Οι εικαστικοί Μάγδα Χριστοπούλου και Χάρης Κοντοσφύρης με καλωσορίζουν με ανοιχτό χαμόγελο στο ευωδιαστό χωράφι του πανέμορφου νεοκλασικού κτηρίου, στο οποίο ζουν με την οικογένειά τους με θέα το ύψωμα Μαλ Τεπέ στις παρυφές του λόφου του Αγίου Παντελεήμονα. Το σπιτικό τους βρίσκεται στο χωριό Σκοπιά, 1,5 χιλιόμετρο έξω από τη Φλώρινα. Ο πεντάχρονος γιος τους Ορφέας παίζει στο ήσυχο ανηφορικό σοκάκι της εξώπορτας, πλάθοντας κατασκευές με τσιμέντο. Η μνήμη μου ανακαλεί εικόνες παρελθοντικές, με τον νεαρό Χάρη να φτιάχνει εικαστικά έργα χρησιμοποιώντας τσιμέντο.
Στο περιβόλι
Ο Χάρης κουβαλά στους ώμους τον μικρότερο γιο τους, τον δίχρονο Μύρωνα. Παίζουν κρυφτό στη μπουγάδα που απλώνει η Μάγδα. Στο περιβόλι οι καλλιτέχνες του σπιτιού, μεγαλύτεροι και μικρότεροι, παίρνουν θέση με τα έργα τους. Στρέφοντας το βλέμμα μου προς τα πάνω, στον καταγάλανο ουρανό, παρατηρώ στο ανάπτυγμα της πέργκολας, τα πορτραίτα της μητέρας και των γιων φτιαγμένα από τον Χάρη σε γραμμικά, μεταλλικά περιγράμματα. Μια σκιτσογραφημένη οροφή στον αέρα.
Το εικαστικό σπίτι της ελπίδας
Το κτήριο είναι ένα αρχιτεκτονικό κομψοτέχνημα. Το αγοράσανε μισοκατεστραμμένο. Άξιζε την τιμή του, για αυτήν τη φευγαλέα ελπίδα που τους προσέφερε· για το κοινό τους όνειρο και για το μονοπάτι που συνακολουθούν στην πραγματοποίησή του. «Στην είσοδο του χολ αναγράφεται ένας στίχος της Μάγδας «Ως εδώ φτάνει το φως». Ως εδώ φτάνει το δημόσιο φως. Μετά αρχίζει το ιδιωτικό…», τονίζει ο εικαστικός και καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών Φλώρινας, Χάρης Κοντοσφύρης.
Το μοτίβο με τα παλιά πλακάκια που ζωγραφίστηκαν στο χέρι από τον Χάρη συνεχίζεται στην πλήρη έκταση του πατώματος. Ολόκληρη η κατοικία σκηνογραφήθηκε από τους κατοίκους της, με αφορμή τη χρηστικότητά της. Το φωτιστικό που δεσπόζει στο ταβάνι βρέθηκε σε παλιό σπίτι της γειτονιάς. Οι εσωτερικοί τοίχοι ζωγραφίστηκαν με βάση τη θέα που κρύβουν. «Ό,τι υπάρχει έξω έρχεται μέσα κι όλο το σκηνικό φτάνει να “καταρρέει” μέσα στο δωμάτιο της φωτιάς, στο τζάκι», εξηγεί ο Χάρης καθώς στροβιλίζει τους γιους τους στον αέρα, παίζοντας αεροπλανάκι.
Όντως. Τα τοπία από έξω συνεχίζονται ζωγραφισμένα στους τοίχους των δωματίων: οι κερασιές, η απλωσιά του Μαλ Τεπέ, τα κεραμίδια της κυρίας Σοφίας της γειτόνισσας. Η συνέργεια έγινε με τον εξαιρετικό ζωγράφο Γιώργο Πανταζή, σε μια αλληλουχία διακοσμητικών ερωταπαντήσεων στους τοίχους του καθιστικού. «Η τίντα και η παλέτα των χρωμάτων απλώνεται απλόχωρα και άμεσα. Ό,τι φορητά έργα βάλουμε εκ των υστέρων επάνω, λειτουργούν», τονίζει ο Χάρης. Με τη βεβαιότητα του καλλιτέχνη που εμπιστεύεται το απρόβλεπτο καθρέφτισμα στο παρόν. Το εδώ και το τώρα.
Η μεγαλοπρεπής σταυροσκεπή του Άγιου Παντελεήμονα και το απέναντι πίσω βουνό της χαράδρας έρχονται με τη δυνατή τους ενέργεια κι «αφομοιώνονται» στα έπιπλα που ζωγραφίζει η Μάγδα. «Κι εγώ!» προσθέτει ο Ορφέας. «Ε, ναι!» απαντάει ο πατέρας του, συμφωνώντας ότι είναι ο καλύτερος ζωγράφος στο σπίτι.
Η σκάλα
Ανεβαίνουμε προς τον επάνω όροφο από την πανέμορφη σκάλα. Ξύλινα σκαλιά 100 ετών τρίζουν δημιουργώντας κινηματογραφικές, νοσταλγικές εικόνες φαντασίας, οι οποίες συμπληρώνονται από ζωγραφική και κατασκευές. Τα ξύλα ήταν φαγωμένα από το σαράκι και την εγκατάλειψη, οπότε ο Χάρης συντήρησε και ζωγράφισε τα καλλίγραμμα νερά τους. Έργα 30 χρόνων, μελέτες πάνω στο τσιμέντο (σαν τα αρχιτεκτονικά κουτιά), μέχρι τα τρισδιάστατα δημιουργήματα με χρωματιστό τσιμέντο που σχολιάζουν το μεταναστευτικό και ιστορίες για ναυαγισμένα καρπούζια.
Τα έργα της Μάγδας και του Χάρη αγγίζονται από το φυσικό φως, όπως και τα από κοινού σχέδια του Γιώργου Τσακίρη, καθηγητή στη Σχολή Καλών Τεχνών Θεσσαλονίκης. Τα δωμάτια των παιδιών ανταμώνουν στο πορτοκαλόχρωμο μπάνιο με τους ζωγραφισμένους ρόμβους διαστολής και συστολής του χώρου. Η απορροή της ντουζιέρας είναι σε ξύλινο πάτωμα: ένας ευχάριστος, λειτουργικός σχεδιασμός, ο οποίος εξασφαλίζει την οπτική συνέχεια των παλαιών πατωμάτων.
Επίγνωση
Τα πιο φιλόξενα σπίτια είναι αυτά στα οποία η ομάδα, η οικογένεια ή η κοινότητα τολμά να μοιράζεται την αλήθεια της με αποδοχή και πρόθεση συν-δημιουργικότητας. Ευχαριστώ τον Ορφέα που καθρεφτίζει το όνειρό μου καθώς μου προσφέρει στη χουφτίτσα του καρύδια, με ένα γλυκό βλέμμα. Σε μια τέτοια κοινότητα επιλέγω να ζω. Αξίζει να είμαστε παρόντες όταν συμβιώνουμε με παιδιά. Να το μάθημα που πήρα σε αυτό το παιχνιδόσπιτο, όπου ενεργοποιείται το δικό μας, εσωτερικό παιδί.
Η κάμαρα
Οι «Αυτόχειρες Συγγραφείς», ένα ομαδικό πορτραίτο εποχής της Μάγδας, επιτοιχίστηκαν ζωγραφικά απέναντι από το ηλιόλουστο κρεβάτι του ζευγαριού. «Συνομιλούνε» με το πλήθος πουλιών του Χάρη που στέκονται σε κλαδιά, στο προσκέφαλο. «Κλαδιά, χαρτόνι, φελιζόλ και πούπουλα από τις κότες του γείτονα είναι τα υλικά εδώ», λέει.
Τα εσωτερικά μοιράσματα της κουζίνας
Μυρωδιές από κατσικάκι μαγειρεμένο στο τσουκάλι έρχονται από την κουζίνα. Καθόμαστε γύρω από το μοναστηριακό, ξύλινο τραπέζι και διαβάζουμε τα ποιητικά λογοπαίγνια που αποτύπωσαν στους τοίχους, μαζί με μια ιριδίζουσα υλικότητα. Λογοπαίγνια τα οποία σχετίζονται με τη διαδικασία του φαγητού, όπως: «Ένα σπυρί φακή – Το θαύμα του βοδιού είναι η εύγεστη κατάληξη της ουράς του – Πικρός είναι ο έρωτας μα αν βράσει θα γλυκάνει – Το αυθεντικό φαγητό μαγειρεύεται από μη αυθεντίες» και άλλα παρόμοια.
Ο Χάρης
«Στη Μυτιλήνη γεννήθηκα, στην Αθήνα έζησα, μετακόμισα στην Ομόνοια όταν σπούδαζα σκηνοθεσία στη σχολή Χατζίκου και μετά στην Α.Σ.Κ.Τ. Στη Φλώρινα έφθασα το 2010 για να διδάξω στη Σχολή Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, που τότε, ήταν στα γεννητούρια της.
Από Δευτέρα έως και Κυριακή πήγαινα από το σπίτι του ενός σπουδαστή στο σπίτι του άλλου. Ραντεβού όχι για τσίπουρα, μα για εργασία. Κάθε Τετάρτη στο σπίτι-εργαστήριο του ενός, κάθε Πέμπτη στου άλλου κ.ο.κ. Το να βρεθείς από την Ομόνοια σε ένα χωριό έξω από τη Φλώρινα, είναι πρόσκληση μοναξιάς.
«Με κράτησε η σχολή που τότε συστηνόταν, οι νέοι καλλιτέχνες της, η ορεινότητα των τεσσάρων εποχών και η Μάγδα», λέει ο Χάρης. Συνεργάζεται συστηματικά με τη γκαλερί Ζουμπουλάκη στην Αθήνα, τη Βraggart Gallery στη Λάρισα και τη γκαλερί της Λόλας Νικολάου στη Θεσσαλονίκη.
Η Μάγδα
«Από πάντα ζωγράφιζα. Ήταν το όνειρό μου, αν και η μητέρα μου διαφωνούσε ριζικά μαζί μου, για λόγους που αγνοώ. Κατάγομαι από την Πρέβεζα. Έμεινα στην Αθήνα, στη Σύρο, στην Πάτρα. Στη Φλώρινα ήρθα και δεν απήλθα», μας λέει. «Σπούδασα κάτι άσχετο. Στα είκοσι εργαζόμουν ήδη στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο Πάτρας. Πήρα μια ανάσα κι έδωσα εξετάσεις για την Α.Σ.Κ.Τ Αθήνας και Θεσσαλονίκης. Απέτυχα. Απελπίστηκα. Πέρασα όμως στης Φλώρινας.
Με πικρία, ομολογώ, πήρα απόσπαση για εδώ. Έμενα όμως στο ποτάμι, μια μαγική γωνιά της πόλης. Για 3 χρόνια, από τις 9 το πρωί μέχρι τις 10 το βράδυ, ήμουν στη σχολή. Τα πρωινά σπούδαζα στα εργαστήρια και τα βράδια εργαζόμουν στη γραμματεία. Ύστερα βγήκε ένας νόμος που, χωρίς να το συνειδητοποιήσω, συντονίστηκε με το όνειρο μου: χρειαζόταν να μείνω υποχρεωτικά εδώ, στον παραμεθόριο τόπο, για 10 χρόνια. Είμαι ευγνώμων για το απρόβλεπτο αυτό δώρο της ζωής: μοιάζει με ανταπόδοση που τόλμησα να ακολουθήσω το όνειρό μου, τη ζωγραφική. Ήμουν βλέπεις αποφασισμένη να ζωγραφίζω.
Στη σχολή γνώρισα τον Χάρη, στο πρώτο μου εργαστήριο. Είχαμε πρωτοέρθει και οι δύο στη Φλώρινα. Έρωτας κεραυνοβόλος, με την πρώτη ματιά. Παντελώς άγνωστοι. Ήταν Φλεβάρης του 2010. Έναν χρόνο μετά συγκατοικήσαμε. Όταν αποφασίσαμε να ψάξουμε για σπίτι, αυτό εδώ ήταν το πρώτο που είδαμε –και το πρώτο που απορρίψαμε, τόσο κατεστραμμένο ήταν. Πάντα ήθελα να μείνω σε νεοκλασικό σπίτι. Με συγκινεί που έχει ιστορία. Στα χρόνια του Εμφυλίου έπεσε βόμβα στη γειτονιά κι όλοι κατέφυγαν εδώ, γιατί ήταν το μόνο που διασώθηκε. Δυο μικρά παιδιά που έπαιζαν στην αλάνα, σκοτώθηκαν… Αργότερα στο υπόγειο άνοιξε ένα κακόφημο καφενείο. Η γιαγιά του διπλανού σπιτιού θυμάται που έπαιρνε καραμέλες».
«Ένιωθα ωραία όταν έμπαινα σε αυτό το σπίτι», συνεχίζει η Μάγδα. «Μετά από 1,5 χρόνο έρευνας, ξανάρθαμε. Η τιμή είχε αλλάξει. Άξιζε τον κόπο να το επισκευάσουμε και να μείνουμε. Ο Χάρης πήγαινε στη σχολή κι αμέσως μετά εδώ. Πολύ δουλειά. Εγκατασταθήκαμε με τον Ορφέα 4 μηνών. Τώρα, ο Ορφέας έχει αποκτήσει αισθητική άποψη. Φτιάχνει έργα με κολλάζ και ζωγραφίζει τον τοίχο του δωματίου του».
Η Μάγδα Χριστοπούλου είναι εικαστικός και ποιήτρια. Σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών Φλώρινας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, στης οποίας τη γραμματεία συνεχίζει να εργάζεται. Παράλληλα, κάνει το μεταπτυχιακό της στη δημιουργική γραφή στο Παιδαγωγικό Τμήμα του Πανεπιστημίου, ασχολούμενη με την υπονόηση της αυτοχειρίας στην ποίηση. Έχει επίσης κυκλοφορήσει την ποιητική συλλογή «Η Πρόσοψη του Βλέμματος» στις εκδόσεις Μανδραγόρα. Ας κλείσουμε λοιπόν με ένα ποίημά της:
Άτιτλο
Σήμερα ξημέρωσα πλάι σου
αναμαλλιασμένη
με τη μνήμη γερτή προς τα εμπρός
κι εσύ ούτε σημασία
κυλάει το φεγγάρι απ’ το κρεβάτι
πέφτει πάνω μου
πώς να το ερωτευτώ
αναρωτιέμαι
η αλήθεια τυγχάνει ψευδορκίας
κι η βροχή ανένδοτη
παραισθητικά ερειπωμένη
πλάι σου αριθμώ
τα κομματιασμένα ψήγματα του εαυτού μου.
Μάγδα Χριστοπούλου
Φλώρινα, Νοέμβριος 2021
Διαβάστε ακόμα:
Τρεις μέρες (και νύχτες) στη Φλώρινα – Οι εμπειρίες που πρέπει οπωσδήποτε να ζήσετε
Φλώρινα: Εδώ χτυπά η καρδιά των Βαλκανίων
Οι τέσσερις μοναδικές λίμνες της Φλώρινας που συνθέτουν ένα μαγευτικό ταξίδι
