Αξιοθέατα στις Πρέσπες και τη Φλώρινα

Χλωρίδα και πανίδα

Στις Πρέσπες, η ποικιλία των ενδιαιτημάτων και των μορφών ζωής έχει δημιουργήσει μια πραγματική κιβωτό της φύσης. Περιλαμβάνει από λίμνες και υγρά λιβάδια, μέχρι δάση βελανιδιάς, οξιάς και αλπικά τοπία. Στην ελληνική Πρέσπα έχουν εντοπιστεί 49 διαφορετικοί τύποι οικοτόπων. Από τα σπάνια είδη χλωρίδας ξεχωρίζουν η ενδημική κενταύρια της Πρέσπας (Centaurea prespana) η σημύδα (Betula pendula) δέντρο που ευδοκιμεί σε πιο ψυχρές περιοχές της Ευρώπης και το σπάνιο δάσος αρκεύθου (Juniperus).

Η περιοχή φιλοξενεί και τα δύο είδη πελεκάνων που απαντώνται στην Ευρώπη: τον αργυροπελεκάνο (Pelecanus crispus) και τον ροδοπελεκάνο (Pelecanus onocrotalus). Η αποικία αργυροπελεκάνου είναι η μεγαλύτερη στον κόσμο, στην οποία μάλιστα ζει περίπου το 15% του εκτιμώμενου παγκόσμιου αναπαραγωγικού πληθυσμού – γεγονός που την καθιστά «πηγή» για το συνολικό πληθυσμό της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας. Οι πελεκάνοι ήταν ένας από τους λόγους για τους οποίους ιδρύθηκε η Εταιρία Προστασίας Πρεσπών.

Ξεχωρίζουν και άλλα σπάνια υδρόβια πουλιά, οι κορμοράνοι, οι λαγγόνες, τα 7 είδη ερωδιών και οι χαλκόκοτες, αλλά και ο μοναδικός μόνιμος, βιώσιμος πληθυσμός σταχτόχηνας στην Ελλάδα, ο οποίος αριθμεί 250-350 άτομα και αποτελεί το νοτιότερο άκρο της γεωγραφικής εξάπλωσης του είδους στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Μεγάλη οικολογική αξία έχουν και τα ψάρια των Πρεσπών καθώς από τα 23 είδη τα 9 είναι ενδημικά. Ξεχωρίζουν το γριβάδι, η πέστροφα, η πλατίκα, η μπράνα και το τσιρόνι.

Θέσεις για παρατήρηση πουλιών

Η θέση Κούλα μεταξύ Μικρής και Mεγάλης Πρέσπας και τα ρηχά νερά μπροστά από τον Ναυτικό Όμιλο προσφέρονται για να παρατηρήσετε διάφορα είδη χήνας. Ανατολικά της Κούλας εκτείνεται η Βρωμολίμνη. Η περιοχή είναι απομονωμένη από την ξηρά χάρη στους πυκνούς καλαμιώνες οι οποίοι προστατεύουν τις φωλιές των πουλιών. Εδώ απαγορεύεται η άμεση πρόσβαση, επομένως καλύτερο σημείο για παρατήρηση είναι ο λόφος της Κρίνας, λίγο πριν φτάσετε από την Κούλα στην πεζογέφυρα του Αγίου Αχίλλειου.

Στη δυτική όχθη της μικρής Πρέσπας, υπάρχει παρατηρητήριο στη θέση Μικρολίμνη. Την άνοιξη εδώ έρχονται έως και έξι διαφορετικά είδη ερωδιών, ενώ στο Βιδρονήσι, ακριβώς απέναντι (όπου μπορείτε να πάτε μισθώνοντας βάρκα), δίνουν τα ραντεβού τους οι κορμοράνοι. Πολύ καλό σημείο παρατήρησης για τα πουλιά της Μεγάλης Πρέσπας, ιδίως αν διαθέτετε τηλεσκόπιο, είναι το ακρωτήριο Ρότι, από το οποίο περνάνε τα περισσότερα είδη πάπιας που σταθμεύουν στη χώρα μας καθώς και πολλά βουτηχτάρια. Σε κάθε περίπτωση πλησιάστε τα πουλιά με σεβασμό και ησυχία. Και μην ξεχνάτε πως μπήκατε στο σπίτι τους χωρίς να τα ρωτήσετε.

Κάθε εποχή είναι ιδανική για ταξίδι στις Πρέσπες

Τον χειμώνα κυριαρχούν τα χιονισμένα τοπία, οι αγριόπαπιες και οι φαλαρίδες που ξεχειμωνιάζουν. Η άνοιξη προσφέρεται για birdwatching σπάνιων υδρόβιων πουλιών σαν τους ερωδιούς, τους κορμοράνους και τους πελεκάνους που πραγματοποιούν τις αναπαραγωγικές χορογραφίες τους. Ταυτόχρονα ο τόπος γεμίζει αγριολούλουδα και τα φυλλοβόλα δάση ξαναπρασινίζουν. Το καλοκαίρι είναι ιδανικό για κολύμπι στις αμμουδιές της Μεγάλης Πρέσπας και για πεζοπορία στα γύρω βουνά.
Τέλος, το φθινόπωρο είναι η εποχή των ρομαντικών και των φωτογράφων, καθώς τα φύλλα των δέντρων αλλάζουν αποχρώσεις και οι ουρανοί γεμίζουν από τα αποδημητικά πουλιά που κατεβαίνουν από την βαλκανική ενδοχώρα.

Ο Άγιος Γερμανός

Ο μεγαλύτερος οικισμός της Πρέσπας, που έχει χαρακτηριστεί ως Προστατευόμενος, είναι σκαρφαλωμένος σε υψόμετρο 1050 μ. κάτω από τον επιβλητικό όγκο του Βαρνούντα.
Τα εντυπωσιακά σπίτια που διατηρούνται εδώ, αποδεικνύουν την οικονομική άνθιση που γνώρισε η περιοχή μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, κυρίως εξαιτίας του συνεταιριστικού κινήματος. Όπως και στους Ψαράδες, χρονολογούνται κυρίως στα τέλη του 19ου – αρχές του 20ού αιώνα και φτιάχτηκαν με πέτρα, ξύλο, χώμα και καλάμια. Τρεις είναι οι βασικοί αρχιτεκτονικοί τύποι: σπίτια με μεγάλους υπαίθριους χώρους στον πρώτο όροφο, με αετώματα και με μεγάλες εσωτερικές αυλές.

Σημαντικότερο αξιοθέατο αποτελεί η βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Γερμανού, σε ύφος εγγεγραμμένου σταυροειδούς με τρούλο του 11ου αι. Το 1882 κτίστηκε η μεγάλη τρίκλιτη βασιλική που εφάπτεται στο δυτικό τοίχο του παλαιότερου ναού, αφιερωμένη στον ίδιο άγιο. Ιστορική σχέση του χωριού με τον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως που μαρτύρησε στα χρόνια της Εικονομαχίας, δεν υπάρχει. Ο παλαιότερος ναός σχετίζεται με τον επίσκοπο Γκερμάν που εγκατέστησε εδώ ο Βούλγαρος τσάρος Σαμουήλ. Άλλωστε Γκερμάν ήταν και το παλαιότερο όνομα του χωριού.

Σε ένα κτίριο του 1913 στην είσοδο του Αγίου Γερμανού στεγάζεται η Βυζαντινή Συλλογή, ένα κέντρο ενημέρωσης για την ιστορία και τα βυζαντινά μνημεία της περιοχής των Πρεσπών. Στα βορειοδυτικά του χωριού θα βρείτε τον αναστηλωμένο νερόμυλο με τον εκθεσιακό του χώρο.

Ο Άγιος Αχίλλειος

Για να φτάσετε στο νησάκι-σύμβολο των Πρεσπών θα διασχίσετε την, μήκους 650 μ., πεζογέφυρα με τα παγκάκια για ξεκούραση, που το ενώνει με την κοντινότερη απέναντι στεριά. Έντεκα σπίτια και ελάχιστοι κάτοικοι αποτελούν την ανθρώπινη παρέμβαση στο τοπίο και η τοπική πρόληψη λέει πως «αν κτιστεί καινούργιο σπίτι στο νησί, κάποιο από τα παλιά θα πέσει». Πριν γίνει η πεζογέφυρα, για να πάει κανείς στον Άγιο Αχίλλειο τηλεφωνούσε στους απέναντι για να στείλουν τη χαρακτηριστική ποταμίσια βάρκα με την επίπεδη καρίνα.

Στη βαρυχειμωνιά όμως, που η επιφάνεια της λίμνης πάγωνε, η πρόσβαση γινόταν με τα πόδια. Με αυτό τον τρόπο πήγαιναν τα παιδιά του νησιού στο σχολείο και επισκεπτόταν το νησί ο γιατρός για να δει κάποιον άρρωστο. Από την άκρη του οικισμού ξεκινά μονοπάτι που καταλήγει στα ερείπια της βασιλικής του Αγίου Αχίλλειου. Στη νότια πλευρά του νησιού υπάρχουν άλλα δυο σημαντικά βυζαντινά μνημεία, οι εκκλησίες του Αγίου Δημητρίου και της Παναγιάς της Πορφύρας.

Η βασιλική του Αγίου Αχιλλείου

Είναι ένα μοναδικό και πολυφωτογραφημένο αξιοθέατο της περιοχής των Πρεσπών. Σύμφωνα με τον βυζαντινό χρονικογράφο Ι. Σκυλίτζη, ο ναός κτίστηκε από τον Βούλγαρο ηγεμόνα Σαμουήλ στα τέλη του 10ου αιώνα και η ίδρυσή του συμπίπτει με την κατάληψη της Λάρισας από τον βουλγαρικό στρατό. Κτισμένος στον τύπο της τρίκλιτης βασιλικής, πρέπει να είχε ξύλινη οροφή η οποία κατέπεσε και, κατά πιθανότητα, κάηκε. Οι διαστάσεις της εκκλησίας ήταν μεγάλες (20Χ47μ.) και ο σκοπός της ανέγερσής της ήταν να στεγάσει τα λείψανα του Αγίου Αχιλλείου που μεταφέρθηκαν εδώ από τη λεηλατημένη Λάρισα.

Στην τοιχοποιία εντοπίστηκαν αρχιτεκτονικά μέλη σε δεύτερη χρήση προερχόμενα από την αρχαία μακεδονική πόλη της Λύκας. Από τον μεγάλο αριθμό νομισμάτων που βρέθηκαν σε τάφους προκύπτει ότι η εκκλησία λειτουργούσε ως τα μέσα του 15ου αιώνα. Από τα δυο στρώματα αγιογράφησης σώθηκαν ελάχιστα τμήματα που χρονολογούνται από τον 11ο και τον 12ο αιώνα. Το 1976 αποτοιχίστηκαν για να συντηρηθούν και να στεγαστούν στο αρχαιολογικό μουσείο Φλώρινας.

Οι Ψαράδες

Στον μυχό ενός μακρόστενου όρμου στη νότια όχθη της Μεγάλης Πρέσπας βρίσκεται το μοναδικό ελληνικό χωριό της λίμνης. Οι μόνιμοι κάτοικοί του είναι λίγοι και ασχολούνται με τον τουρισμό, το ψάρεμα και την κτηνοτροφία. Οι Ψαράδες διατηρούν εξαίρετα δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, κυρίως την αγροτικού τύπου κατοικία του 18ου και του 19ου αιώνα. Αυτός είναι και ο λόγος που έχουν ανακηρυχθεί Παραδοσιακός Οικισμός. Οι επισκέπτες που φτάνουν ως εδώ συνήθως βρίσκουν πρώτα έναν από τους βαρκάρηδες για να κάνουν βόλτα στη λίμνη με τις ακρογιαλιές και τις απόκρημνες ακτές με τις φυσικά λαξευμένες κοιλότητες των βράχων όπου βρίσκονται παλιά ορθόδοξα ασκητήρια. Στον γυρισμό θα καθίσουν στις παραλίμνιες ταβέρνες για φρέσκο ψάρι του γλυκού νερού και διάφορους τοπικούς μεζέδες.

Ο ασκητισμός στη Μεγάλη Πρέσπα

Τα κάθετα βράχια, οι ακτές και τα σπήλαια που στολίζουν τα συγκλονιστικά τοπία της Μεγάλης Πρέσπας αποτέλεσαν τόπο απομόνωσης και άσκησης για ορθοδόξους μοναχούς και ερημίτες από τον 14 αι. μέχρι το τέλος της Τουρκοκρατίας. Επιλέγοντας τα σημεία όπου θα διαβίωναν φρόντιζαν να δημιουργήσουν με ξύλο, ή πέτρα και κονίαμα κάποιους μικρούς ναούς και να τους αγιογραφήσουν -κάτι που γινόταν σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους. Την τέχνη αυτή επηρέασαν κυρίως τα δύο μεγάλα κέντρα της αγιογραφίας, η Καστοριά και η Αχρίδα. Ωστόσο με την εγκατάλειψη και τις δύσκολες καιρικές συνθήκες που επικρατούν στη λίμνη, μεγάλο μέρος τους είχε καταστραφεί ή αλλοιωθεί. Εργα συντήρησης-αποκατάστασης έχουν γίνει από ειδικούς της Εφορείας Αρχαιοτήτων Φλώρινας.

Βαρκάδα στη Μεγάλη Πρέσπα

Παλαιότερα γινόταν με πιο παραδοσιακά σκάφη, τώρα υπάρχουν νέας τεχνολογίας. Τα τοπία ωστόσο, και τα ασκηταριά παραμένουν συγκλονιστικά και θα απολαύσετε την εμπειρία με την ψυχή σας. Ξεκινώντας από τους Ψαράδες θα δείτε στους βράχους απέναντι από το χωριό δυο βραχογραφίες του 14ου και του 15ου αιώνα. Στην πρώτη απεικονίζεται η Παναγία Βλαχερνίτισσα, με τα χέρια υψωμένα. Στη δεύτερη, η Παναγία κρατάει το θείο βρέφος μπροστά της και μια επιγραφή την ονομάζει Παναγία Πάντων Χαρά. Βγαίνοντας από τον κόλπο των ψαράδων, ο βαρκάρης θα σας δείξει το βαθύτερο σημείο της λίμνης που είναι τα 55 μ., και το τριεθνές, το σημείο συνάντησης των συνόρων των τριών κρατών, της Ελλάδας, της Αλβανίας και της ΠΓΔΜ.

Το πρώτο ασκηταριό που θα δείτε βρίσκεται σε μια μικρή ακτή, στην εσοχή ενός κάθετου βράχου. Είναι το πέτρινο εκκλησάκι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα που θεωρείται του 13ου αι. Κοντά του διατηρούνται ίχνη κελιών από την ίδια εποχή. Η Μικρή Ανάληψη είναι το δεύτερο ασκηταριό, μια μονόχωρη εκκλησία κτισμένη σε εσοχή του βράχου. Στο ιερό ζωγραφίστηκαν παραστάσεις της Παναγίας Βλαχερνίτισσας, του Μελισμού με τους ιεράρχες, και της Πεντηκοστής. Στην καμάρα του ιερού είχε ζωγραφιστεί η Ανάληψη του Χριστού, πιθανόν από τα τέλη του 14ου αιώνα.

Για να επισκεφθείτε το ασκηταριό της Παναγίας Ελεούσας θα δέσετε σε μια μικρή αποβάθρα, θα ανεβείτε αρκετά σκαλιά και θα προχωρήσετε στην εσωτερική κοιλότητα του βράχου, μέχρι να συναντήσετε τον μονόχωρο ναό της Παναγίας. Η αγιογραφημένη εικόνα της πάνω από την μικρή πόρτα, χρονολογείται από τον 15ο αι. Οι σπουδαίες τοιχογραφίες του εσωτερικού έχουν συντηρηθεί πρόσφατα, όπως και τα κτίσματα, από τους ειδικούς της Εφορείας Αρχαιοτήτων Φλώρινας. Γύρω διακρίνονται ίχνη από τα κελιά των μοναχών. Πρόσφατα η Εφορεία ανέδειξε ένα ακόμη ασκηταριό με την εκκλησία του Αγίου Αθανασίου. Απέχει περίπου 20’ με τα πόδια από τους Ψαράδες.

Info: Εφόσον κάνετε τη βαρκάδα χειμώνα, θα πρέπει να ξέρετε ότι το κρύο στη λίμνη θα είναι διαπεραστικό, καθώς βρίσκεστε σε υψόμετρο 843 μ. Οπότε φροντίστε να ντυθείτε ζεστά. Σχετικά με τη βαρκάδα: υπάρχουν συνήθως δυο επιλογές, η μικρή (20’) και η μεγάλη βόλτα της 1 ώρας. (https://www.varkadaprespes.gr).

Το ακρωτήριο Ρότι

Μπορείτε να πάτε με τα πόδια από τους Ψαράδες (5 χλμ.), ή με όχημα μέχρι ένα σημείο και μετά με μια μικρή πεζοπορία να φτάσετε στο σημείο από όπου θα έχετε πανοραμική θέα της Μεγάλης Πρέσπας. Είναι και πολύ καλό σημείο παρατήρησης πουλιών, ιδίως εάν διαθέτετε τηλεσκόπιο, καθώς από εκεί περνάνε τα περισσότερα είδη πάπιας που σταθμεύουν στη χώρα μας, καθώς και πολλά βουτηχτάρια. Με μια παράκαμψη λίγο πριν το ακρωτήρι, μπορείτε να επισκεφτείτε το ασκηταριό της Μεταμόρφωσης.

Η δράση της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών

Η μη κερδοσκοπική και μη κυβερνητική οργάνωση με έδρα στον Άγιο Γερμανό, συστάθηκε από τον Dr Luc Hoffmann και τον Θύμιο Παπαγιάννη, οι οποίοι θέλησαν «να δημιουργήσουν έναν οργανισμό που θα δρούσε συνεργατικά για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και του πολιτισμού της Πρέσπας, μέσω του διαλόγου και της εφαρμογής επιστημονικών αρχών». Το έργο τους αφορά όλη τη λεκάνη της Πρέσπας – όχι μόνο το ελληνικό τμήμα. Στη διάρκεια της δραστηριοποίησής της την ΕΠΠ συνέδραμαν οργανώσεις και φορείς από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Σήμερα κάτω από την «ομπρέλα» της συνυπάρχουν ως μέλη 8 ελληνικές περιβαλλοντικές οργανώσεις και δυο διεθνείς Μόνιμοι Παρατηρητές. Δείτε περισσότερα για το έργο της ΕΠΠ εδώ.

Βουβάλια και υγρολίβαδα

Τα βουβάλια ζουν στους υγρότοπους της μικρής Πρέσπας και καθώς βόσκουν ασταμάτητα, ρυθμίζουν την ανάπτυξη των καλαμιών που αλλιώς θα μεγάλωναν ανεξέλεγκτα κυριαρχώντας στη χλωρίδα της περιοχής. Εγκαταστάθηκαν στη μικρή Πρέσπα στο πλαίσιο του προγράμματος «Life-Φύση 2002-07» για την αποκατάσταση των υγρών λιβαδιών και η βόσκηση γίνεται σε οκτώ επιλεγμένα σημεία στις όχθες της Μικρής Πρέσπας.

Μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες το μεγαλύτερο τμήμα της παραλίμνιας έκτασης ήταν υγρολίβαδα. Το καλάμι δεν μεγάλωνε εξαιτίας της άφιξης στην περιοχή κοπαδιών από βοοειδή για διαχείμαση, αλλά και χάρη στη συστηματική κοπή του από κατοίκους της περιοχής. Αργότερα, όταν η πλειοψηφία του αγροτικού πληθυσμού της Πρέσπας στράφηκε προς την εντατική καλλιέργεια του φασολιού, εγκαταλείφθηκαν οι αλιευτικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες που ρύθμιζαν την ανάπτυξη των καλαμιών με συνέπεια την επέκτασή τους και την υποβάθμιση των υγρολίβαδων.

Η περίφημη βραχύσωμη αγελάδα των Πρεσπών

Στην περιοχή ζει ακόμη -αν και υπήρξε κίνδυνος να εξαφανιστεί ή να εκφυλιστεί από τις επιμιξίες-, μια πανάρχαια φυλή αγελάδων, η βραχυκερατική αγελάδα των Πρεσπών. Μπορεί να διαβιώνει και σε άλλα μέρη του κόσμου, το χαρακτηριστικό ωστόσο, της Πρεσπιώτικης είναι ο νανισμός της, αφού δεν ξεπερνά σε ύψος το 1 μέτρο – κάτι που οφείλεται στις χαμηλές απαιτήσεις διαβίωσης, την άψογη προσαρμογή της στις δυσμενείς καιρικές συνθήκες και στο ανάγλυφο του εδάφους. Δείτε τη σχετική δράση της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών για τη διάσωση της Νάνας Αγελάδας, που έχει ξεκινήσει από το 1992.

Τα πεντανόστιμα φασόλια Πρεσπών ΠΟΠ

Η ξεχωριστή νοστιμιά των διάσημων φασολιών οφείλεται κυρίως στο άνω των 900 μ. υψόμετρο όπου καλλιεργούνται. Με τις ιδιαίτερα χαμηλές θερμοκρασίες τη νύχτα, δεν μπορούν να επιβιώσουν οι παθογόνοι μικροοργανισμοί του εδάφους κι έτσι δεν γίνεται αλόγιστη χρήση φυτοφαρμάκων, αλλά για τη λίπανση του εδάφους χρησιμοποιείται κοπριά. Άλλη μια αιτία για την εξαίρετη ποιότητά τους είναι τα βουνά που περικυκλώνουν την λεκάνη της Πρέσπας προφυλάσσοντας τους ευαίσθητους βλαστούς των φυτών από τους δυνατούς ανέμους. Το βασικότεροι είδος φασολιού που καλλιεργείται στην Πρέσπα είναι οι γίγαντες . Σε μικρότερες ποσότητες ευδοκιμεί το πεπλατυσμένο ανοιχτόχρωμο φασόλι βλάχικο που μαγειρεύεται φρέσκο, και τα μαυρομάτικα. Με την καλλιέργεια του φασολιού ασχολούνται από τη δεκαετία του 1980 οι περισσότεροι κάτοικοι. Θα τα αγοράσετε σε αρκετά χωριά των Πρεσπών και φυσικά θα τα γευτείτε στις ταβέρνες.

Το Ανταρτικό

Αν και βρίσκεται έξω από την λεκάνη των δύο λιμνών, ανήκει στον Δήμο Πρεσπών και
είναι από τα πιο ορεινά χωριά στην Ελλάδα – έχει μάλιστα κηρυχθεί Παραδοσιακός Οικισμός. Ιδρύθηκε το 1880, είναι κτισμένο στα 1.044 μέτρα στις πλαγιές του Βαρνούντα και απέχει από τη Φλώρινα 29 χλμ. Το χωριό έπαιξε σπουδαίο ρόλο κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, αποτελώντας προπύργιο του αντάρτικου σώματος των Μακεδονομάχων Ευθύμιου Καούδη και Παύλου Κύρου. Μέχρι τον εμφύλιο ήταν κεφαλοχώρι και εκεί ζούσαν γύρω στους 2.500 κατοίκους, αλλά λόγω της μετανάστευσης σταδιακά μαράζωσε. Το Ανταρτικό ξεχωρίζει για τα πλινθόκτιστα σπίτια μακεδονικής αρχιτεκτονικής, τις δύο εκκλησίες -του Αγίου Νικολάου (1770) και του Αγίου Αθανασίου (1880)-, καθώς και το τριώροφο κτίριο του Δημοτικού σχολείου του 1911.

Άλλοι οικισμοί στην περιοχή των Πρεσπών

Στα 2,5 χλμ. από τον Άγιο Γερμανό θα βρείτε τον Λαιμό, έδρα του δήμου Πρεσπών, ο οποίος τα τελευταία χρόνια έχει αξιόλογη τουριστική ανάπτυξη. Το ποτάμι του Αγίου Γερμανού χωρίζει το χωριό στη μέση και τα νερά του κινούσαν κάποτε τους νερόμυλους. Ο όμορφος παραλίμνιος οικισμός της Μικρολίμνης φημίζεται για το φρέσκο λιμναίο ψάρι που σερβίρεται στα ταβερνάκια του μαζί με άλλα παραδοσιακά φαγητά. Εδώ επίσης έρχονται όσοι θέλουν να παρατηρήσουν με κιάλια και τηλεσκόπια τα μεγάλα κοπάδια κορμοράνων που φωλιάζουν μόνιμα στο κοντινό Βιδρονήσι, καθώς απαγορεύεται η προσέγγιση σε αυτό.

Μετά τον Άγιο Αχίλλειο ο ασφαλτόδρομος στην όχθη της Μικρής Πρέσπας πηγαίνει στο χωριό Πύλη. Τον 15ο αι. η ελονοσία υποχρέωσε τους κατοίκους να εγκαταλείψουν τον παλαιότερο οικισμό που βρισκόταν γύρω από τα ερείπια του βυζαντινού ναού του Αγίου Νικολάου και να μετοικήσουν στη σημερινή του θέση. Από την Πύλη και πέρα η άσφαλτος απομακρύνεται από τη λίμνη για να καταλήξει στο χωριό Βροντερό που δεν έχει οπτική επαφή με το νερό. Τα ερειπωμένα χωριά Αγκαθωτό και Πυξός βρίσκονται σε απόσταση 2 χλμ. από τον οικισμό.

Η Φλώρινα

Οι παλαιότεροι από εμάς έχουν συνδέσει την πόλη με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο που γύρισε εδώ 7 ταινίες. Οι νεότεροι πάλι, ξέρουν τη Φλώρινα ως μια ολοζώντανη πόλη, με φοιτητόκοσμο, πολλές καλλιτεχνικές δραστηριότητες, στέκια για φαγητό και διασκέδαση. Τη διακρίνει μια πολύ γραφική συνοικία κατά μήκος του ποταμού Σακουλέβα, ο οποίος έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διάρκεια της ιστορίας της. Στις γειτονιές του Σακουλέβα υψώνονται τα θαυμάσια παλιά σπίτια με τα χαρακτηριστικά εκλεκτικιστικά και νεοκλασικά στοιχεία.

Αντικατέστησαν, μετά από την απελευθέρωση της πόλης το 1912, τα προηγούμενα «λαϊκά» και «μακεδονικού τύπου» οικήματα, σηματοδοτώντας το νέο πρόσωπο της Φλώρινας ως ευρωπαϊκής πόλης. Τα οικοδομήματα – άλλα αναπαλαιωμένα και άλλα σε εγκατάλειψη ακόμη – είναι βαμμένα σε παστέλ χρώματα και η όψη τους έχει ενδιαφέρουσες συμμετρίες. Νεοκλασικά διατηρητέα υπάρχουν και σε άλλα σημεία της Φλώρινας – και είναι το Δημαρχείο, το Δικαστικό και το Μητροπολιτικό Μέγαρο, σχολικά και νοσοκομειακά κτίρια και διάφορες οικίες.

Ωστόσο η πόλη δεν κοιτά μόνο το παρελθόν της. Στο σύγχρονο κομμάτι της επίκεντρο είναι η πλατεία από την οποία ξεκινάει ο πεζόδρομος της Παύλου Μελά όπου θα βρείτε καταστήματα, καφέ, μπαρ κ.α. Η Μεγάλου Αλεξάνδρου είναι άλλο ένα πολυσύχναστο μέρος, όπου υπάρχουν νεοκλασικά δημόσια κτίρια που αναφέραμε, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζει και αυτό της Εθνικής Τράπεζας: είναι ορόσημο της Φλώρινας, χρονολογείται στο 1930 και στην αρχιτεκτονική του διακρίνονται επιρροές διαφόρων αρχιτεκτονικών ρευμάτων. Εάν θέλετε να βρείτε έναν χώρο αναψυχής, προτείνουμε τον αγαπημένο των ντόπιων λόφο του Αγίου Παντελεήμονα, στα νότια, με δασικές διαδρομές και υπέροχη θέα από την κορυφή. Εκεί βρίσκεται η Ελληνιστική πόλη, ενώ στη θέση του παλιού Ξενία λειτουργεί το Lynx Mountain Resort μαζί με το καζίνο.

Μια πόλη που λατρεύει τον πολιτισμό

Σε ένα νεοκλασικό κτίριο δίπλα στο ποτάμι στεγάζεται το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, ένα από τα σημαντικότερα και εγκυρότερα εικαστικά κέντρα στην Ελλάδα. Ιδρύθηκε από τη Στέγη Φιλότεχνων Φλώρινας το 1977 ως μέρος της συνολικότερης δράσης της στον τομέα του πολιτισμού. Η συλλογή του μουσείου αποτελείται από 600 εκθέματα – έργα των σημαντικότερων σύγχρονων Ελλήνων δημιουργών – μεταξύ των οποίων οι Χατζηκυριάκος, Γκίκας, Μόραλης, Μυταράς, Τσόκλης, Χαλεπάς. Εκτός από ζωγραφική και γλυπτική, θα δείτε χαρακτικά, installations και φωτογραφικές συλλογές. Ξεχωρίζει ο «Φόρος τιμής στον Γκρέκο», με έργα του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου.

Το 1985 η Στέγη Φιλότεχνων ίδρυσε την Πινακοθήκη Καλλιτεχνών Φλώρινας και στη συνέχεια την Εικαστική Βιβλιοθήκη. Αν προσθέσει κανείς και τη Σχολή Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας που λειτουργεί στην πόλη, θα καταλάβει γιατί ο πολιτισμός είναι στο επίκεντρο. Και δεν έχουμε τελειώσει: Υπάρχουν επίσης Αρχαιολογικό Μουσείο, το Λαογραφικό της Λέσχης Πολιτισμού Φλώρινας, και το Λαογραφικό Αριστοτέλη.

Το Αρχαιολογικό είναι σχεδιασμένο με σύγχρονη μουσειακή αντίληψη και διαθέτει μια πλούσια συλλογή εκθεμάτων από τους αρχαιολογικούς χώρους του νομού Φλώρινας, που χρονολογούνται από τους Νεολιθικούς μέχρι και τους Βυζαντινούς χρόνους. Από τη συντήρηση στα βυζαντινά μνημεία των Πρεσπών προέκυψε η μόνιμη έκθεση «Πρέσπες: Μνημεία και Τέχνη», με αντικείμενα από το 10ο έως το 18ο αιώνα.

Το Λαογραφικό Μουσείο εντάσσεται στην ευρύτερη δράση της Λέσχης Πολιτισμού που δραστηριοποιείται στην πόλη από το 1990 και διαθέτει τμήματα για σκάκι, τένις, χορό, δημιουργική γραφής, λέσχη ανάγνωσης κ.α. Οι συλλογές αφορούν τις τοπικές παραδοσιακές τέχνες και επαγγέλματα, τη μελισσοκομία και την κηροπλεκτική, τη διατροφή, τη μουσική κ.α. Ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Φλώρινας Αριστοτέλης ιδρύθηκε το 1941. Συνεχίζοντας για χρόνια τη δράση του κατέληξε να δημιουργήσει, ανάμεσα στις πολλές άλλες δραστηριότητές που θα δείτε στο web site του, βιβλιοθήκη και Λαογραφική Συλλογή με 4500-5000 αντικείμενα λαϊκής τέχνης της περιοχής της Φλώρινας.

Το περίφημο καφενείο Διεθνές

Το διώροφο ξενοδοχείο Διεθνές κτίστηκε το 1920 και είναι χαρακτηριστικό δείγμα της εκλεκτικιστικής αρχιτεκτονικής των οικοδομημάτων της εποχής. Χρηματοδοτήθηκε από τους αδελφούς Σίμου και έγινε το καμάρι της Φλώρινας όπως δείχνουν παλιές διαφημίσεις με φράσεις όπως «Νεόκτιστο Ευρωπαϊκού τύπου ξενοδοχείου, άνοιξε στην πόλη μας». Ήταν μάλιστα το πρώτο με ζεστό νερό, κοινόχρηστο λουτρό στον όροφο και σουίτα με βεράντα. Το ξενοδοχείο έκλεισε το 1990, αλλά στις μέρες μας παραχωρείται στη Λέσχη Πολιτισμού για τις δραστηριότητές της.

Το γνωστό και ιστορικό καφενείο λειτούργησε γύρω στο 1925 στο ισόγειο του ξενοδοχείου. Το ανέδειξε ο σκηνοθέτης Θόδωρος Αγγελόπουλος, ο οποίος γύρισε εκεί σκηνές από ταινίες του, όπως «το Μετέωρο βήμα του πελαργού» -το θεωρούσε μάλιστα κάτι σαν σπίτι του. Το καφενείο διατηρεί την μοναδική ατμόσφαιρα των παλιών καιρών με το ασπρόμαυρο δάπεδο, τα μαρμάρινα τραπέζια, τα κάδρα, τον καθρέφτη, τη σόμπα με το μπουρί, το παλιό κασετόφωνο, τα ξύλινα κλουβιά με τα πουλιά. Οι εξωτερικοί και οι εσωτερικοί χώροι του είναι γεμάτοι όλη την ημέρα, καθώς είναι ιδιαίτερα δημοφιλές.

Η Ελληνιστική πόλη στη Φλώρινα

Βρίσκεται στο νότιο τμήμα της Φλώρινας, στον λόφο του Αγίου Παντελεήμονα. Ο αρχαιολογικός χώρος, που άρχισε να ανασκάπτεται το 1981, αποτελεί τμήμα μιας πόλης του βασιλείου της Λυγκηστίδας, στην Άνω Μακεδονία. Η κύρια φάση της ακμής της ήταν στα Ελληνιστικά χρόνια και καταστράφηκε από πυρκαγιά στις αρχές του 1ου αι. πΧ., πιθανότατα από εχθρικές δυνάμεις. Στις καθημερινές ασχολίες των κατοίκων περιλαμβάνονταν η γεωργία, η υφαντουργία, η επεξεργασία μεταλλευμάτων κ.α.

Η κατοίκηση στην περιοχή αυτή φαίνεται ότι ήταν συνεχής από τη δεύτερη χιλιετία π.Χ. ως και τους βυζαντινούς χρόνους, όπως μαρτυρούν κινητά ευρήματα και οικιστικά κατάλοιπα. Συστηματικές ανασκαφές έγιναν μεταξύ 1930-34 και το αρχαιολογικό έργο εντατικοποιήθηκε την περίοδο 1995-1999. Η μελέτη ανάδειξης του χώρου υλοποιήθηκε μεταξύ 2002-2005. (Πηγή: odysseus culture).

Το Πισοδέρι

Είναι κτισμένο στα δυτικά της Φλώρινας, στις πλαγιές του Βαρνούντα σε υψόμετρο 1420-1480, μέσα σε κατάφυτα τοπία όπου κυριαρχούν οι οξιές. Βρίσκεται σε φυσικό πέρασμα που ενώνει τον κάμπο της Φλώρινας με τις Πρέσπες και την Καστοριά. Το στενό πέρασμα εκτείνεται από το Πισοδέρι σε μήκος 70 χιλιομέτρων μέσα από τα βουνά και έκανε τη θέση αυτή στρατηγική και κατάλληλη για φυλάκιο (Βίγλα) ήδη από την ελληνιστική εποχή.

Στα παλιά χρόνια οι κάτοικοι ασχολούνταν με το εμπόριο, είχαν χάνια και πανδοχεία για τους περαστικούς ταξιδιώτες, στο ισόγειο των οποίων λειτουργούσαν παντοπωλεία. Μεταξύ 1830-40 στο χωριό υπήρχαν πέτρινα πυργόσπιτα με τρεις και τέσσερις ορόφους και αρχοντόσπιτα κάποια από τα οποία είχαν νεοκλασικά χαρακτηριστικά – αλλά ελάχιστα διασώζονται. Το πιο αξιόλογο κτίσμα στο Πισοδέρι είναι η Μοδέστειος Σχολή του 1903 που έχει γίνει ξενώνας και το πιο ιστορικό θρησκευτικό μνημείο αποτελεί το ξωκλήσι της Αγίας Τριάδας στα 4 χλμ. από το χωριό. Ξεχωρίζει και η βασιλική της Αγίας Παρασκευής με το πέτρινο καμπαναριό που κτίστηκε – ή επισκευάστηκε – το 1848 και από κάτω υπάρχει παλαιότερος ναός του 1730. Δίπλα της βρίσκεται το παρεκκλήσι του Αγίου Χαραλάμπους με πολύ ωραίο τέμπλο. Εκεί έχει ταφεί η κεφαλή του Παύλου Μελά, ήρωα του Μακεδονικού Αγώνα.

Χιονοδρομικό κέντρο Βίγλας Πισοδερίου

Αποτελεί ένα από τα παλαιότερα χιονοδρομικά της Ελλάδας, καθώς ο πρώτος του συρόμενος αναβατήρας τοποθετήθηκε το 1967. Βρίσκεται σε υψόμετρο 1.650 -2000 μ. στο όρος Βέρνο (Βίτσι) και είναι το μοναδικό της χώρας επάνω σε κεντρικό οδικό άξονα – εκείνον που ενώνει τη Φλώρινα με την Καστοριά. Με τον καιρό εξελίχθηκε σε ένα από τα καλύτερα χιονοδρομικά, όπου, μάλιστα, διοργανώνονται πανελλήνιοι και διεθνείς αγώνες αλπικού σκι. Χαρακτηριστικό του είναι η απεριόριστη θέα προς τη Φλώρινα, το Πισοδέρι και τις Πρέσπες. Οι πίστες του καλύπτουν όλα τα επίπεδα δυσκολίας, με μέτριες κλίσεις σε βόρειο και βορειοανατολικό προσανατολισμό. Υπάρχουν συνολικά 12 διαδρομές, από τις οποίες 9 είναι πίστες, 2 δρόμοι αντοχής και μία προσφέρεται για snowmobile. Λειτουργεί σαλέ, ξενώνας, σχολή σκι και καταστήματα ενοικίασης εξοπλισμού.

Info

Διαβάστε ακόμα:

Πρέσπες: Μια περιήγηση στην ομορφιά των λιμνών

6 νόστιμες στάσεις από το Αμύνταιο στις Πρέσπες

Πρέσπες: Πεζοπορικές και ποδηλατικές διαδρομές δίπλα στις όχθες, τις πλαγιές και τα χωριά