Υπάρχουν μικρά χωριά στην άκρη της Ελλάδας, «πινέζα» στον χάρτη κυριολεκτικά, που σαν βρεθείς εκεί ξαφνιάζεσαι ευχάριστα για όλα όσα θα δεις, θα μάθεις αλλά και γευτείς στις γραφικές ταβέρνες τους. Ένα από αυτά είναι το Περιθώρι, με 500 κατοίκους, στο βορειοδυτικό άκρο της Δράμας και κοντά στα σύνορα με τη γειτονική Βουλγαρία.
Το χωριό είναι κτισμένο στις ανατολικές πλαγιές του όρους Μαύρο Βουνό, σε υψόμετρο 600 μ. και βόρεια του διέρχεται ο χείμαρρος Βαθυτόπου. Βρίσκεται στο δυτικό άκρο του φημισμένου οροπεδίου Κάτω Νευροκοπίου, που τον χειμώνα καλύπτεται από ομίχλη και η θερμοκρασία «κολλάει» συχνά πολύ κάτω από το μηδέν. Στα χώματα αυτά παράγεται η φημισμένη πατάτα Κάτω Νευροκοπίου, που πρόσφατα μάλιστα κατέκτησε την πρώτη θέση στον παγκόσμιο διαγωνισμό Taste Atlas Awards 2023-2024, και με την καλλιέργεια της οποίας ασχολούνται και οι περισσότεροι κάτοικοι του Περιθωρίου.
Βέβαια η «χρυσή» πατάτα, την οποία μπορείτε να απολαύσετε σε διάφορα πιάτα στις ταβέρνες του χωριού, δεν είναι ο μοναδικός λόγος για να ανηφορίσετε προς το Κάτω Νευροκόπι και από εκεί στο Περιθώρι, σαν βρεθείτε στη Δράμα (περίπου 52 χλμ.). Το χωριό είναι ένα από τα δύο του δήμου Νευροκοπίου το οποίο έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός. Το άλλο είναι το πανέμορφο Παγoνέρι 34 χλμ. βορειοανατολικά.
Στις γειτονιές με τα στενά δρομάκια του Περιθωρίου, διασώζονται ακόμη σπίτια με την χαρακτηριστική ντόπια παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Μεγάλα διώροφα με πέτρες και πλιθιά. Επάνω συνήθως τρία δωμάτια και μια μεγάλη ανοιχτή σάλα και κάτω το μεγάλο χαγιάτι, για τις αγροτικές δουλειές. Πίσω ακριβώς ο στάβλος. Δυστυχώς, πολλά από αυτά στέκουν εγκαταλελειμμένα και μισοερειπωμένα, απόρροια και της φυγής μεγάλου μέρους του πληθυσμού στα μεγάλα αστικά κέντρα και στο εξωτερικό τις προηγούμενες δεκαετίες.
Σημείο αναφοράς αποτελεί η τρίκλιτη ξυλόστεγη Βασιλική του Αγίου Νικολάου (1835), διακοσμημένη εξωτερικά με πλίνθινους σταυρούς και εντυπωσιακό λιθόκτιστο καμπαναριό του 1911. Άλλος ένας ναός στο χωριό με ιστορικό και καλλιτεχνικό ενδιαφέρον είναι της Ζωοδόχου Πηγής (1876) με καμαροσκεπή στέγη και εικόνες του αγιογράφου Στεργίου Γεωργιάδη από τον 19ο αιώνα. Η απεικόνιση του θεϊκού οφθαλμού στην οροφή, στο εσωτερικό, παραπέμπει σε επιδράσεις από τα εργαστήρια του Αγίου Όρους, στα οποία μαθήτευσε ο ντόπιος καλλιτέχνης και επιφανής πρόκριτος της ελληνικής κοινότητας του Νευροκοπίου.
Στα υψώματα βόρεια του χωριού, κατασκευάστηκε την περίοδο 1936-1941 το ομώνυμο οχυρό της ξακουστής «Γραμμής Μεταξά», που ξεκινάει δυτικά από την οροσειρά της Κερκίνης στις Σέρρες και καταλήγει στη Νυμφαία Ροδόπης. Το οροπέδιο του Κάτω Νευροκοπίου οχυρώθηκε ισχυρά μια και λόγω της γεωγραφικής του θέσης, αποτελεί πύλη εισόδου στην ενδοχώρα.
Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και την γερμανική επίθεση στην Ελλάδα (6/4/1941) η φρουρά του οχυρού Περιθώρι, ένα από τα έντεκα συνολικά αμυντικά συγκροτήματα της περιοχής του Κάτω Νευροκοπίου, αντιμετώπισε με θάρρος τους εισβολείς, πετυχαίνοντας όχι μόνο να μην καταληφθεί αλλά να αιχμαλωτίσει δύναμη του εχθρού στη διάρκεια των αψιμαχιών. Στην κορυφή του λόφου το λιτό μνημείο θυμίζει τα γεγονότα εκείνα: «Εδώ, τον Απρίλιο του 1941 λίγοι Έλληνες σταμάτησαν την θύελλα που σάρωσε την Ευρώπη».
Γύρω από το Περιθώρι υπάρχουν τα οχυρά Ντάσαβλι, Παρταλούσκα, Μάλιαγκα και Λίσσε. Από αυτά μόνο το τελευταίο, είναι επισκέψιμο για το κοινό και λειτουργεί ως ιστορικό θεματικό πάρκο (Τηλ. 2523023822) μόλις 7 χλμ. από το Περιθώρι, στο χωριό Οχυρό. Στο δρόμο για την Κάτω Βροντού, έχουν διασωθεί στις πλαγιές μεγάλο μέρος της αντιαρματικής γραμμής, που το 1941 είχαν «κολλήσει» τα γερμανικά άρματα.
Από το Περιθώρι ξεκινούν δασικοί δρόμοι που οδηγούν στις πλαγιές του βουνού και σε όμορφα δάση από οξιές και πλατύφυλλα. Ιδανικές διαδρομές για πεζοπορία, ποδηλασία ή off road διαδρομές με όχημα 4X4. Σε πολλά σημεία τα σημάδια του Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είναι ακόμη εμφανή, όπως τα πετρόκτιστα οικήματα που έμεναν οι φρουρές των οχυρών, αντιαρματικά πυροβολεία κ.ά.
Η ονομασία του χωριού επί Τουρκοκρατίας ήταν Στάρτιστα, ενώ έντονη ήταν η δράση των κατοίκων του κατά των Βουλγάρων κομιτατζήδων, την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα. Ο ντόπιος Ιωάννης Αβριώνης (Αβριωνίδης) έδρασε στην περιοχή, διατελώντας σύνδεσμος με το Προξενείο Σερρών, και έχασε τη ζωή του στη διάρκεια συμπλοκής. Βέβαια σήμερα τίποτα δεν θυμίζει εκείνη την εποχή και την ένταση με τους γείτονες. Οι σχέσεις πλέον είναι απολύτως φιλικές με ανοιχτά σύνορα, ο μεθοριακός σταθμός της Εξοχής απέχει μόλις 21 χλμ., και πολλούς Βούλγαρους είτε να εργάζονται εποχικά στα χωράφια του Κάτω Νευροκοπίου, είτε να εξορμούν για γαστρονομικές απολαύσεις στις ταβέρνες της περιοχής.
Κάθε χρόνο πραγματοποιείται στο Περιθώρι μεγάλη καρναβαλική παρέλαση, με τη συμμετοχή καρναβαλιστών και αρμάτων από ολόκληρη την περιοχή της Δράμας. Η εκδήλωση, που διοργανώνει ο δραστήριος Πολιτιστικός Σύλλογος σε συνεργασία με τον δήμο Κάτω Νευροκοπίου, προσελκύει πλήθος επισκεπτών. Φέτος, η καρναβαλική εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 17/3/2024.
Στην γραφική πλατεία του χωριού και στην ταβέρνα «Πλατάνι» (Τηλ. 2523031131) μπορείτε να εντρυφήσετε στην τοπική γαστρονομία, με πιάτα από τοπικά προϊόντα (πατάτες, φασόλια κ.ά.) αλλά και ντόπια κρέατα που ξεχωρίζουν για τη νοστιμιά τους. Να δοκιμάσετε σίγουρα «Φούστουρον». Την παραδοσιακή ποντιακή ομελέτα από φρέσκα αυγά και πατάτες Κάτω Νευροκοπίου, που αν οπτικά φαντάζει ταπεινό πιάτο ενθουσιάζει με το γευστικό αποτέλεσμα.
Αν προτιμάτε καφέ ή ποτό ακριβώς απέναντι βρίσκεται το «Prestige Coffee & More» (Τηλ. 2523031968) που σερβίρει το ρόφημα ή το ποτό της επιθυμίας σας. Αφήνοντας πίσω σας το Περιθώρι, μην παραλείψετε να προμηθευτείτε πατάτες και φασόλια από παραγωγούς του χωριού.
Πληροφορίες:
www.nevrokopi.gr
www.nevrokopi.info
www.visit-drama.gr
Διαβάστε ακόμα:
Αποστολή στη Δράμα: Μια ημέρα στην Εξοχή, στο σύνορο της φύσης και της ιστορίας
Μια οικογένεια στη Δράμα «απογειώνει» τα μανιτάρια της Ελατιάς
Αποστολή στη Δράμα: Τα Χειμερινά Χρώματα της Φύσης στον Νέστο και στο δάσος της Ελατιάς
