Αρχαίες πόλεις, περίλαµπρους ναούς, θέατρα, έργα τέχνης και την ιστορία που ενώνει άρρηκτα τη Σικελία με την Ελλάδα ανακαλύπτει κανείς επισκεπτόμενος τέσσερις πόλεις της λεγόμενης Magna Grecia στο νησί.
Μεταξύ του 8ου και του 5ου αιώνα π.Χ. οι Έλληνες ίδρυσαν πολυάριθμες αποικίες στις ακτές της σημερινής Καλαβρίας, της Απουλίας, της Μπαζιλικάτα, της Καμπανίας και της Σικελίας. Οι πόλεις έγιναν πολιτιστικά και οικονομικά κέντρα όπου άνθισε η φιλοσοφία, η αρχιτεκτονική και μιλιόταν η ελληνική γλώσσα. Η επιρροή τους ήταν τόσο σημαντική που διαχύθηκε ακόμη και στον μεταγενέστερο ρωμαϊκό πολιτισμό και συνεχίζει να έχει αντίκτυπο στη Σικελία και τη νότια Ιταλία μέχρι σήμερα. Οι ελληνικές πόλεις της Σικελίας περιλαμβάνονταν στην περίφημη Magna Graecia, τη Μεγάλη Ελλάδα όπως την ονόμασαν οι Ρωμαίοι.
Περιηγούμενοι στους αρχαιολογικούς χώρους και στα μουσεία και αντικρίζοντας τους ναούς τους θα νιώσετε συγκίνηση και μια αίσθηση απόλυτης οικειότητας. Επιλέξαμε τις Συρακούσες με την περίφημη Ορτυγία, το Agrigento (Ακράγαντα) με την Κοιλάδα των Ναών, την Ταορμίνα με το καταπληκτικό της αρχαίο θέατρο που αντικρίζει τη θάλασσα και την Αίτνα. Η ιστορία του Σελινούντα που καταστράφηκε το 409 π.Χ. από τους Καρχηδόνιους σχεδόν σε μια μέρα και διατηρήθηκε ακριβώς όπως ήταν τότε, θαμμένος κάτω από τη γη και ξεχασμένος, θα σας θυμίσει αυτήν της Πομπηίας. Ανασκάπτεται και φανερώνει στους αρχαιολόγους πώς ακριβώς έμοιαζε μια χαρακτηριστική πόλη της Κλασικής περιόδου (480 -323 π.Χ.).
Οι Συρακούσες με την Ορτυγία και τα περίφημα θέατρα
Η Σικελία που ο Γάλλος συγγραφέας Guy de Maupassant χαρακτήρισε ως «ένα παράξενο και θεϊκό μουσείο αρχιτεκτονικής», φιλοξενεί αρχαιολογικούς χώρους που είναι μάρτυρες του μεγαλείου των αρχαίων Ελληνικών αποικιών της.
Ένα καλό μέρος για να ξεκινήσετε είναι οι Συρακούσες, η γενέτειρα του Αρχιμήδη. Η πόλη ανέδειξε σπουδαίες μορφές της πολιτιστικής και καλλιτεχνικής ιστορίας της Μεσογείου και εξακολουθεί να έχει σημαντική πνευματική ζωή. Ευρήματα επιβεβαιώνουν την ανθρώπινη παρουσία στο νησί της Ορτυγίας (Ortigia), τον αρχαίο πυρήνα των Συρακουσών, ήδη από τον 14ο αιώνα π.Χ. Ωστόσο, η αστική δόμηση χρονολογείται από τον 8ο αιώνα π.Χ., μετά την ίδρυση της ελληνικής αποικίας από τους Κορίνθιους το 734 π.Χ. Σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα οι Συρακούσες έγιναν μια από τις ισχυρότερες και πολυπληθέστερες μητροπόλεις. Διατήρησαν τους δεσμούς τους με την Κόρινθο αλλά και την αρχαία Σπάρτη -μάλιστα, κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο απέκρουσαν την Σικελική εκστρατεία των Αθηναίων μεταξύ 415 και 413 π.Χ.
Στα πρόσφατα χρόνια ο δραματικός σεισμός που σημειώθηκε το 1693 αποτέλεσε καθοριστικό γεγονός – όχι επειδή προκάλεσε ανεπανόρθωτες ζημιές, αλλά επειδή υπήρξε έναυσμα ώστε η Ορτυγία να αντικαταστήσει την αρχαία της ταυτότητα με τη μπαρόκ του 18ου αιώνα. Σήμερα το πανέμορφο νησάκι αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO μαζί με το Αρχαιολογικό Πάρκο της Νεάπολης. Θα περάσετε εκεί μέσω της γέφυρας Ουμπερτίνο και το πρώτο μνημείο που θα δείτε είναι ο δωρικός περίπτερος ναό του Απόλλωνα του 6ου αιώνα π.Χ. Έχει διαστάσεις 55,36 Χ 21,47 μέτρα, με 6 κίονες στη στενή πλευρά και 17 στη μακριά και είναι ο αρχαιότερος γνωστός ναός μεγάλου μεγέθους στη Σικελία.
Τα παλάτια που κοσμούν την Ορτυγία είναι πραγματικά εντυπωσιακά. Ανήκουν στις παλιές αριστοκρατικές οικογένειες και έχουν αναγεννησιακή αρχιτεκτονική με επιρροές από τον γοτθικό ρυθμό, το μπαρόκ και την Art Nouveau. Το βασικό αξιοθέατο είναι η πλατεία Duomo, μια από τις πιο όμορφες σε όλη την Ιταλία περιτριγυρισμένη από επιβλητικά μέγαρα. Εκεί πρωτοστατεί ο μεγαλειώδης καθεδρικός ναός του 17ου αι. που κτίστηκε επάνω σε αρχαίο ελληνικό της Αθηνάς, του 480 π.Χ.: ήταν δωρικού ρυθμού, αφιερωμένος από τους Συρακούσιους στη νίκη τους επί των Καρχηδονίων κατά τη μάχη της Ιμέρας. Είχε έξι κίονες και πολλοί από αυτούς οριοθετούν σήμερα τον κυρίως ναό της καθολικής εκκλησίας.
Στο κέντρο της πλατείας Αρχιμήδη βρίσκεται το σιντριβάνι με το άγαλμα της θεάς Δήμητρας. Κοντά στη θάλασσα θα δείτε τη φημισμένη πηγή της Αρέθουσας, ένα από τα ελάχιστα σημεία στην Ευρώπη όπου φυτρώνουν πάπυροι. Σύμφωνα με τη μυθολογία ήταν ο τόπος όπου η νύμφη Αρέθουσα, προστάτιδα και σύμβολο του αρχαίου λαού των Συρακουσών, επέστρεψε στην επιφάνεια της Γης αφού δραπέτευσε από το υποθαλάσσιο σπίτι της στην Αρκαδία. Την πηγή εξύμνησαν πολλοί ποιητές που γοητεύτηκαν τόσο από το μύθο, όσο και από αυτό τον τόπο – όπως ο Βιργίλιος, Πίνδαρος, ο Οβίδιος, ο Μίλτον κ.α.
Ένα από τα αξιοθαύμαστα παλάτια που συνοψίζουν την ιστορία του νησιού είναι αυτό του 1928 που φιλοξενεί την Τράπεζα της Σικελίας και το Pupillo (1773 – 1800), με την ελαφρώς κυρτή πρόσοψη. Από τα πιο ωραία ροκοκό αποτελεί το Palazzo Borgia del Casale που κτίστηκε το 1760: στο εσωτερικό του μπορείτε να θαυμάσετε τοιχογραφίες μεγάλης ιστορικής και καλλιτεχνικής αξίας. Ξεχωρίζουν, ακόμη, το Beneventano με την υπέροχη αυλή και το Vermexio που ονομάζεται και παλάτι της Γερουσίας (1629 – 1633).
Αφήνοντας την Ορτυγία θα εξερευνήσετε την περιοχή της Νεάπολης. Εκεί δεσπόζει το Αρχαιολογικό Πάρκο που περιλαμβάνει μνημεία από την αρχαία ελληνική και τη ρωμαϊκή εποχή. Πρωταγωνιστής είναι το αρχαίο θέατρο, ένα από τα μεγαλύτερα της εποχής του που θεωρήθηκε ως αριστούργημα αρχιτεκτονικής. Κατασκευάστηκε τον 5ο αιώνα π.Χ. και στο τέλος του 4ου αιώνα π.Χ. ανασκευάστηκε για να αποκτήσει το ημικυκλικό σχήμα που έχει ως σήμερα. Θεωρείται ότι χωρούσε 10.000 καθιστούς ή 24.000 όρθιους θεατές και είχε εξαιρετική ακουστική. Στη διάρκεια της χιλιετούς λειτουργίας του εκεί παρουσιάστηκαν έργα των μεγαλυτέρων δραματικών συγγραφέων της εποχής.
Το ρωμαϊκό αμφιθέατρο (2ος αιώνας π.Χ., περίπου) ήταν λαξευμένο στον βράχο με αξιοσημείωτες διαστάσεις (140 x 90) και κάτω από την αρένα υπήρχε διάδρομος για τους μονομάχους, αλλά και για τα άγρια θηρία. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα αξιοθέατα στο πάρκο είναι και τα λατομεία που έχουν μορφή μεγάλων σπηλαίων. Ξεχωρίζει το λεγόμενο «Αυτί του Διονύσου», μια σπηλιά ύψους 23 μέτρων σε σχήμα χωνιού (ή αυτιού) με μοναδική ακουστική. Ο θρύλος λέει ότι χρησιμοποιήθηκε ως φυλακή για εκείνους τους Αθηναίους που τόλμησαν να προκαλέσουν τις ισχυρές Συρακούσες και κατέληξαν να πεθάνουν εκεί από πείνα.
Το Agrigento με την εντυπωσιακή Κοιλάδα των Ναών
Κτισμένος στη νότια ακτογραμμή της Σικελίας, ο Ακράγαντας ήταν μια από τις επιφανέστερες πόλεις της Μεγάλης Ελλάδας. Οι Έλληνες έποικοι ήρθαν από τη Γέλα (582 π.Χ.- 580 π.Χ.) και έδωσαν στον οικισμό το όνομα του κοντινού ποταμού. Η πόλη εξελίχτηκε γρήγορα με αποκορύφωμα της ακμής της τον 6ο αιώνα π.Χ. Ο εκπληκτικός αρχαιολογικός χώρος της Κοιλάδας των Ναών είναι το σημαντικότερο σύνολο μνημείων του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού στη Σικελία και προστατεύεται από την UNESCO μαζί με το ιστορικό κέντρο του Agrigento. Περιλαμβάνει τους ναούς των θεών, ιερά, οχυρώσεις, δύο Αγορές, Βουλευτήριο και τις νεκροπόλεις.
Ξεχωρίζουν μεταξύ άλλων οι ναοί:
Της Ομόνοιας. Είναι του 5ου αιώνα, με 34 κίονες και ο καλύτερα διατηρημένος χάρη στη μετατροπή του σε χριστιανικό ναό τον 6ο αι.
Των Διόσκουρων (Κάστορα και Πολυδεύκη), των θρυλικών ετεροθαλών δίδυμων θεών του φωτός, που προσωποποιούσαν για τους Έλληνες την εντιμότητα, την τόλμη και την αρετή. Κτίστηκε τον 5ο αιώνα. Διατηρούνται τέσσερις από τους κίονες του ναού και είναι σύμβολο του αρχαίου Ακράγαντα.
Του Ολυμπίου Διός που ήταν ο μεγαλύτερος ναός στην κοιλάδα. Κτίστηκε για να ευχαριστήσουν οι κάτοικοι τον πατέρα των θεών για τη νίκη τους επί των Καρχηδονίων το 480 π.Χ. Εδώ θα δείτε τον έναν από τους 8 Τελαμώνες που υπήρχαν άλλοτε, τα εντυπωσιακά αγάλματα ύψους 7,65 μ. που κρατούσαν στις πλάτες τους την οροφή. Ένα ακόμη εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Νεάπολης.
Του Ηρακλή. Είναι ο αρχαιότερος ναός ο οποίος, μάλιστα, φιλοξενούσε ένα χάλκινο άγαλμα του ήρωα που λατρευόταν ιδιαίτερα από τους κατοίκους του Ακράγαντα. Κατασκευάστηκε από τον τύραννο Θήρωνα στα τέλη του 6ου π.Χ. αιώνα. Καταστράφηκε στη διάρκεια πολέμων ή από σεισμό και διατηρεί σήμερα μόνο οκτώ κίονες από τους αρχικούς 38.
Άλλοι ναοί είναι της Λακίνιας Ήρας του 450 π.Χ., του Ασκληπιού, του Ηφαίστου. Το ιστορικό κέντρο του Ακράγαντα εκτείνεται στο λόφο Colle di Girgenti. Οι κύριες αρτηρίες του είναι η Via Atenea και η κοντινή Viale della Vittoria, με θέα στην Κοιλάδα των Ναών και τη θάλασσα. Ο καθεδρικός ναός της πόλης που ιδρύθηκε γύρω στα τέλη του 11ου αιώνα από τον επίσκοπο Gerlando είναι κτισμένος σε νορμανδικό-γοτθικό στυλ. Στην Contrada San Nicola, λίγο έξω από το αστικό κέντρο, βρίσκεται το Αρχαιολογικό Μουσείο που παρουσιάζει την ιστορία του αρχαίου Ακράγαντα και της επικράτειάς του, από την προϊστορία μέχρι τον εξελληνισμό του. Το κορυφαίο έκθεμα θεωρείται ο Έφηβος, ένας αριστουργηματικός κούρος του 470 π.Χ., που έχει εκτεθεί και στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης της Αθήνας.
Ταορμίνα: το «Μαργαριτάρι του Ιονίου»
Είναι μια πόλη-κόσμημα που χαρίζει υπέροχη θέα στο Ιόνιο και στην Αίτνα, σκαρφαλωμένη καθώς είναι σε έναν βράχο της ανατολικής ακτογραμμής της Σικελίας, πολύ κοντά στο στενό που τη χωρίζει από την Ιταλία. Διαθέτει ένα υπέροχο αρχαίο θέατρο και, εκτός από αρχαιολάτρες, προσελκύει κοσμοπολίτες που θέλουν να χαρούν την ομορφιά του μικρού και κομψού οικισμού με τις πολυτελείς υποδομές. Είναι πεζοδρομημένος και ιδανικός για περιπάτους.
Κοιτάζοντας από ψηλά προς τα κάτω μπορείτε να δείτε τον κοντινό παραλιακό οικισμό που σήμερα ονομάζεται Giardini Naxos και είναι δημοφιλής κυρίως το καλοκαίρι για μπάνιο. Ωστόσο έχει μεγάλη σημασία στην ιστορία της Magna Graecia, καθώς εκεί αποβιβάστηκαν οι πρώτοι Έλληνες άποικοι στο νησί το 735 π.Χ., ιδρύοντας μάλιστα και ναό του Απόλλωνα. Δυστυχώς 300 χρόνια μετά την άφιξή τους, η πόλη της Νάξου καταστράφηκε από τη γειτονική, αντίπαλη πόλη των Συρακουσών. Οι επιζώντες αναζήτησαν ασφαλέστερη τοποθεσία κι έτσι ανέβηκαν ψηλά στον βράχο και δημιούργησαν την Ταορμίνα τον 5ο π.Χ. αιώνα.
Το Αρχαίο Ελληνικό Θέατρο (Teatro Greco) της πόλης είναι ενταγμένο στο «Αρχαιολογικό Πάρκο Νάξος Ταορμίνα». Λόγω της θέσης του έχει καταπληκτική θέα στη θάλασσα και την Αίτνα και την απολαμβάνουν οι θεατές των εκδηλώσεων του ετήσιου φεστιβάλ Taormina Arte. Η κατασκευή του ανάγεται στον 3ο αιώνα π.Χ. και το κοίλο είναι λαξευμένο στο φυσικό βράχο. Ανακατασκευάστηκε επί ρωμαιοκρατίας και στην κυκλική ορχήστρα του φιλοξενούσε μονομαχίες και θηριομαχίες. Χωρούσε περίπου 10.000 θεατές.
Ο κεντρικός πεζόδρομος της Ταορμίνα (Corso Umberto) είναι γεμάτος με πολυτελή καταστήματα και παλάτια που έχουν αναγεννησιακή αρχιτεκτονική – όπως τα Palazzo Duca di Santo Stefano, Corvaja και Ciampoli. Στην Piazza IX Aprile υψώνεται ο ναός του San Giuseppe σε στυλ ροκοκό. Περνώντας από τον Πύργο του Ρολογιού θα βρεθείτε στην άλλη ωραία πλατεία, του Duomo. Με τελεφερίκ θα κατέβετε στην Ιsola Bella.
Ο Σελινούντας με το μεγαλύτερο Αρχαιολογικό Πάρκο στην Ευρώπη
Bρίσκεται κοντά στο νοτιοδυτικό άκρο της Σικελίας και ιδρύθηκε το 650 π.Χ. από εποίκους της σικελικής πόλης Μέγαρα Υβλαία – η οποία είχε ιδρυθεί από Έλληνες που ήρθαν από τα Μέγαρα. Η πόλη έφθασε πιθανότατα στο απόγειό της τον 6ο και 5ο αιώνα π.Χ., την εποχή που κατασκευάστηκαν οι μεγαλοπρεπείς ναοί της. Το 409 π.Χ. ωστόσο δέχθηκε επίθεση, νικήθηκε και καταστράφηκε από τους Καρχηδόνιους που θανάτωσαν τους κατοίκους της. Μετά από σεισμούς οι οποίοι κατέστρεψαν τα εναπομείναντα κτίρια τον Μεσαίωνα, η τοποθεσία του Σελινούντα ξεχάστηκε, μέχρι την ανακάλυψή της τον 16ο αιώνα. Στις αρχές του 19ου Άγγλοι αρχαιολόγοι ξεκίνησαν τις ανασκαφές, οι οποίες συνεχίζονται μέχρι σήμερα.
Το αρχαιολογικό πάρκο του Σελινούντα, γεμάτο με άγρια σέλινα, απλώνεται σε 270 εκτάρια και είναι το μεγαλύτερο στην Ευρώπη. Φιλοξενεί την ακρόπολη, τη νεκρόπολη και τους τρεις λόφους. Υπάρχουν τουλάχιστον επτά ναοί κτισμένοι σε δωρικό ρυθμό. Από αυτούς έχει αναστηλωθεί από το 1958 μόνο ένας, ο ναός Ε, που είναι το βασικό αξιοθέατο στον χώρο. Κτίστηκε περί το 480 π.Χ. και πιθανολογείται ότι ήταν αφιερωμένος στη θεά Ήρα. Σήμερα στέκονται όρθιες 6 κολώνες στη στενή του πλευρά και 15 στη μακριά.
Τους ναούς τους Σελινούντα χαρακτήριζε η απλότητα, οι άριστες αναλογίες και οι εντυπωσιακές μετόπες με κλασικά μυθολογικά θέματα, όπως του Περσέα που σκοτώνει τη Μέδουσα. Ένα σύμβολο ιδιαίτερα γνωστό από τον πολιτισμό του Σελινούντα είναι ο χάλκινος Έφηβος του 5ου π.Χ. αιώνα, που φυλάσσεται στο μουσείο της πόλης του Castelvetrano, στα όρια του οποίου βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος. Πολλά άλλα κινητά ευρήματα από τις ανασκαφές εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Παλέρμο.
Σύμφωνα, με άρθρο του Independent, η περίπτωση του Σελινούντα είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα για τους αρχαιολόγους οι οποίοι τα τελευταία χρόνια μέσω γεωφυσικών τεχνικών και των ανασκαφών έχουν ανακαλύψει 2.500 σπίτια, δρόμους, το λιμάνι και τη εμπορική περιοχή της αρχαίας πόλης. Και ακριβώς επειδή παρέμεινε κάτω από τη γη και δεν ξανακτίστηκε, τους δίνει την ευκαιρία να καταγράψουν και να αποτυπώσουν το πώς ακριβώς ήταν μια ελληνική πόλη της Κλασικής περιόδου.
Διαβάστε ακόμα:
Νότο: Spring break στο «στολίδι» της ανατολικής Σικελίας
Cefalù: Η πανέμορφη πόλη της Σικελίας που μοιάζει με ελληνικό νησί
