Φέρνουν τους ανθρώπους πιο κοντά, συνδέουν πολιτισμούς, δημιουργούν τις προϋποθέσεις της ανάπτυξης. Τα γεφύρια ανέκαθεν αποτελούσαν ένδειξη πολιτισμού μιας κοινωνίας και αναμφίβολα λειτουργούσαν ως κοιτίδες εμπλουτισμού της καθημερινότητας με εικόνες και εμπειρίες.
Ένα και μόνο γεφύρι ήταν ικανό να αλλάξει την ποιότητα της ζωής εκατοντάδων ανθρώπων, ενώ η ύπαρξή τους (ή μη) βοηθούσε (ή όχι) στην εξέλιξη της τοπικής κοινωνίας και στην οικονομική ευρωστία μιας ολόκληρης περιοχής.
Ακόμη και σήμερα, εξάλλου, οι γέφυρες είναι εκείνες που δίνουν το στίγμα για την επόμενη μέρα, αυτές που υπαγορεύουν δηλαδή τη συνέχεια της κοινωνικοπολιτικής και οικονομικής ζωής.
Τα γεφύρια και η εξέλιξη
Μιλώντας για τα γεφύρια του Ζαγορίου, έχουν καταγραφεί ανεξίτηλα στην εξέλιξη της τοπικής (και όχι μόνο) κοινωνίας, αφενός ως τοπόσημα, αφετέρου ως συνδετικοί κρίκοι μιας αλυσίδας που σήμερα θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε «success story». Μονότοξα, δίτοξα ή ακόμη και τρίτοξα, τα γεφύρια του Ζαγορίου χτίστηκαν μεταξύ 17ου και 19ου αιώνα σε ένα γεωγραφικό σημείο όπου τα βουνά, οι χαράδρες και τα ποτάμια λειτουργούσαν αποτρεπτικά στην επικοινωνία των ανθρώπων και στη διακίνηση ιδεών, αλλά και αγαθών. Αυτό ακριβώς, όμως, είναι και το σημείο στο οποίο η διάθεση του ανθρώπου, η ανάγκη της εξέλιξης που υπαγορεύεται από τη γνώση και την εμπειρία, αναζητά λύσεις, εστιάζοντας δημιουργικά στην υπερπήδηση των εμποδίων.
Τα 60 γεφύρια του Ζαγορίου
Το σημερινό Ζαγόρι φιλοξενεί σχεδόν 60 γεφύρια, κάποια πιο γνωστά και σε καλύτερη κατάσταση, κάποια άλλα μέρος της παράδοσης. Όλα τους, όμως, είναι απαραίτητοι κρίκοι μιας ιστορίας που εξακολουθεί να γράφεται. Παρακάτω θα δούμε πέντε από τα σημαντικότερα πέτρινα τοξωτά γεφύρια, των οποίων η ιστορία, αλλά και η θέση, τα τοποθετεί επάξια στην κορυφή του ενδιαφέροντος.
Γεφύρι του Νούτσου ή Κόκκορου
Εμβληματικό γεφύρι του Ζαγορίου, ανάμεσα σε δύο τεράστιους βράχους, που υψώνονται χαρακτηριστικά για πολλά μέτρα από πάνω του. Είναι μονότοξο και το συναντάμε ανάμεσα στους οικισμούς Κουκούλι, Δίλοφο και Κήπους, στο Κεντρικό Ζαγόρι. Το όνομά του το οφείλει τόσο στον άνθρωπο που χρηματοδότησε την κατασκευή του το 1750, όσο και στον μυλωνά Γρηγόρη Κόκκορη από το Κουκούλι, ο οποίος ανέλαβε το κόστος της ανακατασκευής του, το 1910. Το άνοιγμα του τόξου του φτάνει στα 23,6 μέτρα, ενώ το ύψος του τόξου ανέρχεται στα 13,3 μέτρα. Εδώ βρίσκεται και η σπηλιά του Νταβέλη, στην οποία ο διάσημος ληστής βρήκε καταφύγιο το καλοκαίρι του 1881, όταν τον κυνηγούσε τούρκικο στρατιωτικό απόσπασμα. Το γεφύρι κινδύνεψε το 1977, όταν κάποιοι, βασιζόμενοι σε μία φήμη ότι στα έγκατά του περιείχε θησαυρό, προσπάθησαν παράνομα να σκάψουν και να τον βρουν. Οι ζημιές αποκαταστάθηκαν και σήμερα δεν υπάρχουν εμφανή σημάδια από αυτή την προσπάθεια.
Γεφύρι του Καλογερικού ή του Πλακίδα
Εντυπωσιακό τρίτοξο γεφύρι κοντά στους Κήπους, αποτελεί σίγουρη στάση για τους επισκέπτες. Ο αρχιτεκτονικός του σχεδιασμός παρομοιάζει με την κίνηση της κάμπιας και κατασκευάστηκε το 1814, με χρήματα που διέθεσε ο ηγούμενος Σεραφείμ της Μονής του Προφήτη Ηλία της Βίτσας. Στη θέση του, μάλιστα, προϋπήρχε ξύλινο γεφύρι. Το δεύτερο όνομά του το οφείλει στον Αλέξη Πλακίδα, ο οποίος αρκετές δεκαετίες αργότερα, το 1865, έκανε σοβαρές επισκευές. Το 1912 επισκευάστηκε και πάλι, αυτή τη φορά από τον Ευγένιο Πλακίδα. Τα τόξα του είναι 15, 13,5 και 11,2 μέτρα, αντίστοιχα. Το ύψος τους κυμαίνεται από 4,8 μέχρι 6,7 μέτρα.
Γεφύρι Λαζαρίδη ή Κοντοδήμου
Βρίσκεται στην έξοδο της χαράδρας Βικάκη, κοντά στον οικισμό των Κήπων. Χτίστηκε από τον Τόλη Κοντοδήμο, ο οποίος εργαζόταν ως διερμηνέας της γαλλικής πρεσβείας στην Κωνσταντινούπολη. Το δεύτερο όνομά του το οφείλει στον ιδιοκτήτη του μύλου που βρισκόταν κοντά στο γεφύρι. Το άνοιγμα του τόξου είναι 15 μέτρα, ενώ το ύψος φτάνει τα 7,8 μέτρα. Ο πελώριος βράχος που βρίσκεται πάνω από την κατασκευή ονομάζεται Καντήλα και σχετίζεται με έναν θρύλο, που ήθελε κάθε χρόνο, την παραμονή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, να εμφανίζεται ένα τεράστιο καντήλι, κρεμασμένο από τον βράχο μέχρι το γεφύρι.
Γεφύρι της Κλειδωνιάς
Χτίστηκε το 1853 κοντά στο χωριό Κλειδωνιά, ενώνοντας τις δύο όχθες του Βοϊδομάτη. Πρόκειται για ένα σημείο που ιστορικά συναντάμε γεφύρι ήδη από τη βυζαντινή περίοδο. Το συγκεκριμένο έχει ύψος 9 μέτρα, ενώ το άνοιγμα του τόξου του φτάνει τα 20 μέτρα. Στο σημείο αυτό καταλήγουν όσοι επιλέξουν να κατέβουν τον Βοϊδομάτη κάνοντας rafting, έχοντας ξεκινήσει από την τσιμεντένια γέφυρα του Πάπιγκου, η οποία βρίσκεται κάτω από την Αρίστη.
Γεφύρι του Καπετάν Αρκούδα
Το συναντάμε κοντά στο Δίλοφο και κατασκευάστηκε το 1806, με χρήματα που κατέβαλλε ο Εβραίος Σολομώντας Ματσίλης. Παρά το γεγονός ότι τα αρχικά του ονόματα ήταν Γεφύρι του Εβραίου και Γεφύρι του Ξηροπόταμου, επικράτησε το σημερινό, λόγω του ότι ήταν σε αυτό το σημείο όπου οι Τούρκοι σκότωσαν τον μακεδονομάχο Καπετάν Αρκούδα από τη Σαμαρίνα, στις 6 Αυγούστου του 1906. Το ύψος του είναι 4,4 μέτρα, ενώ το άνοιγμα 9,6 μέτρα.
