου κατοίκου της. Ο Τήνος ήταν αρχηγός μιας ομάδας Ιώνων από την Καρία της Μικράς Ασίας που έφτασαν στο νησί περίπου το 1130 π.Χ. κυνηγημένοι από τους Δωριείς.
«Τα σημάδια της αγάπης και φροντίδας που έδειξαν οι προηγούμενοι από εμάς στην φύση, πρόσφατα και στο απώτερο παρελθόν, υπάρχουν διάσπαρτα στην τηνιακή ενδοχώρα και μάλιστα έντονα. Τόσων χιλιετηρίδων ζωή και αισθανόμαστε στο σπίτι μας χωρίς αναχρονισμούς. Ασυνείδητα νιώθουμε μεγάλη έλξη, μεγάλη χαρά οπτική και αισθητική γενικότερα, και τούτο όσες φορές και να περάσουμε από την ίδια περιοχή» προσθέτει στα γραπτά του ο θεολόγος και συγγραφέας, Γιώργος Δημόπουλος, εντοπίζοντας την πρωτόγνωρη γοητεία που νιώθει ο επισκέπτης.
«Στους γονείς μου οφείλω το ζην και στην Τήνο το ευ ζην. Τι συνέβαλε; Η πίστη των άλλων, η φιλοξενία, η ευγένεια, ο καλός λόγος. Το χειροποίητο, ο ανθρώπινος μόχθος σαν ακτινογραφία στις πεζούλες από την κορφή ως τα νύχια του νησιού, στους περιστερώνες. Το ωραίο, η τέχνη της καθημερινότητας και της απλότητας. Η πιατέλα με τα σύκα, το ταψάκι με τα γεμιστά. Τήνος είναι ο τρόπος που κατεβαίνουν τα βράχια και πηδάνε στη θάλασσα, ο αέρας στα στενά, τα πρώτα ιστιοπλοϊκά το Μάιο, οι μυρωδιές και το νοικοκυριό του Πάσχα. Τα νησιά απέναντι. Η ερώτηση “τίνος είσαι;” όταν κατεβαίνεις για δουλειές στην πιάτσα. Τήνος είναι το σπίτι. Και δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο από το σπίτι, ειδικά αν αυτό είναι στις Κυκλάδες». Έτσι περιγράφει, μοναδικά, το δικό της δέσιμο με τον τόπο η Μαριάννα Κρητικού, η νέα καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Τήνου.
Οι Τηνιακοί επιχειρηματίες αντί να ελπίζουν για την αλλαγή, την έκαναν μόνοι τους πράξη
«Η “Μούσα του Αιγαίου” όπως είναι το κύριο μήνυμα της καμπάνιας μας, προσελκύει το κοινό με την αλήθεια της. Με την αυθεντικότητα της. Στηρίζεται στις μοναδικές ομορφιές της χωρίς να προσπαθεί να γίνει κάτι διαφορετικό από αυτό που είναι ή να μοιάσει σε άλλους προορισμούς. Αυτό πιστεύουμε ότι είναι σημαντικό στην υπόσχεσή μας προς τον επισκέπτη. Αυτή την αλήθεια έρχεται να ανακαλύψει. Ο θρησκευτικός τουρισμός δε θα πάψει να υφίσταται για το νησί, γιατί η Παναγιά μας είναι εκεί, μας φυλάει, μας προστατεύει, προσκαλεί σε προσκύνημα. Πέρα από αυτό όμως, υπάρχει ένας πλούτος εμπειριών που θέλουμε να ζήσει ο επισκέπτης. Γι’ αυτό το λόγο, στηριχθήκαμε στη δημιουργία πολυμεσικού, σύγχρονου περιεχομένου το οποίο διανέμουμε μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης αλλά και με άλλα μέσα. Θεματικά videos, φωτογραφίες, ταξιδιωτικές ιστορίες δημιουργούν ενδιαφέρον για να ανακαλύψει κάποιος την Τήνο. Την περίοδο της πρόσφατης καραντίνας λόγω του κορωνοϊού, αναπτύξαμε εφαρμογές τόσο για το δίκτυο των πεζοπορικών μονοπατιών (www.tinostrails.gr) που είναι σηματοδοτημένα και οργανωμένα όσο και έναν ψηφιακόξεναγό που διευκολύνει την ανακάλυψη σημαντικών σημείων αλλά και πληροφοριώνστονησί» λέει ο δήμαρχος της Τήνου, Γιάννης Σιώτος, ενώ η Μαριάννα Κρητικού προσθέτει: «Η Τήνος ήταν πάντα τοπ προορισμός. Ένα μέρος είναι στο ίδιο σημείο και περιμένει τον επισκέπτη να το ανακαλύψει. Με κάποιον τρόπο τον “καλεί” μέχρι ο άλλος να ακούσει το κάλεσμα. Αυτό που έκανε για παράδειγμα ο Ζακ από τη Γαλλία τη δεκαετία του ’80 και η Ζίγκριντ από τη Γερμανία λίγο αργότερα. Δεν έφτασε η Τήνος στη συνείδηση των ταξιδιωτών. Οι ταξιδιώτες άρχισαν να ανακαλύπτουν συνειδητά την Τήνο. Η Τήνος για χρόνια ήταν προορισμός θρησκευτικού τουρισμού, αυτό τουλάχιστον έλεγαν οι ταξιδιωτικοί οδηγοί και τα sites. Υπήρχαν όμως και αυτοί που γνώριζαν την τοπική αγία μαγεία».
Οι πρώτοι, στιλάτοι, ιχνηλάτες που άνοιξαν τον δρόμο; Ο Ζακ και η Ζίγκριντ, όπως λέει η Μαριάννα Κρητικού; Οι δημοσιογράφοι γεύσης και οι μπαρτέντερς; Τα επαναλαμβανόμενα χάσταγκς στο ίνσταγκραμ; Η χιλιοφωτογραφημένη, βελούδινη πολυθρόνα πάνω από την παραλία της Κολυμπήθρας; Η γειτόνισσα Μύκονος, η οποία άλλαξε προφίλ αναγκάζοντας τους αθεράπευτα μποέμ σε φυγή; Όλα αυτά μαζί; Η μαγική συναστρία όπως είπε ο Αντώνης Ψάλτης; Τι οδήγησε την Τήνο σε εκτόξευση;
Η Ιωάννα Δρέττα, CEO του Marketing Greece, δίνει τη δική της, συνοπτική απάντηση: «Η Τήνος τα τελευταία χρόνια έχει μεταλλάξει το brand της, από ενός αποκλειστικά θρησκευτικού χαρακτήρα προορισμού σε σημαντικού καλοκαιρινού προορισμού για το ελληνικό και διεθνές κοινό με καλής ποιότητας υπηρεσίες, φυσική ομορφιά, γαστρονομία και τοπικό χρώμα. Μία τέτοιου είδους πορεία σαφώς δεν είναι εύκολη υπόθεση και προϋποθέτει να συντρέχουν μία σειρά από προϋποθέσεις. Καταρχάς να υπάρχει η ανάγκη στην αγορά και σίγουρα το τοπικό χρώμα και η αυθεντικότητα σταδιακά γίνονται σημαντικά στοιχεία των προορισμών και για τους Έλληνες. Στην Τήνο εδώ και πολλά χρόνια ξεκίνησαν να δημιουργούνται εξοχικές κατοικίες, δημιουργώντας ένα βασικό πυρήνα ζήτησης, αλλά αυτό που κατά την γνώμη μου έκανε τη διαφορά είναι πως η τοπική κοινωνία δείχνει να αντιλαμβάνεται πως την αλλαγή την φέρνει εκείνη. Ενδεικτική είναι η περίπτωση του TinosFoodPaths, της σημαντικής αυτής πρωτοβουλίας των επαγγελματιών του νησιού που εμπλέκει τελικά όλη την τοπική κοινωνία για την προώθηση αλλά και τη διαμόρφωση της εμπειρίας στο νησί. Αντίθετα λοιπόν από αυτό που συμβαίνει συχνά, οι Τηνιακοί επιχειρηματίες αντί να ελπίζουν για την αλλαγή, την έκαναν μόνοι τους πράξη. Η επικοινωνία έπειτα έρχεται εύκολα, όταν ήδη υπάρχει το ανταγωνιστικό προϊόν κι έτσι συνέβη και στην Τήνο, αφού σήμερα στρέφονται τα βλέμματα προς εκείνη». Ο Δημήτρης Καραΐσκος, γραφίστας και εκδότης του ασπρόμαυρου περιοδικού, Κύμα, ερμηνεύει, με τη σειρά του, το «φαινόμενο Τήνος»: «Αφενός έπαιξε ρόλο ο ανεξάντλητος και ανεξερεύνητος πλούτος και πολιτισμός αιώνων του νησιού, αυτός που μαρτυράται, για όσους θέλουν να ψάξουν, σε κάθε γωνιά του, κι αφετέρου η διάδοση μιας από στόμα σε στόμα φήμης πως κάτι ξεχωριστό συμβαίνει εκεί. Αυτό το ξεχωριστό, άλλωστε, είναι που αναζητούν οι ταξιδιώτες, σε έναν παγκόσμιο χάρτη που πλέον, στην εποχή των κοινωνικών μέσων δικτύωσης, έχει λίγα να κρύψει. Ένα άλλο στοιχείο που έκανε την Τήνο πετυχημένη τουριστικά, ίσως είναι και το ίδιο το στοιχείο της έκπληξης: το κοινό διψάει να ανακαλύψει το “αναπάντεχα κρυμμένο”, αυτό που κιόλας του προσδίδει κάτι από την ίδια του τη λάμψη. Και πιστεύω πως αυτή η λάμψη της “απροσδόκητης ανακάλυψης” δε θα χαθεί, ούτε θα αλλοιωθεί τελικά ο χαρακτήρας του νησιού, γιατί αυτό μοιάζει να είναι ανεξάντλητο σε γωνιές, τόπους, ανθρώπους και ιστορίες».
Η Τήνος των 52 χωριών και των αμέτρητων επιλογών
«Στην Τήνο έφτασα ένα βράδυ Σαββάτου, στις 7 Σεπτεμβρίου του 2013. Μαζί μου ήταν ο Pablo, ένα ημίαιμο Γκέκα, τριών μηνών. Λίγους μήνες νωρίτερα, είχα αποφασίσει να ζήσω την εμπειρία του χειμώνα σε ένα νησί. Με δύο βασικές προϋποθέσεις. Να μην το έχω επισκεφθεί νωρίτερα και να μην γνωρίζω τίποτα και κανέναν. Ένα τέτοιο νησί, άγνωστο για εμένα, ήταν η Τήνος» θυμάται ο graphic designer, Γιάννης Τοκαλατσίδης, ο οποίος γεννήθηκε στο Σουφλί, έκανε ένα πέρασμα από Θεσσαλονίκη και Αθήνα, ενώ τα τελευταία οχτώ χρόνια ζει στα Υστέρνια της Τήνου ορίζοντας το νέο μοντέλο του Τηνιακού κατοίκου, αυτό του «αλεξιπτωτιστή» με πολύ καλό γούστο.
«Δεν μπορώ να πω ότι η Τήνος “επιλέχθηκε”, γιατί δεν σκεφτόταν κανείς από εμάς να ανοίξει μπαρ σε νησί» λέει η Χρύσα Οικονομοπούλου του μπαρ Κουρσάρος. «Εγώ είχα πάει αρκετές φορές, και με γονείς, και μόνη, και με φίλους και είχα μια απροσδιόριστη αδυναμία στο νησί. O Νικόλας, συνιδιοκτήτης σήμερα του μαγαζιού, κατάγεται από εκεί και μεγάλωσε μέσα στον Κουρσάρο, ένα μαγαζί με ιστορία 30 ετών. Υπήρχε μια καλή σχέση με τον άνθρωπο που το δούλευε όλα αυτά τα χρόνια, και θεωρήσαμε πως ένα από τα πιο κλασικό ροκ μπαρ των Κυκλάδων, σε ένα εξαιρετικό σημείο της Χώρας έπρεπε πάση θυσία να συνεχίσει την πορεία του. Περισσότερο μοιραίο θα έλεγα, παρά επιλογή».
Η μοίρα, λοιπόν, το θαύμα του πεπρωμένου, είναι που θέλει την Τήνο να βγαίνει στο φως έχοντας πάντα, αναπόφευκτα, στο πλευρό της το πιο φωτεινό σημείο της Ελλάδας, τη Δήλο;
«Είναι γεγονός ότι υπάρχει μεγάλη κίνηση και ότι αφορά την επένδυση σε γη τα τελευταία χρόνια στο νησί. Και δεν είναι μόνο οι Έλληνες που επιλέγουν την Τήνο για τόπο μόνιμης κατοικίας τους αλλά και πολλοί ξένοι που έρχονται καταρχάς ως επισκέπτες στο νησί μας, μαγεύονται από αυτό και από την αυθεντική φιλοξενία των μόνιμων κατοίκων. Υπάρχει μία τάση επιστροφής σε ότι είναι πιο αληθινό, αγνό και λιγότερο αγχωτικό, μακριά από τα αστικά κέντρα και η Τήνος παρέχει όλα όσα είναι απαραίτητα για μια επιστροφή στη φύση. Η Τήνος είναι πηγή έμπνευσης. Απόδειξη γι’ αυτό είναι οι καλλιτέχνες που έχει γεννήσει, οι παραγωγοί που έχουν μεράκι για τη σοδειά τους. Υπάρχει ένας οικιστικός ιστός, λόγω των 52 χωριών μας που επιτρέπει τόσο την απομόνωση σε όποιον το επιλέγει όσο και την κοινωνική επαφή και την ανάπτυξη σχέσεων. Από την άλλη μία τάση που έγινε πιο έντονη την περίοδο του κορωνοϊού, η τηλεεργασία και οι digital nomads, δείχνει να έχει αρκετούς οπαδούς, οπότε είναι ένας ακόμα λόγος της αύξησης της ζήτησης για μόνιμη κατοικία» συμπληρώνει ο δήμαρχος του νησιού, ο Γιάννης Σιώτος, διευκρινίζοντας ωστόσο και τι είναι αυτό που θα προστατέψει τον τόπο, που θα τον βοηθήσει να κρατήσει την αυθεντικότητά του: «Στοχεύουμε στην αύξηση του ποιοτικού τουρισμού και όχι του μαζικού και αυτό είναι σε συμφωνία με τους φορείς του τόπου που δραστηριοποιούνται γύρω από τον τουρισμό. Γι’ αυτό και δεν υπάρχουν πολλές μεγάλες τουριστικές μονάδες αλλά περισσότερο μικρές, ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, Τηνιακών κατά κύριο λόγο, που ενδιαφέρονται για τον τόπο μας, για τη διάδοση του πολιτιστικού μας πλούτου, της γαστρονομίας και της τηνιακής μαρμαροτεχνίας που είναι ενταγμένη και στην άυλη πολιτιστική κληρονομιά της UNESCO».
«Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα έπρεπε να είναι μονολεκτική και η λέξη αυτή να είναι η παιδεία» συμπληρώνει στο ίδιο θέμα, της διατήρησης της ταυτότητας της Τήνου, ο ζωγράφος Γιάννης Γκίζης «αλλά επειδή αυτό απαιτεί χρόνο ο μόνος τρόπος, μαζί με το νομικό πλαίσιο για να μην αλλοιωθεί ο χαρακτήρας του νησιού, είναι η ευαισθητοποίηση των κατοίκων σχετικά με το τι τόπο θέλουν παραδώσουν στην επόμενη γενιά»
«Καθώς η Τήνος έχει πάρει αυτή την πορεία ανάπτυξης, είναι εξαιρετικά σημαντικό να μάθει από τα λάθη άλλων προορισμών στην Ελλάδα. Να προστατεύσει το περιβάλλον από την άναρχη και συχνά παράνομη οικοδομική ανάπτυξη, να φροντίσει τις υποδομές της (ρεύμα, νερό, διαχείριση απορριμμάτων) τόσο για τους επισκέπτες όσο και τους κατοίκους της, να πιστέψει και να επενδύσει στη βιώσιμη ανάπτυξη αναδεικνύοντας και προστατεύοντας το τοπικό χρώμα, την ταυτότητα και την αυθεντικότητά της. Η επόμενη μέρα απαιτεί κυρίως διαχείρισης της μέχρι σήμερα επιτυχίας της» επισημαίνει η Ιωάννα Δρέττα ενώ η Χρύσα Οικονομοπούλου συμπληρώνει: «Μέχρι στιγμής ο χαρακτήρας της Τήνου έχει κρατηθεί, παρά την αυξανόμενη προσέλευση του κόσμου και το σχετικό “hype” -το hype σε εισαγωγικά. Σε αυτό πιστεύω ότι συμβάλλει η ίδια η γεωγραφία του νησιού, με τα απομακρυσμένα χωριά, τις μακρινές παραλίες και τις μεγάλες διαδρομές, αλλά και η κληροδοτημένη καλλιτεχνική του φύση, εμποτισμένη στους κατοίκους ως κληρονομιά. Δεν είναι τυχαίο ότι, στην πλειοψηφία τους, τα νέα επιχειρηματικά εγχειρήματα έχουν στον πυρήνα τους μια ποιότητα, και στην αισθητική και στις υπηρεσίες, και απευθύνονται σε λιγότερο κοσμικούς παραθεριστές».
«Αυτό που βλέπουμε εμείς, σαν Tinos Food Paths, είναι μια σοβαρή στροφή όλων των επιχειρήσεων στη χρήση των τοπικά παραγόμενων προϊόντων. Αναπτύσσονται συνέργειες μεταξύ των παραγωγικών τάξεων, καλλιεργείται και μεταποιείται εξαιρετικής ποιότητας πρώτη ύλη, λαχανικά, όσπρια, τυριά, κρασιά. Αναβαθμίζονται οι παρεχόμενες υπηρεσίες χωρίς όμως να χάνεται το προσωπικό στοιχείο και το ανθρώπινο μέτρο. Αναπτύσσονται συνεργασίες με πανεπιστημιακά και ερευνητικά ιδρύματα και προτείνουμε τρόπους βιώσιμης ανάπτυξης με σεβασμό στον τόπο, τις παραδόσεις του και στον πολιτισμό» καταλήγει ο Αντώνης Ψάλτης.
Η φράση που συνοψίζει το μήνυμα ουσίας και αισιοδοξίας για το νησί είναι -κυριολεκτικά- αυτή του Γιάννη Τοκαλατσίδη: «Η Τήνος έχει “πλεόνασμα”». Αλήθεια είναι.
