Μια παραλίμνια διαδρομή με οξιές, αιωνόβια πλατάνια, ήχους πουλιών και οι γραμμές που σχηματίζουν τα σμήνη στον ορίζοντα. Μέσα στη λίμνη, οι κωπηλάτες χαράζουν στην επιφάνεια του νερού τις δικές τους γραμμές, ενώ τα προστάγματα από τους προπονητές σχίζουν τον αέρα. Αυτή ήταν η πρώτη μας γεύση από την Καστοριά, μια από τις ομορφότερες πόλεις της Βόρειας Ελλάδας.
Χτισμένη αμφιθεατρικά σε μια μικρή χερσόνησο της λίμνης Ορεστιάδας, διασχίζει τους αιώνες καμαρωτή, με βαριά ιστορία στην πλάτη της, γεμάτη ομορφιές και μαλάματα.

17

Απόζαρι

Γυρίσαμε την πλάτη μας στη λίμνη για να χωθούμε στη παλιά αριστοκρατική γειτονιά της Καστοριάς, στην Απόζαρι, στη βόρεια πλευρά της χερσονήσου. Εμβληματικά αρχοντικά, καλντερίμια και βυζαντινές εκκλησίες κλέβουν το βλέμμα μας και απλώνουν την ομορφιά τους μπροστά μας. Σταματάμε στην πλατεία Απόζαρι όπου μια «πλάβα», μια βάρκα της λίμνης χωρίς καρίνα, στέκεται εδώ για να θυμίζει το πόσο συνυφασμένη είναι η ιστορία της πόλης με τη λίμνη. Τα χρήματα που έφερε στην πόλη το εμπόριο, ήδη από τον 18ο αιώνα της χάρισε αρχοντικά από τους καλύτερους μαστόρους της Βαλκανικής. 

		array(1) {
  [0]=>
  array(5) {
    ["file"]=>
    array(24) {
      ["ID"]=>
      int(325195)
      ["id"]=>
      int(325195)
      ["title"]=>
      string(11) "DSC00877n_1"
      ["filename"]=>
      string(22) "DSC00877n_1-scaled.jpg"
      ["filesize"]=>
      int(838502)
      ["url"]=>
      string(71) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2024/01/DSC00877n_1-scaled.jpg"
      ["link"]=>
      string(94) "https://www.travel.gr/experiences/apostoli-stin-kastoria-ploysia-istor/attachment/dsc00877n_1/"
      ["alt"]=>
      string(0) ""
      ["author"]=>
      string(2) "17"
      ["description"]=>
      string(51) "Καστοριά/Photo: Ηλίας Κοσίντας"
      ["caption"]=>
      string(0) ""
      ["name"]=>
      string(11) "dsc00877n_1"
      ["status"]=>
      string(7) "inherit"
      ["uploaded_to"]=>
      int(325179)
      ["date"]=>
      string(19) "2024-01-22 11:31:19"
      ["modified"]=>
      string(19) "2024-01-22 11:31:32"
      ["menu_order"]=>
      int(0)
      ["mime_type"]=>
      string(10) "image/jpeg"
      ["type"]=>
      string(5) "image"
      ["subtype"]=>
      string(4) "jpeg"
      ["icon"]=>
      string(58) "https://www.travel.gr/wp-includes/images/media/default.png"
      ["width"]=>
      int(1707)
      ["height"]=>
      int(2560)
      ["sizes"]=>
      array(18) {
        ["thumbnail"]=>
        string(72) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2024/01/DSC00877n_1-150x150.jpg"
        ["thumbnail-width"]=>
        int(150)
        ["thumbnail-height"]=>
        int(150)
        ["medium"]=>
        string(72) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2024/01/DSC00877n_1-200x300.jpg"
        ["medium-width"]=>
        int(200)
        ["medium-height"]=>
        int(300)
        ["medium_large"]=>
        string(73) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2024/01/DSC00877n_1-768x1152.jpg"
        ["medium_large-width"]=>
        int(768)
        ["medium_large-height"]=>
        int(1152)
        ["large"]=>
        string(73) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2024/01/DSC00877n_1-683x1024.jpg"
        ["large-width"]=>
        int(683)
        ["large-height"]=>
        int(1024)
        ["1536x1536"]=>
        string(74) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2024/01/DSC00877n_1-1024x1536.jpg"
        ["1536x1536-width"]=>
        int(1024)
        ["1536x1536-height"]=>
        int(1536)
        ["2048x2048"]=>
        string(74) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2024/01/DSC00877n_1-1366x2048.jpg"
        ["2048x2048-width"]=>
        int(1366)
        ["2048x2048-height"]=>
        int(2048)
      }
    }
    ["desc"]=>
    bool(true)
    ["image_position"]=>
    string(6) "center"
    ["image_link_to"]=>
    string(0) ""
    ["open_link_in_new_tab"]=>
    bool(false)
  }
}
Καστοριά/Photo: Ηλίας Κοσίντας
Καστοριά/Photo: Ηλίας Κοσίντας

Λιθοδομή στο κάτω μέρος, ξύλινοι εξώστες και σαχνισιά στους ορόφους, ξυλόγλυπτες διακοσμήσεις, ζωγραφιστά ταβάνια. Δομές που αναπτύσσονται σε όλη τη Μακεδονία, εδώ, γίνονται πραγματικά έργα τέχνης. Κάποια από τα αρχοντικά είναι επισκέψιμα και προσφέρουν ένα σπάνιο χωρικό βίωμα. Το αρχοντικό Τσιατσιαπά έχει ανοιχτές τις πόρτες του για να δείτε πώς ζούσαν οι πλούσιοι του 18ου αιώνα και να μελετήσετε την έκθεση που φιλοξενεί με δεκάδες μακέτες των αρχοντικών της πόλης.

Δύο ναοί με μεγάλη ιστορία

Λίγα μέτρα από την πλατεία Απόζαρι, υπάρχει ένας από τους πιο σημαντικούς βυζαντινούς ναούς της πόλης. Ο ναός των Αγίων Αναργύρων είναι μία τρίκλιτη βασιλική του 10ου αιώνα, στην οποία εκτός από την πλούσια αγιογράφησή της, διασώζονται γλυπτά διακοσμητικά στοιχεία και τμήματα του αρχικού μαρμάρινου τέμπλου.

		array(1) {
  [0]=>
  array(5) {
    ["file"]=>
    array(24) {
      ["ID"]=>
      int(325396)
      ["id"]=>
      int(325396)
      ["title"]=>
      string(11) "DSC09650n_1"
      ["filename"]=>
      string(22) "DSC09650n_1-scaled.jpg"
      ["filesize"]=>
      int(964714)
      ["url"]=>
      string(71) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2024/01/DSC09650n_1-scaled.jpg"
      ["link"]=>
      string(94) "https://www.travel.gr/experiences/apostoli-stin-kastoria-ploysia-istor/attachment/dsc09650n_1/"
      ["alt"]=>
      string(0) ""
      ["author"]=>
      string(2) "17"
      ["description"]=>
      string(75) "Παναγία Κουμπελίδικη/Photo: Ηλίας Κοσίντας
"
      ["caption"]=>
      string(0) ""
      ["name"]=>
      string(11) "dsc09650n_1"
      ["status"]=>
      string(7) "inherit"
      ["uploaded_to"]=>
      int(325179)
      ["date"]=>
      string(19) "2024-01-23 07:36:26"
      ["modified"]=>
      string(19) "2024-01-23 07:38:23"
      ["menu_order"]=>
      int(0)
      ["mime_type"]=>
      string(10) "image/jpeg"
      ["type"]=>
      string(5) "image"
      ["subtype"]=>
      string(4) "jpeg"
      ["icon"]=>
      string(58) "https://www.travel.gr/wp-includes/images/media/default.png"
      ["width"]=>
      int(1708)
      ["height"]=>
      int(2560)
      ["sizes"]=>
      array(18) {
        ["thumbnail"]=>
        string(72) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2024/01/DSC09650n_1-150x150.jpg"
        ["thumbnail-width"]=>
        int(150)
        ["thumbnail-height"]=>
        int(150)
        ["medium"]=>
        string(72) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2024/01/DSC09650n_1-200x300.jpg"
        ["medium-width"]=>
        int(200)
        ["medium-height"]=>
        int(300)
        ["medium_large"]=>
        string(73) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2024/01/DSC09650n_1-768x1151.jpg"
        ["medium_large-width"]=>
        int(768)
        ["medium_large-height"]=>
        int(1151)
        ["large"]=>
        string(73) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2024/01/DSC09650n_1-683x1024.jpg"
        ["large-width"]=>
        int(683)
        ["large-height"]=>
        int(1024)
        ["1536x1536"]=>
        string(74) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2024/01/DSC09650n_1-1025x1536.jpg"
        ["1536x1536-width"]=>
        int(1025)
        ["1536x1536-height"]=>
        int(1536)
        ["2048x2048"]=>
        string(74) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2024/01/DSC09650n_1-1366x2048.jpg"
        ["2048x2048-width"]=>
        int(1366)
        ["2048x2048-height"]=>
        int(2048)
      }
    }
    ["desc"]=>
    bool(true)
    ["image_position"]=>
    string(6) "center"
    ["image_link_to"]=>
    string(0) ""
    ["open_link_in_new_tab"]=>
    bool(false)
  }
}
Παναγία Κουμπελίδικη/Photo: Ηλίας Κοσίντας
Photo: Ηλίας Κοσίντας

Της ίδιας περιόδου, και στην ίδια γειτονιά, επίσης τρίκλιτη βασιλική, είναι και ο ναός του Αγίου Στεφάνου, γεγονός που μαρτυρά, μεταξύ άλλων, την πυκνή κατοίκηση της γειτονιάς στα βυζαντινά χρόνια. Ο Άγιος Στέφανος διαθέτει παρεκκλήσι αφιερωμένο στην Αγία Άννα όπου σώζεται το χαμηλό χτιστό τέμπλο του και το σύνθρονο, χτιστά δηλαδή καθίσματα, εντός του ιερού.

Πριν συνεχίσετε για το Ντολτσό, μια στάση στο «λαιμό» της Χερσονήσου, στην πλατεία Δαβάκη, αποκαλύπτει απομεινάρια από τα βυζαντινά τείχη της πόλης. Ημικυκλικοί πύργοι, μνημειακές είσοδοι, οχυρώσεις, προστάτευαν την πόλη τα ταραγμένα χρόνια του Βυζαντίου. Ήδη από τον 6ο αιώνα, την εποχή της παντοδυναμίας του Ιουστινιανού, δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην οχύρωση του ισθμού της χερσονήσου. Πιστεύεται ότι υπήρχε μία τάφρος, μπροστά από το τείχος, η οποία μετέτρεπε τη χερσόνησο σε νησί.

Οθωμανικές ιστορίες

Δίπλα από στις αυτοκρατορικές οχυρώσεις, ένα ακόμη μνημείο αφηγείται τις δικές του ιστορίες από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Ο Μεντρεσές της Καστοριάς, το οθωμανικό ιεροδιδασκαλείο, είναι ένα κτήριο με 14 δωμάτια, με βιβλιοθήκη, αίθουσα διδασκαλίας, αίθουσες προσευχής, κελιά για τους σπουδαστές, λουτρό. Ιδρύθηκε από τον Αχμέτ Πασά στα μέσα του 18ου αιώνα και στις αρχές του 20ού αιώνα εδώ στεγάστηκε το μονοπώλιο του αλατιού της πόλης. Απομεινάρι της Οθωμανικής περιόδου της πόλης είναι και το Κουρσούμ Τζαμί, το μοναδικό σωζόμενο τζαμί από τα επτά που διέθετε η πόλη. Κατά πάσα πιθανότητα, χρονολογείται στα μέσα του 15ου αιώνα και σώζεται ακόμη και σήμερα και ο μιναρές του.

Ντολτσό

Ντολτσό ή αλλιώς Ντουλτσό, όπως ήταν το αρχικό της όνομα, όπου σύμφωνα με την παράδοση οι Τούρκοι κρέμασαν ένα γενναίο παλικάρι, τον Ντουλτσό, και η γειτονιά πήρε το όνομά του. Καλντερίμια, σοκάκια, μακεδονίτικα επιβλητικά σπίτια, μια γειτονιά σαν σκηνικό για ταινία εποχής. Εδώ, βρισκόταν το παλιό εμπορικό κέντρο της Καστοριάς, πολύβουο και ολοζώντανο. Σήμερα, θα σεργιανίσετε στο αρχοντικό του Παπατέρπου, που δεν πρόλαβε να διαμορφωθεί το εσωτερικό του, γιατί ο Τούρκος μπέης το άρπαξε απειλώντας τον αρχικό του ιδιοκτήτη. Το αρχοντικό Σκούταρη στέκει και αυτό και αγναντεύει τη λίμνη. Στην οδό Βυζαντίου, σε ένα μικρό λιθόστρωτο δρομάκι, θα συναντήσετε το αρχοντικό Μπασάρα να στέκει άψογα αποκατεστημένο.

		array(1) {
  [0]=>
  array(5) {
    ["file"]=>
    array(24) {
      ["ID"]=>
      int(325388)
      ["id"]=>
      int(325388)
      ["title"]=>
      string(11) "DSC00910n_1"
      ["filename"]=>
      string(24) "DSC00910n_1-1-scaled.jpg"
      ["filesize"]=>
      int(819802)
      ["url"]=>
      string(73) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2024/01/DSC00910n_1-1-scaled.jpg"
      ["link"]=>
      string(96) "https://www.travel.gr/experiences/apostoli-stin-kastoria-ploysia-istor/attachment/dsc00910n_1-2/"
      ["alt"]=>
      string(0) ""
      ["author"]=>
      string(2) "17"
      ["description"]=>
      string(101) "Στην αρχοντική συνοικία του Ντολτσό/Photo: Ηλίας Κοσίντας"
      ["caption"]=>
      string(0) ""
      ["name"]=>
      string(13) "dsc00910n_1-2"
      ["status"]=>
      string(7) "inherit"
      ["uploaded_to"]=>
      int(325179)
      ["date"]=>
      string(19) "2024-01-23 07:32:49"
      ["modified"]=>
      string(19) "2024-01-23 07:33:00"
      ["menu_order"]=>
      int(0)
      ["mime_type"]=>
      string(10) "image/jpeg"
      ["type"]=>
      string(5) "image"
      ["subtype"]=>
      string(4) "jpeg"
      ["icon"]=>
      string(58) "https://www.travel.gr/wp-includes/images/media/default.png"
      ["width"]=>
      int(1706)
      ["height"]=>
      int(2560)
      ["sizes"]=>
      array(18) {
        ["thumbnail"]=>
        string(74) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2024/01/DSC00910n_1-1-150x150.jpg"
        ["thumbnail-width"]=>
        int(150)
        ["thumbnail-height"]=>
        int(150)
        ["medium"]=>
        string(74) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2024/01/DSC00910n_1-1-200x300.jpg"
        ["medium-width"]=>
        int(200)
        ["medium-height"]=>
        int(300)
        ["medium_large"]=>
        string(75) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2024/01/DSC00910n_1-1-768x1152.jpg"
        ["medium_large-width"]=>
        int(768)
        ["medium_large-height"]=>
        int(1152)
        ["large"]=>
        string(75) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2024/01/DSC00910n_1-1-683x1024.jpg"
        ["large-width"]=>
        int(683)
        ["large-height"]=>
        int(1024)
        ["1536x1536"]=>
        string(76) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2024/01/DSC00910n_1-1-1024x1536.jpg"
        ["1536x1536-width"]=>
        int(1024)
        ["1536x1536-height"]=>
        int(1536)
        ["2048x2048"]=>
        string(76) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2024/01/DSC00910n_1-1-1365x2048.jpg"
        ["2048x2048-width"]=>
        int(1365)
        ["2048x2048-height"]=>
        int(2048)
      }
    }
    ["desc"]=>
    bool(true)
    ["image_position"]=>
    string(6) "center"
    ["image_link_to"]=>
    string(0) ""
    ["open_link_in_new_tab"]=>
    bool(false)
  }
}
Στην αρχοντική συνοικία του Ντολτσό/Photo: Ηλίας Κοσίντας
Photo: Ηλίας Κοσίντας

Ένα κρυφό δωμάτιο αποκαλύπτεται

Στον ίδιο δρόμο, θα συνεχίσετε τη βόλτα σας στο αρχοντικό των Αδελφών Εμμανουήλ, στενών συνεργατών του Ρήγα Φεραίου, που πίστεψαν στις ιδέες του και εργάστηκαν για την οργάνωσης της επανάστασης του 1821. Σήμερα, στο αρχοντικό στεγάζεται το Ενδυματολογικό Μουσείο της πόλης. Εδώ, θα ανακαλύψετε ένα κρυφό δωμάτιο, στον δεύτερο όροφο του κτηρίου, που χτίστηκε ως κρυψώνα από τους Τούρκους. Επίσης, ένα δωμάτιο, κατά πάσα πιθανότητα χρησιμοποιούνταν ως λατρευτικός χώρος, είναι δηλαδή ένα κρυμμένο παρεκκλήσι στους δύσκολους καιρούς της Τουρκοκρατίας. Τα εκθέματα, πανέμορφες φορεσιές της ευρύτερης περιοχής. Πανωφόρια επενδυμένα με γούνα, χρυσοκέντητα παλτά, ολομέταξα βρεφικά ρούχα, δείγμα του πλούτου και της ευμάρειας της πόλης.

Η αυγάτη στο Λαογραφικό Μουσείο

Σε ένα ακόμη αρχοντικό, αυτό του Νεράτζη Αϊβάζη, θα δείτε να ξετυλίγεται όλη η ζωή της παλιάς Καστοριάς. Εδώ, στεγάζεται το Λαογραφικό Μουσείο της πόλης και ξετυλίγεται παραστατικά η ζωή στη Μακεδονία κατά τους προηγούμενους αιώνες. Κελάρι, κατώι, ζυμωτάρι, αυγάτη, ο εξωτερικός χώρος, δηλαδή, του αρχοντικού που επικοινωνούσε με τη λίμνη αλλά και ένα εργαστήριο γουναρικής τέχνης με το πρώτο μηχάνημα επεξεργασίας τους γούνας του 1884.

Για αυτούς που πολέμησαν

Το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα στεγάζεται στο αρχοντικό Πηχεών, κοντά στην πλατεία Ντολτσό. Επιβλητικό και αποκατεστημένο φιλοξενεί πλέον μια σπουδαία συλλογή. Η πόλη της Καστοριάς, την κρίσιμη περίοδο πριν τους Βαλκανικούς Πολέμους, αποτελούσε κέντρο επιχειρήσεων της ευρύτερης περιοχής. Έτσι, πολύτιμα έγγραφα, σφραγίδες, αλληλογραφία σημαντικών αγωνιστών, αλλά και όπλα, ξίφη, μετάλλια, στολές και σπάνιο φωτογραφικό υλικό, διηγούνται τις ιστορίες μίας περιόδου που καθόρισε το μέλλον όλης της Βόρειας Ελλάδας.

Πλούσια σε βυζαντινές εκκλησίες είναι φυσικά και περιοχή του Ντολτσό. Μην παραλείψετε να περάσετε από την εκκλησία του Αγίου Ανδρέα με την περίφημη μουριά στο προαύλιο όπου δίδαξε ο Κοσμάς ο Αιτωλός γύρω στο 1780, όταν επισκέφθηκε την Καστοριά.

Η Καστοριά, δεν μπορεί να περιγραφεί στα στενά όρια ενός κειμένου. Είναι η εμπειρία της επίσκεψης, οι άνθρωποι, οι εικόνες. Είναι ένα συνονθύλευμα μαγικό που μετατρέπει την πόλη σε ένα τόπο ξεχωριστό, όμορφο και φιλόξενο.

Διαβάστε ακόμα:

Αυτά είναι τα «κόκκινα χωριά» της Καστοριάς

Αποστολή στην Καστοριά: Μέσα σε ένα αρχοντικό που αντανακλά την ιστορία της πόλης

Αποστολή στην Καστοριά: Πώς είναι η ζωή ενός μελισσοκόμου στα Κρύα Νερά