Στα βόρεια σύνορα της χώρας μια λίμνη που «μοιράζεται» και αποτελεί φυσικό σύνορο με τη γειτονική Βόρεια Μακεδονία, ξεχωρίζει τόσο για τη σαγηνευτική φυσική ομορφιά της, όσο και για την βαριά ιστορία του τόπου που την περιβάλλει. Ένας τόπος, που σε πείσμα των καιρών, εξακολουθεί να παραμένει απόλυτα αυθεντικός.
Η λίμνη της Δοϊράνης, στο Β.Α. άκρο του Κιλκίς, μπορεί να είναι άγνωστη στους περισσότερους, αλλά όσοι τη γνωρίσουν από κοντά το σίγουρο είναι πως θα βρεθούν και πάλι σύντομα δίπλα στα νερά της, για να απολαύσουν -όχι μόνο- την ομορφιά και την ηρεμία του τοπίου, αλλά και το καλοψημένο γριβάδι στις όμορφες ψαροταβέρνες του μικρού χωριού.
Την εποχή αυτή οι χιονισμένες κορυφές του δυτικού Μπέλλες (οροσειρά Κερκίνης) καθρεφτίζονται στα καθάρια νερά της λίμνης, που άλλοτε στέκουν ήρεμα και άλλοτε θεριεύουν από τον παγωμένο αέρα που σηκώνει ψηλά κύματα. Η Δοϊράνη περικλείεται από το όρος Μπέλες στα βόρεια και το όρος Κρούσσια στα Ν.Α. και αποτελεί τον κύριο συλλέκτη όλων των επιφανειακών και υπόγειων νερών της περιοχής.
Η ονομασία της προέρχεται πιθανώς, από τους αρχαίους Δόβηρες, που ήταν Παιονικό φύλο, εγκατεστημένο στην περιοχή. Αποτελεί κατάλοιπο της αρχαίας λίμνης Παιονίας που καταλάμβανε πολύ μεγαλύτερη έκταση. Ο Ηρόδοτος αναφέρει τη λίμνη με την ονομασία Πρασιάς και ως κατοίκους στα πέριξ αυτής τους Δόβηρες, τους Αγριάνες, και τους Οδόμαντες, περιγράφοντας μάλιστα τον τρόπο ζωής τους στις πασσαλόπηκτες καλύβες που κατασκεύαζαν επάνω σε εξέδρες. Οι καλύβες ήταν στηριγμένες σε ξύλινα σταυροειδή υποστυλώματα, τα οποία μετέφεραν από τα κοντινά βουνά. Στη μέση της οικίας υπήρχε μια καταπακτή που επικοινωνούσε με τη λίμνη. Από εκεί, όταν ήθελαν να ψαρέψουν έριχναν μια σπυρίδα, ένα καλάθι παγίδα και το ανέβαζαν γεμάτο ψάρια.
Παράδεισος πουλιών και ψαριών
Η Δοϊράνη, που το 1/3 της ανήκει στην Ελλάδα και το μεγαλύτερο τμήμα στα γειτονικά Σκόπια, είναι ενταγμένη στο δίκτυο «Natura 2000» και αποτελεί καταφύγιο για πλήθος πουλιών, είτε ως μόνιμη κατοικία είτε ως ενδιάμεσο σταθμό κατά τη μετανάστευσή τους.
Συνολικά έχουν καταγραφεί περί τα 36 είδη πουλιών, με σημαντικότερα τη λαγγόνα και τον αργυροπελεκάνο που είναι παγκοσμίως απειλούμενα. Με μήκος που φτάνει το 1,8 μ. και άνοιγμα φτερών περί τα 3 μ., η εικόνα των αργυροπελεκάνων να πετούν κατά ομάδες πάνω από τη λίμνη είναι ονειρική. Στην λίμνη ζουν επίσης 19 είδη ψαριών γριβάδια, τσιρόνια, πλατίτσες, γοβιοί, πεταλούδες, χέλια, πέρκες, κυπρίνοι κ.α.
Σήμερα οι ψαράδες της Δοϊρανης, που συνεχίζουν να αλιεύουν με τον παραδοσιακό τρόπο μέσα στις ξύλινες πλάβες (βάρκες χωρίς καρίνα), μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού, με γριβάδι ωστόσο να εξακολουθεί να παραμένει τοπική σπεσιαλιτέ στις ψαροταβέρνες αλλά και στα σπίτια της περιοχής.
VIDEO
Παλαιότερα η λίμνη κινδύνευσε με σοβαρή περιβαλλοντική καταστροφή, λόγω της σοβαρής πτώσης στάθμης του νερού. Ωστόσο μετά από παρεμβάσεις των δύο χωρών τα τελευταία χρόνια, η φυσική ισορροπία τείνει ν’ αποκατασταθεί. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται και τα έργα περιβαλλοντικής αποκατάστασης και ανάδειξης της λίμνης, που πραγματοποίησε το τελευταίο διάστημα η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. Η αλήθεια βέβαια είναι πως η ελληνική πλευρά της λίμνης, υστερεί σημαντικά σε σχέση με την απέναντι πλευρά στα Σκόπια, που η Δοϊράνη αποτελεί έναν δημοφιλή προορισμό όλες τις εποχές του χρόνου.
Στην είσοδο του χωριού και δίπλα στα νερά της λίμνης, λειτουργεί το -προσφάτως ανακαινισμένο- Μουσείο Λίμνης Δοϊράνης το οποίο φιλοξενεί μόνιμη έκθεση δομημένη σε τρεις θεματικές ενότητες : τη φύση, τον πολιτισμό και την παράδοση και τη ζωή γύρω από τη λίμνη.
Σήμα κατατεθέν της Δοϊράνης, του μοναδικού παραλίμνιου χωριού, είναι ο παλιός γραφικός Σιδηροδρομικός Σταθμός, που κτίστηκε το 1896 όταν οι ράγες ένωσαν τη Θεσσαλονίκη με την Κωνσταντινούπολη. Το κτήριο, γαλλικής αρχιτεκτονικής, συνδέθηκε με όλα τα ιστορικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν στην περιοχή της Δοϊράνης στις αρχές του 20ου αιώνα. Έως τα μέσα της δεκαετίας του 1980, και πριν τη μετατόπιση της σιδηροδρομικής γραμμής νοτιότερα, ο Σταθμός ήταν σε λειτουργία και τα τρένα στάθμευαν μπροστά του πριν συνεχίσουν ανατολικά προς Αλεξανδρούπολη, παράλληλα με τη λίμνη.
Ο σταθμός της Δοϊράνης, εξυπηρετούσε τους κατοίκους της μικρής πόλης στις Ν.Α. όχθες της λίμνης, που όμως μετά το 1913 και τη χάραξη των σημερινών συνόρων επιδικάστηκε στην Σερβία και σήμερα αποτελεί τμήμα των Σκοπίων. Με το πέρασμα των χρόνων γύρω από τον Σταθμό της Δοϊράνης, εγκαταστάθηκαν οικογένειες προσφύγων από τον Πόντο και έτσι ουσιαστικά δημιουργήθηκε το σημερινό χωριό, που αποτελεί πύλη εισόδου προς τη γειτονική χώρα. Σήμερα το χωριό, αριθμεί λιγότερους από 100 κατοίκους.
Κοντινά μεγαλύτερα χωριά είναι οι Μουριές, το Μυριόφυτο, ο Άγιος Χαράλαμπος. Τα Αμάραντα, το Δροσάτο, ο Ακρίτας. Το τελευταίο, απέχει μόλις 500 μ. από τη μεθοριακή γραμμή. Ακριβώς στην απέναντι πλευρά της λίμνης, στο έδαφος των Σκοπίων, βρίσκονται τα χωριά Star Dojran και Νova Dojran, που αποτελούν καλοκαιρινό προορισμό για μπάνιο στα νερά της Δοϊράνης, με οργανωμένες παραλίες, ξενοδοχεία κ.α. Από την εποχή της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας, ελλείψει παραλιακού μετώπου, οι καλοκαιρινές διακοπές και το κολύμπι σε λίμνες με καθαρά νερά είναι ιδιαίτερα δημοφιλές στη γειτονική χώρα.
Στην Δοϊράνη λειτουργεί συνοριακός σταθμός με τη γειτονική Βόρεια Μακεδονία. Τα Σκόπια, πρωτεύουσα της χώρας, απέχουν από εδώ 187 χλμ (2 ω 37 λεπτ.), ενώ μεγαλύτερη κοντινή πόλη είναι η Στρούμιτσα 45 χλμ (52 λεπτ.)
Τόπος γεμάτος ιστορία
Στις αρχές του 20ου αιώνα, η περιοχή της Δοϊράνης συνδέθηκε με πολεμικές συγκρούσεις, που σημάδεψαν την ελληνική αλλά και παγκόσμια ιστορία. Το 1913, στη διάρκεια του Β΄ Bαλκανικού Πολέμου, ανάμεσα σε Έλληνες και Βούλγαρους (έληξε με νίκη των ελληνικών όπλων ανοίγοντας το δρόμο για την απελευθέρωση της ανατολικής Μακεδονίας) και κατά τον Α’ Π.Π. με τις δυνάμεις της Αντάντ από τη μία, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, και της Κεντρικής Συμμαχίας από την άλλη, με μπροστάρηδες τους Βούλγαρους. Πραγματικά ένας τόσο μικρός τόπος, με τόση μεγάλη ιστορία που δεν περνάει απαρατήρητη.
Στην κορυφή του λόφου «Οβελίσκος» Ν.Δ. της λίμνης, δεσπόζει το βρετανικό Μνημείο Δοϊράνης (Doiran Memorial) του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, με τους επιβλητικούς μαρμάρινους λέοντες-σύμβολα της πάλαι ποτέ βρετανικής αυτοκρατορίας. Το επιβλητικό μνημείο, για τη Βρετανική Δύναμη της Θεσσαλονίκης σημείο αναφοράς για περισσότερους από 2.000 στρατιώτες της Κοινοπολιτείας που οι τάφοι τους είναι άγνωστοι, σχεδιάστηκε από τον Sir Robert Lorimer και φιλοτεχνήθηκε από τον Walter Gilbert στα τέλη της δεκαετίας του 1930. Το σημείο προσφέρει ένα από τα πλέον όμορφα πανοράματα της λίμνης και της γύρω περιοχής.
Στους πρόποδες του λόφου, βρίσκονται το βρετανικό και ελληνικό στρατιωτικό κοιμητήριο, με τους λιτούς τάφους αξιωματικών και στρατιωτών που έπεσαν κατά τις φονικές μάχες που έλαβαν μέρος στη διάρκεια του Α’ Π.Π. (1916-1918).
Στο Βρετανικό Κοιμητήριο αναπαύονται 1.338 νεκροί (449 αγνώστων στοιχείων) που έπεσαν σε μάχες που έλαβαν μέρος στη γύρω περιοχή στη διάρκεια του Α’ Π.Π. Επίσης υπάρχουν 45 τάφοι Ελλήνων καθώς και ενός Γάλλου.
Λίγο παραπάνω βρίσκεται το ελληνικό Στρατιωτικό Κοιμητήριο, με τους τάφους 102 Ελλήνων αξιωματικών και στρατιωτών που σκοτώθηκαν κατά τη Μάχη της Δοϊράνης (5/9/1918). Στο μνημείο που δεσπόζει στο κέντρο του κοιμητηρίου, είναι χαραγμένοι οι στίχοι: : «Είναι αυτοί που πολεμώντας εσκεπάσανε τη γη, πάνου εις τ’ άρματα βροντώντας με το ελεύθερο κορμί» (Διονύσιος Σολωμός: Εις τον θάνατον του Λόρδου Μπάιρον).
Γύρω από την λίμνη
Ακολουθήστε τον δρόμο δίπλα ακριβώς από την συνοριογραμμή με τα Σκόπια, θα δείτε το τελωνείο και τα πρώτα σπίτια της Παλιάς Δοϊράνης (Star Dojran), για να φτάσετε στο μικρό χωριό Ακρίτας, 4,5 χλμ Ν.Δ. της Δοϊράνης.
Το χωριό έχει συνδέσει το όνομά του με τον ήρωα της ΕΟΚΑ, και του αγώνα των Κυπρίων για ελευθερία, Γρηγόρη Αυξεντίου. Ο ήρωας υπηρέτησε στις αρχές της δεκαετίας του 1950 ως έφεδρος αξιωματικός στον Ακρίτα και στο φυλάκιο που λειτουργεί πλέον ως «Ιστορικό Μουσείο – Φυλάκιο Ακρίτα – Γρηγόρης Αυξεντίου». Στο κέντρο του χωριού δεσπόζει επιβλητική η προτομή του ήρωα.
Στα Αμάραντα, ένα μικρό χωριό κτισμένο στους δυτικούς πρόποδες του όρους Δύσωρον, λειτουργεί μικρό Λαογραφικό Μουσείο. Ο Πολιτιστικός Σύλλογος του χωριού έχει συγκεντρώσει αντικείμενα από την καθημερινή ζωή των κατοίκων, που αξίζει να δείτε.
Στο βόρειο άκρο της λίμνης εκτείνεται το υδροχαρές δάσος των «Χιλίων Δέντρων», με αιωνόβιες δρυς, πλατάνια, φράξους, φτελιές και λευκές Ιτιές, το οποίο έχει κηρυχθεί «Διατηρητέο μνημείο της Φύσης» και είναι ενταγμένο στο δίκτυο «Natura 2000». Αν και η πρόσβαση απαγορεύεται για λόγους ασφαλείας από το Δασαρχείο Κιλκίς ή θέα του εντυπωσιάζει, όπως και τα «πνιγμένα» δέντρα, στα νερά της λίμνης.
Η θέα της Δοϊράνης ηρεμεί και γαληνεύει τον επισκέπτη. Ειδικά το δειλινό, όταν η λίμνη λαμπυρίζει καθώς ο ήλιος «βυθίζεται» στα νερά της. Ηρεμία που δεν συνάδει με τις σφοδρές συγκρούσεις και την μεγάλη αιματοχυσία στους λόφους της περιοχής, πριν από έναν σχεδόν αιώνα. Η λίμνη, τα μικρά ήσυχα χωριά, τα βουνά με τις καταπράσινες πλαγιές και τις χιονοσκέπαστες κορυφές, δημιουργούν έναν ξεχωριστό και αυθεντικό τόπο, που αξίζει να ανακαλύψετε στα βόρεια σύνορα της χώρας, ακριβώς στην «πινέζα» του χάρτη.
Η Δοϊράνη στον χάρτη
Η Δοϊράνη απέχει 72 χλμ από την Θεσσαλονίκη (1 ω 3 λεπτ.). Στο χωριό υπάρχουν ψαροταβέρνες και εννοείται πως θα πρέπει να δοκιμάσετε ψάρι της λίμνης. Εμείς απολαύσαμε γριβάδι στα κάρβουνα στην ψαροταβέρνα «Βασίλης» (Τηλ. 2341097700) και διανυκτερεύσαμε στο μοναδικό ξενοδοχείο του χωριού «Δόμηρος» (Τηλ. 2341097707) απολαμβάνοντας την ζεστή φιλοξενία των ιδιοκτητών του και τη μοναδική θέα της λίμνης από το παράθυρο και το μπαλκόνι του δωματίου μας. Στην περιοχή της Δοϊράνης μας ξενάγησε ο Αντιδήμαρχος Δ.Ε. Δοϊράνης, του δήμου Κιλκίς, κ. Κώστας Παπακώστας, τον οποίον και ευχαριστούμε.
Πληροφορίες :
• www.e-kilkis.gr/
• www.enjoykilkis.gr
