Μεγάλη Πέμπτη, Αντίγκουα. Καθώς το πρωινό φως μεταμορφώνει τους λιθόστρωτους δρόμους της πόλης, γυναίκες, άντρες και παιδιά βγαίνουν από τα σπίτια με καλάθια στα χέρια γεμάτα πέταλα λουλουδιών, φύλλα από φοινικιές και χρωματισμένο πριονίδι. Είναι η πρώτη ύλη για να συνθέσουν τα χαλιά Αλφόμπρας (Alfombras) με τα οποία θα στρώσουν τους δρόμους για να περάσουν πάνω τους οι λιτανείες των Παθών του Χριστού.
Μεγάλη Εβδομάδα στην Αντίγκουα, σημαίνει ιστορία, πολιτισμός, παράδοση, αφοσίωση, πίστη και χρώμα. Οι δρόμοι γεμίζουν με πομπές σιωπής, σύννεφα καπνού από το θυμίαμα και πολύχρωμα, περίτεχνα χαλιά, εύθραυστα έργα τέχνης. Μερικά από αυτά εκτείνονται σε ένα ολόκληρο αστικό τετράγωνο, χρειάστηκαν μήνες για να σχεδιαστούν, ώρες για να κατασκευαστούν και μόλις λίγα λεπτά για να διαλυθούν κάτω από τα βαριά βήματα των πιστών κουκουρούτσος (cucuruchos). Είναι το σύμβολο της θυσίας, της προσφοράς, αλλά και η επιτομή της παροδικής εύθραυστης ομορφιάς που χάνεται γρήγορα κι από «ωραία» γίνεται «άωρη», όπως έλεγαν και οι αρχαίοι ημών πρόγονοι.
Πέρα από την ευθραυστότητα των Αλφόμπρας η ίδια η Αντίγκουα, παραμένει μια εύθραυστη ομορφιά κάτω από το άγρυπνο βλέμμα τριών ενεργών ηφαιστείων. Παλιά πρωτεύουσα της Γουατεμάλας καταστράφηκε πολλές φορές από τους σεισμούς, ώσπου το 1773 η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε στη Γουατεμάλα Σίτι. Ωστόσο, τα μπαρόκ αποικιακά κτήρια, τα παλιά μοναστήρια και οι εκκλησιές, τα λιθόστρωτα δρομάκια και τα παστέλ χαμηλά κτήρια που οριοθετούν τα τετράγωνα της αποικιακής αρχιτεκτονικής είναι από τα καλύτερα διατηρημένα σε ολόκληρη την Κεντρική Αμερική. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ό τι η Αντίγκουα περιλαμβάνεται από το 1979 στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Η UNESCO έχει επίσης καταχωρίσει στον κατάλογο της Άυλης Παγκόσμιας Κληρονομιάς και την Σεμάνα Σάντα (Semana Santa) που πολλαπλασιάζει κάθε χρόνο την ομορφιά της πόλης. Μεγάλη Πέμπτη και το ρολόι μετρά αντίστροφα για να αρχίσουν οι λιτανείες. Έχουν προηγηθεί αγρυπνίες στον καθεδρικό του Σαν Χοσέ και τους άλλους ναούς, με τη συμμετοχή των πιστών της πόλης.
Εμείς μετράμε μόλις λίγες ώρες που πατήσαμε το πόδι μας στην Αντίγκουα. Το πρωί θα ανηφορίσουμε στις πλαγιές του ηφαιστείου Agua για να ζήσουμε από κοντά τις πρώτες λιτανείες των Μάγια. Τα χωριά, ανάμεσά τους το Σάντα Μαρία Ντε Χεσούς, το πολυπληθέστερο, απλώνονται στα 1800 μέτρα υψόμετρο κι αυτό που χαρακτηρίζει τις λιτανείες τους είναι τα έντονα στοιχεία από τις παγανιστικές τελετουργίες των Μάγια.
Λίγο πριν από το μεσημέρι θα επιστρέψουμε πίσω στην πόλη, όπου θα διανύσουμε αμέτρητα χιλιόμετρα. Θα πατήσουμε κάθε λιθόστρωτο δρομάκι και γειτονιά της Αντίγκουα. Θα παρακολουθήσουμε την δημιουργία των χαλιών, θα μαγευτούμε από τα χρώματα και τα περίτεχνα σχέδια. Ανάμεσα σε χιλιάδες επισκέπτες, που έφθασαν εδώ στο ιστορικό κέντρο, όπως κι εμείς για να ζήσουν από κοντά την ιδιαίτερη αυτή συναρπαστική εμπειρία. Σε ένα ταξίδι πέρα από τα ανθρώπινα.
Τα αξιοθέατα
Το Central Park είναι η καρδιά της πόλης, με το ανακατασκευασμένο σιντριβάνι του λειτουργεί ως δημοφιλές σημείο συγκέντρωσης. Στα βόρεια του Central Park βλέπουμε το Arco de Santa Catalina, ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα αρχιτεκτονικά ορόσημα της Αντίγκουα. Απομεινάρι ενός παλιού μοναστηριού, η κίτρινη αψίδα χτίστηκε το 1694 για να διευκολύνει τις μοναχές που ήθελαν να περνούν από το ένα τμήμα του μοναστηριού στο άλλο χωρίς να διασχίζουν τον δρόμο και να γίνονται ορατές από τους περαστικούς.
Παλιά μοναστήρια και εκκλησιές συναντάς σχεδόν σε κάθε τετράγωνο. Ωστόσο, πολλά από αυτά είναι ερειπωμένα από τους σεισμούς και τις ηφαιστειακές εκρήξεις. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει το μοναστήρι της Σάντα Κλάρα και ο ναός του San Francisco El Grande. Τα σημάδια του από τους σεισμούς των αιώνων τον κάνουν ξεχωριστό. Η Iglesia de La Merced είναι από τις πιο όμορφες μπαρόκ εκκλησίες στο χρώμα της ώχρας με έντονα λευκά επιχρίσματα. Εντυπωσιακή και η μπαρόκ πρόσοψη της παλιάς εκκλησίας Nuestra Senora del Carmen. Η εκκλησία και το μοναστήρι του Αγίου Δομίνικου με δύο πύργους που συγκρατούν δέκα καμπάνες χρονολογούνται από το 1538 όταν οι Δομινικανοί έφτασαν στην Γουατεμάλα. Τα ερείπια του μοναστηριού έχουν πωληθεί σε ιδιώτες και έχουν μετατραπεί σε πολυτελές ξενοδοχείο.
Ένα σημείο από το οποίο μπορείς να απολαύσεις την ομορφιά και την γοητεία της Αντίγκουα είναι το Cerro de La Gruz, ο λόφος του Σταυρού. Από εδώ έχεις άπλετη θέα στην πόλη και τα τρία ηφαίστεια που την περιβάλλουν. Το Άγουα, το Ακατενάγκο και το Φουέγο που μαγνητίζει όλα τα βλέμματα με τις φουμαρόλες του.
Η τέχνη των Αλφόμπρας
Επιστρέφουμε στο κέντρο της πόλης. Η προετοιμασία των Αλφόμπρας βρίσκεται στην κορύφωση. Κάποιοι από τους δημιουργούς χρησιμοποιούν στένσιλ από χαρτόνι για να φτιάξουν περίπλοκα σχέδια στα χαλιά. Άλλοι μακριές σανίδες από ξύλο που τις απλώνουν πάνω από το χαλί σαν σκαλωσιά για να τους βοηθήσει να συμπληρώσουν το σχέδιο χωρίς να καταστρέψουν το τμήμα που ολοκλήρωσαν. Τα χαλιά γίνονται όλο και πιο περίτεχνα με την πάροδο του χρόνου. Τα θρησκευτικά θέματα αντικαθίστανται από πολύπλοκα γεωμετρικά μοτίβα, ζώα, πουλιά, σκηνές από την φύση, ηφαίστεια.
Στη διακόσμηση προστίθενται κεριά, λουλούδια, φρούτα και λαχανικά ή ό,τι άλλο μπορεί να προσθέσει η φαντασία των ανθρώπων. Τα υλικά τοποθετούνται πάνω σε στρώσεις άμμου που έχει απλωθεί για να γεμίσει τα κενά στο λιθόστρωτο. Τα χαλιά από χρωματισμένο πριονίδι είναι αυτά που κοστίζουν περισσότερο, σχεδιάζονται μήνες πριν και είναι τόσο ιδιαίτερα που μπορούν να ξεγελάσουν το μάτι. Από μακριά μοιάζουν με αληθινά μάλλινα χαλιά. Το μήκος τους καταλαμβάνει σε αρκετές περιπτώσεις δεκάδες μέτρα. Όταν ολοκληρωθούν ψεκάζονται κάθε τόσο με νερό ώστε να κατακαθίσουν τα υλικά και να μην τα παρασύρει κάποιο ξαφνικό αεράκι. Κατά την διάρκεια των εορτασμών εκατοντάδες είναι τα χαλιά που εκτίθενται στην πόλη.
Σε πολλά από τα Αλφόμπρας είναι εμφανής ο συγκρητισμός με τις παραδόσεις των Μάγια. Όπως για παράδειγμα η εικόνα μιας πεταλούδας. Η πεταλούδα δεν ήταν ένα απλό έντομο για τους Μάγια. Συμβόλιζε τον Ήλιο, μια από τις σημαντικότερες θεότητές τους αλλά και τη ζωή πριν και μετά από το θάνατο. Είναι γνωστό ότι οι ιεραπόστολοι που έφτασαν εδώ από την Ισπανία γύρω στον 15ο αιώνα για να επιβάλλουν τον καθολικισμό, βρέθηκαν απέναντι στους πανίσχυρους θεούς των Μάγια. Για να καταφέρουν να τους νικήσουν τους αντιστοίχισαν με τους Αγίους των Χριστιανών και επέτρεψαν στους Μάγια να ενσωματώσουν τις αρχέγονες μυστικιστικές τελετές τους στο λειτουργικό τυπικό του καθολικού δόγματος. Οι πρώτες Αδελφότητες (Κοφραδίες) που δημιούργησαν ανέλαβαν την υποχρέωση φύλαξης του αγάλματος του αγίου τους, καθώς και την ευθύνη της διοργάνωσης των θρησκευτικών εκδηλώσεων. Ανάμεσα σε αυτές και οι λιτανείες της «Σεμάνα Σάντα», έθιμο το οποίο έφεραν αργότερα από την Σεβίλλη.
Ο λιτανείες της σιωπής
Βράδυ Μεγάλης Πέμπτης. Πιάσαμε στασίδι σε γωνιακό πεζόδρομο κι έχουμε καλή θέα. Οι λιτανείες βρίσκονται σε εξέλιξη στα λιθόστρωτα και τις γειτονιές της πόλης. Οι μυρωδιές και τα σύννεφα καπνού από το θυμίαμα διαποτίζουν τον αέρα. Μια σιωπηλή ευλάβεια απλώνεται γύρω. Ο μελαγχολικός, πένθιμος ήχος της μπάντας σηματοδοτεί την προέλαση της πομπής. Το Άντας (Andas) με το άγαλμα του Χριστού πλησιάζει. Το βλέπουμε ήδη από μακριά να αιωρείται πάνω από την πομπή με τους χιλιάδες πιστούς να ακολουθούν και τους τουρίστες να έχουν κατακλύσει τα πεζοδρόμια. Το andas, την τεράστια ξύλινη πλατφόρμα μεταφέρουν στους ώμους τους 80 και πλέον κουκουρούτσος. Είναι οι αποκαλούμενοι «μετανοημένοι», άντρες που πενθούν, καλυμμένοι με μωβ χιτώνες και κουκούλες. Κινούνται αργά, το βάρος ασήκωτο, οι προσκυνητές εναλλάσσονται, αλλά η τιμή για αυτούς που το μεταφέρουν μεγάλη. Είναι μετάνοια, θυσία, υπόσχεση. Η μπάντα των πνευστών και τα τύμπανα συνοδεύουν το αργό ρυθμικό βήμα τους, υπογραμμίζοντας με τις νότες τους το βάρος της θλίψης.
Πολλά είναι τα παιδιά, οι έφηβοι και οι νεαροί άντρες που συμμετέχουν στην πομπή. Κάποιοι από τους κουκουρούτσος που προπορεύονται κρατούν εικόνες του Προστάτη Αγίου της Αδελφότητας, άλλοι υποδύονται ρόλους των Ρωμαίων στρατιωτών, του Πόντιου Πιλάτου, των δύο ληστών, των Αποστόλων. Κάποιοι άλλοι φορούν μαύρα ρούχα, κρατούν λιβανιστήρια στα χέρια και θυμιατίζουν συνεχώς τον αέρα. Το κοπάλ το λιβάνι της μετάνοιας, της θυσίας, της μαγείας και της λατρείας των Μάγια σηκώνει πυκνά σύννεφα καπνού πάνω από τους πιστούς που παρακολουθούν με κατάνυξη. Η πομπή θα περάσει πάνω από το Αλφόμπρας, το οποίο μέσα σε λίγα λεπτά θρυμματίζεται και διαλύεται κι ύστερα θα συνεχίσει το δρόμο της. Μια πορεία μυσταγωγική και καθηλωτική που μοιάζει ατέλειωτη. Πάνω από το πατημένο χαλί θα περάσει στη συνέχεια η πομπή με το άγαλμα της Παναγίας. Το άρμα είναι μικρότερο και το μεταφέρουν στους ώμους τους γυναίκες ντυμένες στα μαύρα. Με το πέρασμα των λιτανειών μερικοί μαζεύουν κομμάτια από το χαλασμένο χαλί για να τα κρατήσουν σαν αναμνηστικά κι άλλοι συλλέγουν ό τι απέμεινε από τα φρούτα και τα λαχανικά. Θα ακολουθήσει το συνεργείο του δήμου για να σκουπίσει το δρόμο και να μαζέψει όλα τα υπολείμματα. Όταν πρόκειται να περάσουν περισσότερες από μία πομπές από την ίδια διαδρομή, οι πιστοί θα κατασκευάσουν ένα καινούργιο χαλί.
Κατά τη διάρκεια της Σεμάνα Σάντα οι οικογένειες μαζεύονται και φτιάχνουν μεγάλες ποσότητες «pan de yemas», ένα είδος γλυκού ψωμιού με κρόκο αυγού. Η παράδοση της παρασκευής του ψωμιού λέγεται πως προέρχεται από μια βιβλική ιστορία σύμφωνα με την οποία ο Ιησούς ταΐζει τις μάζες με δύο καρβέλια ψωμί και δύο ψάρια. Κάθε οικογένεια φτιάχνει αρκετό ψωμί για τον εαυτό της, αλλά και για να το μοιραστεί με τον ευρύτερο κύκλο των συγγενών και γειτόνων. Παραδοσιακά γλυκά και επιδόρπια με ποικιλίες γέμισης, καθώς και διάφορα μάφινς βουτηγμένα στο μέλι απολαμβάνουν επίσης αυτές τις ημέρες όσοι επισκέπτονται τις αγορές, τα αίθρια των εκκλησιών, καθώς και τους δρόμους από όπου περνούν οι πομπές.
Η κορύφωση
Δύο ώρες μετά τα μεσάνυχτα θα βρεθούμε και πάλι στους δρόμους. Ξημερώνει Μεγάλη Παρασκευή, κορύφωση των Παθών και η πόλη αγρυπνά, είναι όλοι στο πόδι. Πλήθη πιστών συγκεντρώνονται μέσα κι έξω από τις εκκλησιές που έχουν ενδυθεί στο χρώμα του πένθους. Οι ύμνοι της Μεγάλης Παρασκευής ξεκινούν από το ναό του San Francisco El Grande. Το τελετουργικό που εξελίσσεται μέσα στη νύχτα περιλαμβάνει την καταδίκη του Χριστού σε θάνατο από τους Ρωμαίους. Στις 4 το πρωί ανοίγουν οι πόρτες των εκκλησιών κι αφού ανακοινώνεται η καταδίκη και η ποινή για τις υποτιθέμενες παραβάσεις, ξεκινά το αργό και ευλαβικό ταξίδι του Εσταυρωμένου στους δρόμους της Αντίγκουα. Το τεράστιο άρμα που φέρει το ομοίωμα του Χριστού, σκυμμένο κάτω από το αφόρητο βάρος του Σταυρού περνά πρώτο. Το κουβαλούν στους ώμους τους περίπου 100 κουκουρούτσος, οι οποίοι σήμερα είναι ντυμένοι στα μαύρα. Ακολουθεί το άρμα της Παναγίας, που μετρά βήμα βήμα το μαρτύριο του γιού της στα σοκάκια της πόλης. Το βάρος επωμίζονται οι μαυροφορεμένες γυναίκες.
Οι πομπές της Μεγάλης Παρασκευής ξεκινούν μέσα στη νύχτα και ολοκληρώνονται αργά το βράδυ. Είναι μεγαλειώδεις, πλημμυρισμένες από μια ήρεμη ένταση που διατρέχει τα λιθόστρωτα της πόλης. Ο αέρας πυκνός και το πλήθος μελαγχολικό ακολουθεί σιωπηλό με ευλάβεια. Η πομπές θα διασχίσουν δεκάδες χιλιόμετρα. Κάθε μια μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από 12 ώρες. Θα συναντηθούμε μαζί τους σε πολλές γωνιές και λιθόστρωτα της πόλης. Περιπλανώμενοι εμείς θα συλλέξουμε αμέτρητες εικόνες, ματιές, συναισθήματα. Μία αξέχαστη εμπειρία που μας ανοίγει διόδους πρωτόγνωρης μύησης.
Πιο εντυπωσιακά και περίτεχνα είναι και τα Αλφρομπράς της Μεγάλης Παρασκευής. Οι τελευταίες πινελιές τους έχουν τοποθετηθεί από τους δημιουργούς πριν από το ξημέρωμα. Δεν υπάρχουν κι ούτε επιζητούν βραβεία για να κερδίσουν. Η ανταμοιβή για τους δημιουργούς των χαλιών είναι η συντροφικότητα, ο αμοιβαίος σεβασμός μεταξύ διαφορετικών κοινοτήτων, η ανεκτικότητα και η συμφιλίωση με τον πόνο.
Είτε μεταφέρουν άρματα ως κουκουρούτσος, είτε διακοσμούν τους δρόμους με χαλιά από όπου θα περάσουν οι πομπές, οι κάτοικοι της Αντίγκουα πρωταγωνιστούν σε μια από τις πιο εντυπωσιακές εκφράσεις αφοσίωσης στον κόσμο. Κατά τη διάρκεια των πομπών της Μεγάλης Παρασκευής η θλίψη διαπερνά την γοητευτική και μυστηριώδη πόλη. Ακόμα και ο ουρανός της Αντίγκουα φαίνεται να σκοτεινιάζει σαν να θέλει να εναρμονιστεί με τις στοιχειωμένες μελωδίες και το διάχυτο άρωμα του θυμιάματος που υπογραμμίζει σιωπηλά τη ζοφερή αφήγηση. Ο Χριστός καταδικάστηκε να πεθάνει.
Το Μεγάλο Σάββατο γίνεται η λιτανεία της Λυπημένης Παρθένου. Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου περίπου στις 11 μ.μ. πραγματοποιείται η αναστάσιμη λειτουργία η οποία συνοδεύεται από την ρίψη πυροτεχνημάτων. Οι πανηγυρικές λειτουργίες συνεχίζονται την Κυριακή του Πάσχα και ακολουθούν περιφορές αγαλμάτων και χαρμόσυνες τυμπανοκρουσίες.
Διαβάστε ακόμα:
