Νέους δρόμους για την ενίσχυση της ταξιδιωτικής κίνησης σε έναν προορισμό ανοίγουν οι υποψήφιοι επισκέπτες με ειδικά ενδιαφέροντα. Αρκεί ο εκάστοτε προορισμός να έχει δημιουργήσει το κατάλληλο υπόβαθρο για την προσέλκυση των επισκεπτών αυτών με τις ιδιαίτερες αυτές αναζητήσεις.
Μία νέα μορφή τουρισμού που διεκδικεί τη θέση της στη διεθνή ταξιδιωτική σκηνή σκηνή είναι και ο εντομοτουρισμός, ένας όρος που πλέον υιοθετείται από πανεπιστημιακά ιδρύματα.
Τι είναι όμως ο εντομοτουρισμός και τι μπορεί να προσφέρει στο παγκόσμιο τουριστικό στερέωμα;
Τα έντομα όπως οι κατσαρίδες, τα κουνούπια και οι κοριοί συνήθως δεν είναι ιδιαίτερα περιζήτητα μεταξύ των ταξιδιωτών ή των διαχειριστών ψυχαγωγίας. Ωστόσο κάθε χρόνο, οι συλλέκτες, οι λάτρεις των πεταλούδων, οι «κυνηγοί» λιβελούλων και οι μελισσοκόμοι συλλέγουν, επισκέπτονται, τεκμηριώνουν και εκτρέφουν έντομα για ψυχαγωγικούς σκοπούς. Προς αυτή την κατεύθυνση, δεν είναι λίγοι οι επιστήμονες που συνηγορούν στο ότι ο εντομοτουρισμός έχει αναδειχθεί ως ένας αυξανόμενος πόλος έλξης για τουρίστες και λάτρεις των εντόμων. Εξάλλου, από τον τουρισμό εντόμων συγκεντρώνονται παγκοσμίως εκατομμύρια δολάρια, από την άμεση και έμμεση απασχόληση για τις τοπικές κοινωνίες.
Περαιτέρω, η πρόσφατη μελέτη Insects as Service Providers, δηλαδή τα έντομα στην παροχή υπηρεσίας, η οποία ενθέτει τα κεφάλαια Insect Tourism, Εντομοτουρισμός και Insects in Recreation, τα έντομα στην ψυχαγωγία, των επιστημόνων Amita Kanaujia, Adesh Kumar & Shriza Rai του Πανεπιστημίου του Lucknow στην Ινδία, αλλά και το εξαιρετικό βιβλίο του επιστήμονα Raynald Harvey Lemelin, του Πανεπιστημίου Lakehead στο Οντάριο που εξέδωσε το Cambridge University Press, The Management of Insects in Recreation and Tourism, δηλαδή η διαχείριση των εντόμων στην ψυχαγωγία και στον τουρισμό, κάνουν τον «αόρατο» κόσμο των εντόμων, ορατό για τους ανθρώπους του τουρισμού.
Στο πλαίσιο του οικοτουρισμού, δηλαδή της διαχείρισης του τουρισμού και της διατήρησης της φύσης με τρόπο, που να συντηρεί μια λεπτή ισορροπία μεταξύ των αναγκών του τουρισμού και των αναγκών των τοπικών κοινωνιών, αυτός ο υποτομέας περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων που σχετίζονται με έντομα, όπως η εκπαιδευτική ψυχαγωγία ή η ψυχαγωγία πολυμέσων και οι συναντήσεις με έντομα σε ελεγχόμενα περιβάλλοντα, όπως πάρκα πεταλούδων, κήπους και εντομοκομεία. Οι τουρίστες σε όλο τον κόσμο, έχουν την ευκαιρία να συμμετέχουν σε δραστηριότητες, όπως φωτογραφία, παρατήρηση, εντομοφαγία και άλλες μορφές άμεσης αλληλεπίδρασης με διάφορες ομάδες εντόμων.
Υπάρχουν πολλά διαφορετικά πάρκα πεταλούδων, πάρκα πυγολαμπίδων, θεματικά πάρκα από το βασίλειο των εντόμων και δωμάτια σκαθαριών σε πολλές χώρες του κόσμου, όπως στην Ινδία, στο Μεξικό, στην Αυστραλία, στη Νέα Ζηλανδία, στην Ταϊλάνδη, στις Φιλιππίνες, στην Ουγκάντα, στη Μαδαγασκάρη, αλλά και χώρες στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ, τη Βόρεια Αμερική και την Ασία. Τα πάρκα των πεταλούδων δημιουργούν τεράστια έλξη, λόγω της εύθραυστης, πολύχρωμης εμφάνισής τους και της εύκολης πρόσβασης στις περιοχές τους. Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι η παρακολούθηση πεταλούδων Monarch στο Μεξικό και η οι πυγολαμπίδες στην Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία προσελκύουν 250.000 και 50.000 τουρίστες ετησίως, αντίστοιχα. Γεγονότα που σχετίζονται με έντομα ή φεστιβάλ εντόμων για τη διατήρηση, τον εορτασμό και εκπαίδευση, είναι επίσης κοινά στην Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική και την Ασία. Έτσι, η κατανόηση του προτύπου εμφάνισης εντόμων σε εκδηλώσεις αναψυχής και τουρισμού σε ποικίλους πολιτισμούς, μπορεί να προσφέρει σημαντικές γνώσεις για αποτελεσματικούς τρόπους προώθησης της διατήρησης των εντόμων, κάτι που συχνά παραβλέπεται στις στρατηγικές διατήρησης της βιοποικιλότητας.
Από την άλλη πλευρά, όλα τα είδη εντόμων αντιμετωπίζουν απειλή για τον πληθυσμό τους λόγω της απώλειας, της υποβάθμισης και της ρύπανσης. Η απώλεια βιοτόπων και η φωτορύπανση από την αστικοποίηση και την εκβιομηχάνιση, είναι οι κυριότερες απειλές για ένα από τα πιο ενδιαφέροντα έντομα για παρακολούθηση, τις πυγολαμπίδες. Τα έντομα απειλούνται επίσης λόγω της έκθεσής τους σε παρασιτοκτόνα. Όμως ο τουρισμός, που προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες σε χώρες που δίνουν έμφαση στις πυγολαμπίδες, όπως το Μεξικό, οι ΗΠΑ, οι Φιλιππίνες και η Ταϊλάνδη, προκαλεί και μεγάλες ανησυχία για το μέλλον των φωτεινών εντόμων. Οι νυχτερινές περιηγήσεις και η απόλαυση των πυγολαμπίδων στο φυσικό τους περιβάλλον, είναι μια εμπειρία εντυπωσιακή. Συνεπώς, ο συντονισμός, οι συμμαχίες και η εταιρική σχέση μεταξύ διαφόρων ενδιαφερομένων μαζί με την καλύτερη εφαρμογή τυπικών τεχνικών θα ενίσχυαν τις στρατηγικές διατήρησης, ενώ η εφαρμογή των συντονισμένων ενεργειών τους θα μπορούσε να διατηρήσει το μέλλον των εντόμων.
Και, όπως αναφέρουν οι ανωτέρω ειδικοί επιστήμονες του τουρισμού και των εντόμων, υφίσταται επείγουσα ανάγκη ολοκληρωμένης μελέτης για τη διαμόρφωση στρατηγικών και πολιτικών για τη διατήρηση των εντόμων και την τόνωση του εντομοτουρισμού.
Τουρισμός και εκτροφή δημοφιλών εντόμων
Η επισιτιστική ασφάλεια, η βελτίωση των μέσων διαβίωσης, η εκβιομηχάνιση και βιώσιμη χρήση περιβαλλοντικών πόρων, αποτελεί στόχο σε πολλές χώρες, όπως είναι για παράδειγμα η Ουγκάντα, η οποία τα τελευταία χρόνια έχει δει τον τουρισμό της να εκτοξεύεται.
Πράγματι, ο τουρισμός είναι ένας σημαντικός τομέας για την οικονομία της χώρας, ωστόσο ένα μεγάλο μέρος των τουριστικών πόρων, είναι σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητο. Ινστιτούτα όπως το Κέντρο Αναπτυξιακής Έρευνας (ZEF) του Πανεπιστημίου της Βόννης, αναβαθμίζουν τον τουρισμό εντόμων μέσω της εκπαίδευσης ατόμων που ενεργούν ως ξεναγοί και αρχηγοί εκδρομών που μπορούν να διακρίνουν σωστά τις διαφορετικές ομάδες εντόμων. Τα κοινωνικοοικονομικά οφέλη από τη συνάντηση ανθρώπου-εντόμου σε μια ποικιλία πλαισίων αναψυχής μέσω των έλξεων που βασίζονται σε έντομα, δημιουργούν ενδιαφέρον, ευαισθητοποίηση και κοινωνικοοικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη τόσο για τις κοινότητες, όσο και για τους επισκέπτες. Υπάρχει μια αυξημένη δημοτικότητα των φεστιβάλ εντόμων, όπως είναι για παράδειγμα οι πεταλούδες σε γάμους, οι ζωντανές εκθέσεις και οι εκδηλώσεις που δημιουργούν εκπαιδευτικό και οικονομικό κεφάλαιο. Κάθε χρόνο, πραγματοποιούνται πολλές εκδρομές σε διάφορα μέρη της Ουγκάντα για ντόπιους και διεθνείς τουρίστες. Δημοφιλείς στον τουρισμό εντόμων είναι οι κυνηγοί ButterMoth κυρίως για πεταλούδες και σκώρους, και το Odotours, μια πρόσφατα οργανωμένη εκδρομή για την Odonata, τη γνωστή Λιβελούλα.
Από την άλλη πλευρά, στη Μαδαγασκάρη, ο οργανισμός IPSIO, ο οποίος αυτοχαρακτηρίζεται ως «μια φωνή για τα μικρά πράγματα που κυβερνούν τον κόσμο», βάζει στο παιχνίδι του εντομοτουρισμού και το storytelling. Στο πλαίσιο της δημιουργίας ενός σχετικού οδηγού εντόμων, ζητά από τους επισκέπτες της χώρας να βοηθήσουν στη λήψη εικόνων από έντομα και άλλα ασπόνδυλα, που το κάθε ένα να διηγείται τη δική του ιστορία. Οι εν λόγω ιστορίες, θα χρησιμοποιηθούν επίσης ως βάση για την προώθηση των εντόμων στον τουρισμό, τη δημιουργία αφισών και ημερολογίων για το Εθνικό Πάρκο της Μαδαγασκάρης, αντικείμενα με επίκεντρο τα έντομα και την ανάπτυξη παιδικών βιβλίων.
Μία ακόμη χώρα που δίνει βάση στον εντομοτουρισμό, και ιδιαίτερα στις πυγολαμπίδες, είναι το Μεξικό. Σε όλη τη χερσόνησο Γιουκατάν, υπάρχουν συγκεκριμένα σημεία εισόδου και για τους τουρίστες, καθώς όλο και περισσότερα από αυτά τα φυσικά θαύματα εξελίσσονται σε οικολογικά πάρκα. Σημαντικό είναι το γεγονός ότι η ταξιδιωτική πρόσβαση σε αυτήν την περιοχή προβλέπεται να επεκταθεί σημαντικά από το 2024, λόγω ενός φιλόδοξου σιδηροδρομικού σχεδίου της κυβέρνησης. Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι περισσότεροι από 1 εκατ. άνθρωποι ετησίως ταξιδεύουν πλέον σε διάφορα hotspot για την παρακολούθηση πυγολαμπίδων. Το ενδιαφέρον έχει αυξηθεί αρκετά ώστε να δικαιολογεί μια ολοκληρωμένη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Conservation Science and Practice το 2021, αξιολογώντας τον κίνδυνο για τα έντομα και τις βέλτιστες πρακτικές για τον άνθρωπο. Είναι ενδιαφέρον ότι αντιπροσωπεύει επίσης μία μόνο κατηγορία σε μια αυξανόμενη τάση τουρισμού με βάση τα έντομα. Εν μέρει, οι ειδικοί αποδίδουν την αύξηση του ενδιαφέροντος για τις πυγολαμπίδες που παρατηρείται την τελευταία δεκαετία, στην προηγμένη τεχνολογία κάμερας και στην ψηφιακή επεξεργασία. Η καλύτερη τεχνολογία επιτρέπει τη φωτογράφιση αυτών των αξιόλογων πλασμάτων τη νύχτα για πρώτη φορά. Και, καθώς οι εικόνες διαδίδονται στο διαδίκτυο, οι άνθρωποι θέλουν να παρακολουθήσουν το θέαμα μόνοι τους. Αυτό συνδυάζεται με έναν παράγοντα καινοτομίας, καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι ζουν σε αστικά περιβάλλοντα που είναι αφιλόξενα για τα βιοφωταύγεια σκαθάρια.
Οι ταξιδιώτες ενθαρρύνονται επίσης να εξετάσουν το ενδεχόμενο να αναζητήσουν λιγότερο δημοφιλείς τοποθεσίες. Ο οργανισμός Xerces Society for Invertebrate Conservation με έδρα την Ουάσιγκτον των ΗΠΑ, διαχειρίζεται έναν χάρτη στο διαδίκτυο που δείχνει προτεινόμενες τοποθεσίες τουρισμού με πυγολαμπίδες. Έτσι, η διασπορά των τουριστών θα επιτρέψει στα έντομα στις περιοχές υψηλής κυκλοφορίας να ανακάμψουν και να ευδοκιμήσουν. Εν κατακλείδι, όπου υπάρχει φύση, ο εντομοτουρισμός μπορεί να ανθίσει. Αν και αυτή τη στιγμή η Ευρώπη ασχολείται με την εισαγωγή των εντόμων στη βιομηχανία των τροφίμων, είναι βέβαιο ότι οι καινοτόμοι ερευνητές και επιχειρηματίες μέσω της συνεργασίας σε τομείς που κυμαίνονται από την εντομολογία έως την κοινωνιολογία και την ανθρωπολογία, βγάζουν τα έντομα από το περιθώριο και τα φέρνουν στην πρώτη γραμμή πολλών πρωτοβουλιών διατήρησης και αναψυχής.
Διαβάστε ακόμα:
Ελαιοτουρισμός: Η νέα, κερδοφόρα μορφή τουρισμού -Σε ποια περιοχή της Ελλάδας αναπτύσσεται
Ο ζυθοτουρισμός έρχεται και στην Ελλάδα – Τι είναι το Σήμα Επισκέψιμου Ζυθοποιείου
Ιατρικός Τουρισμός: Τα πλεονεκτήματα της Ελλάδας για την ανάπτυξή του
