Aν ταξιδέψετε στη Βενετία, άνοιξη ή φθινόπωρο, ίσως παρατηρήσετε τεράστιους κύκλους και άλλα παρόμοια σχήματα μέσα στα νερά της λιμνοθάλασσας. Είναι τα δίχτυα των moecanti, των ψαράδων που πιάνουν moeche, όπως λέγονται τα καβούρια που ζουν στη λιμνοθάλασσα της Βενετίας. Αυτή η παραδοσιακή δραστηριότητα σε αυτή την πιο άγρια πλευρά της πλέουσας πόλης έχει ιστορία αιώνων.
Λίγοι μπορούν να φανταστούν τη Βενετία ως έναν τόπο τέτοιων επαγγελμάτων και δραστηριοτήτων. Η πόλη είναι πλέον συνώνυμη με την αρνητική έννοια του υπερτουρισμού. Κάθε χρόνο, 30 εκατομμύρια τουρίστες επισκέπτονται μια πόλη με κάτω από 50.000 μόνιμο πληθυσμό. Ο πληθυσμός της Βενετίας μειώθηκε κατά 70% σε 70 χρόνια, οι κάτοικοι έφυγαν εξαιτίας των πολύ ακριβών ενοικίων αλλά και των μη ικανοποιητικών υπηρεσιών. Προκειμένου να περιοριστεί το φαινόμενο, οι αρχές της Βενετίας θα χρεώνουν από αυτό το καλοκαίρι ένα «φόρο εισόδου» στην πόλη σε όσους έρχονται για ημερήσια εκδρομή. Θα κοστίζει από 3 έως 10 ευρώ.
Τα μικρότερα νησιά της λιμνοθάλασσας θα εξαιρεθούν από αυτό τον νέο νόμο αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν απειλούνται και αυτά από τον υπερτουρισμό. Το National Geographic έκανε ένα μικρό οδοιπορικό σε αυτή τη λιγότερο λαμπερή αλλά εξίσου γοητευτική πλευρά της Βενετίας. Το Μπουράνο είναι ένα μικρό νησί έκτασης 200 στρεμμάτων στο βόρειο τμήμα της λιμνοθάλασασας και κάθε μέρα δέχεται χιλιάδες επισκέπτες. Έρχονται από τη Βενετία έχοντας κάνει ταξίδι 40 λεπτών με το vaporetto (το πλωτό λεωοφορείο) για να δουν τα χρωματιστά σπίτια της πόλης και τον κεκλιμένο Πύργο του ρολογιού (παρόμοια αλλά όχι τόσο διάσημη περίπτωση με τον πύργο της Πίζας). Οι τουρίστες συνωστίζονται στους στενούς πεζόδρομους δίπλα στα κανάλια και αφήνουν χάος και σκουπίδια στο πέρασμά τους.
Μερικοί Buranelli, όπως λέγονται οι ντόπιοι, δίνουν τον αγώνα τους ώστε να μετατρέψουν το νησί σε οικοτουριστικό προορισμό. Ένας πυρήνας από τους ψαράδες στο Burano ξεκίνησαν μία δεύτερη δουλειά: μαζί με το να ρίχνουν τα δίχτυα τους, ξεναγούν τους επισκέπτες στο εύθραυστο οικοσύστημα της λιμνοθάλασσας και τους λόγους που χρειάζεται να προστατευθεί.
Μία αλιευτική παράδοση αιώνων
Η ζωή στο Burano περιστρεφόταν πάντα γύρω από το νερό. Υπήρξε οικισμός ψαράδων ήδη από τα μεσαιωνικά χρόνια, με την ιστορία του να πηγαίνει πίσω στη ρωμαϊκή εποχή. Καθώς είναι σχετικά αποκομμένο από την πόλη της Βενετίας, οι παραδόσεις του έχουν διατηρηθεί άθικτες.
Σίγουρα οι τουρίστες γίνονται όλο και πιο σημαντικοί για τον βιοπορισμό των ψαράδων. Οι τιμές των θαλασσινών στη χονδρική αγορά μειώθηκαν σχεδόν στο μισό κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ενώ στη συνέχεια, σημείωσαν πάλι άνοδο πριν καταρρεύσουν ξανά στα τέλη του 2022. «Οι επιχειρήσεις αγόραζαν ψάρια ιχθυοτροφείου από άλλες χώρες», αναφέρει ο Andrea Rossi, ψαράς πέμπτης γενιάς, ο οποίος επίσης υποδέχεται επισκέπτες στο σκάφος του. «Αυτό δεν μπορεί να γίνει ανεκτό. Πρέπει να αναδειχθεί η αξία του ψαριού της λιμνοθάλασσας».
Ο Domenico Rossi είναι ένας άλλος αλιέας που οργανώνει εκδρομές σε επισκέπτες με την bragozzo του (έτσι λέγονται οι παραδοσιακές ψαρόβαρκες). Με τις διαδρομές στα σμαραγδένια νερά παρουσιάζει τόσο τον τρόπο ζωής του όσο και το οικοσύστημα της λιμνοθάλασσας.
«Είμαι περήφανος για τη δουλειά μου αλλά έχω επίσης επίγνωση ότι σε λίγα χρόνια δεν θα την κάνει κανείς πια», σχολιάζει. Για αιώνες οι ψαράδες, όπως αυτός, έριχναν τα δίχτυα τους στη λιμνοθάλασσα δύο φορές τον χρόνο. Από τον Μάρτιο έως τον Ιούνιο και από τον Οκτώβριο έως τον Δεκέμβριο.
Η οικογένεια του Domenico ασχολείται με την αλιεία από την εποχή της La Serenissima (της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας που ιδρύθηκε το 697 μ.Χ. και διαλύθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα). «Όταν ήμουν παιδί υπήρχαν 100 moecanti στο Burano. Σήμερα είμαστε 19», λέει. Εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, η θερμοκρασία στα νέα της λιμνοθάλασσας έχει ανέβει. Αν και τα καβούρια δεν απειλούνται ακόμα οι ψαράδες βρίσκουν όλο και λιγότερα στα δίχτυα τους.
Η ενδεχόμενη εξαφάνιση αυτής της παραδοσιακής δραστηριότητας ήταν εκείνη που τον παρακίνησε να ξεκινήσει να κάνει ξεναγήσεις. «Αγαπώ τη δουλειά μου και θέλω αφήσω κάτι πίσω. Κανείς ποτέ δεν ασχολήθηκε με το να εξηγήσει και να δείξει ότι γίνεται η δουλειά μας». Οπότε ο Domenico συναντά τους επισκέπτες στον αλιευτικό συνεταιρισμό στο Burano και τους μεταφέρει με τη βάρκα του στην λιμνοθάλασσα. Η διαδρομή περνάει από στενά κανάλια στα οποία το νερό έχει ελάχιστο βάθος και στα οποία δεν μπορούν να περάσουν τα τουριστικά σκάφη. Αν είναι εποχή ψαρέματος των καβουριών, οι επιβάτες βλέπουν και τα δίχτυα του.
Eπίσης, μεταφέρει επιβάτες στο Torcello. Ένα άλλο νησί της λιμνοθάλασσας το οποίο είναι γνωστό για την βυζαντινή βασιλική του με τα περίφημα ψηφιδωτά. Ήταν μια από τις πόλεις που σηματοδότησαν την απαρχή της ακμής της Βενετίας στον Πρώιμο Μεσαίωνα. Καθώς το Burano βασιζόταν στην αλιεία, το Torcello έγινε ένα αναπτυσσόμενο λιμάνι με 20.000 κατοίκους.
Σήμερα το Torcello έχει ελάχιστους μόνιμους κατοίκους, τα χωράφια που περιβάλλουν την βασιλική είναι ακαλλιέργητα και ιστορικά κτίρια είναι ερειπωμένα. Κοντά στην εκκλησία είναι η καλύβα του Domenico όπου συγκεντρώνει τα καβούρια που μάζεψαν τα δίχτυα του. Τα καβούρια moeche τρώγονται μόνο την περίοδο που πρόκειται να αλλάξουν το κέλυφός τους, επομένως ο Domenico πετάει το 90% της ψαριάς του πίσω στη λιμνοθάλασσα. Όσα καβούρια, όμως, είναι κατάλληλα τοποθετούνται σε καφάσια στο κανάλι δίπλα στην καλύβα και στέλνονται στην αγορά μόλις αποβάλλουν το κέλυφος τους.
«Τo Βurano είναι ένα χαρούμενο νησί», λέει ο Domenico. «Έχουμε εισβολή από τουρίστες αλλά αυτοί φέρνουν και δουλειές. Είμαι αντίθετος μόνο απέναντι σε ένα συγκεκριμένο τύπο τουρισμό. Το να έρθει κανείς εδώ για μισή ώρα δεν έχει νόημα».
Ο Andrea Rossi συμφωνεί: «Χρειαζόμαστε ένα καλύτερο είδος τουρισμού. Όχι ανθρώπους που έρχονται μαζικά για να αγοράσουν σουβενίρ και να καταστρέψουν το νησί. Είμαστε ένας πολύ μικρός και πολύ ιδιαίτερος τόπος. Βάφουμε τα σπίτι μας με χρώματα, ψήνουμε ψάρια έξω από τα σπίτια μας, ψαρεύουμε στη λιμνοθάλασσα. Είμαι περήφανος αλλά ταυτόχρονα φοβάμαι πως όλα αυτά θα εκλείψουν»
O Αndrea προμηθεύει με θαλασσινά μερικά από τα καλύτερα εστιατόρια της Βενετίας και πλέον έχει επεκταθεί και στον οικοτουρισμό. Μαζί με τον συνεταίρό του οργανώνει ξεναγήσεις birdwatching στο Torcello και ιστιοπλοϊκές περιηγήσεις στο βόρειο κομμάτι της λιμνοθάλασσας.
«Θέλω οι τουρίστες να ανακαλύψουν τι βρίσκεται πίσω από τα διάσημα αξιοθέατα. Έρχονται στη Βενετία αλλά δεν βλέπουν τη λιμνοθάλασσα. Θέλω να τους δείξω τη γαλήνη, τα φυτά, τα άγρια ζώα, την ησυχία πίσω από το χάος». Πράγματι, καθώς η βάρκα του κινείται στα νερά της λιμνοθάλασσας το μόνο πράγμα που ακούγεται είναι οι ήχοι από πουλιά. Όσο η βάρκα διασχίζει τα ρηχά γκριζοπράσινα νερά της λιμνοθάλασσας βλέπουμε φλαμίνγκο, κιρκινέζια και ίβιδες. Είναι όπως λέει και ο Andrea «μια άλλη Βενετία»
Ανάμεσα στα εστιατόρια που προμηθεύει ο Andrea είναι το βραβευμένο με αστέρι Michelin Venissa, στο νησί Mazzorbo, το οποίο συνδέεται με το Burano με μία πεζογέφυρα. Στην έκταση του εστιατορίου υπάρχει ένας αμπελώνας κι ένας βιολογικός λαχανόκηπος.
Τα καβούρια του Andrea φτάνουν και στη δημοφιλή Trattoria al Gatto Nero, η οποία προτιμάται και από κατοίκους του Burano αλλά ακόμα και σταρ του Χόλιγουντ. Για έξι δεκαετίες, η οικογένεια Bovo που την διαχειρίζεται, προμηθεύεται θαλασσινά από τους ψαράδες του νησιού.
«Προσπαθούμε να κρατήσουμε τα πράγματα όσο παραδοσιακά γίνεται» σημειώνει ο Μassimiliano Bovo. «Θέλουμε να προσφέρουμε παραδοσιακές συνταγές σε πραγματική ατμόσφαιρα του Burano. Στο μενού της περιλαμβάνονται διάφορες σπεσιαλιτέ από τα είδη της λιμνοθάλασσας. Όπως ριζότο με γωβιό, χτένια, μύδια και όταν είναι η εποχή τους, καβούρια. Τρώγονται τηγανιτά, ο καλύτερος τρόπος για να αναδειχθεί η γλυκάλμυρη γεύση τους.
«Η λιμνοθάλασσα πρέπει να διατηρηθεί με κάθε κόστος, πρέπει να κάνουμε κάθε προσπάθεια που απαιτείται», καταλήγει ο Bovo. Φαίνεται πάντως ότι οι ψαράδες της λιμνοθάλασσας θα κάνουν ό,τι χρειάζεται.
Διαβάστε ακόμα:
Τοσκάνη: Ο επίγειος παράδεισος της Ιταλίας -Ένας προορισμός για κάθε εποχή
Λέτσε: Ταξίδι στη «Φλωρεντία του ιταλικού νότου»
Το σπίτι του Giorgio Armani στην Παντελερία, το μαύρο μαργαριτάρι της Μεσογείου
