Μια περιήγηση σε οικισμούς και αξιοθέατα του Πάρνωνα

Ιδιαίτερη σημασία έχει το δάσος από δενδρόκεδρους, στην περιοχή της Μονής Μαλεβής: είναι το μοναδικό στην Ευρώπη και έχει χαρακτηριστεί Διατηρητέο Μνημείο της φύσης. Στις πλαγιές του Πάρνωνα είναι κτισμένα μεγάλα και μικρά χωριά και τα σπουδαία έργα που δημιούργησαν εκεί οι άνθρωποι σε όλες τις ιστορικές περιόδους μοιάζουν αμέτρητα. Τον διατρέχουν το Ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4 και το Εθνικό μονοπάτι 033. Με πρόβλεψη συνολικού μήκους μονοπατιών τα 25Ο χλμ. υλοποιείται το φιλόδοξο έργο της δημιουργίας του parnontrail με ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των διαδρομών την εναλλαγή βουνού και θάλασσας. Αποτελεί μια κυκλική διαδρομή που ενώνει το Άστρος με το Λεωνίδιο από την μεριά της θάλασσας και από την πλευρά των βουνών, με απολήξεις στο βορρά και στο νότο. Άλλες δραστηριότητες που γίνονται στον Πάρνωνα είναι ορειβασία, αναρρίχηση, river trekking, ποδήλατο βουνού, rappel κ.α.

Το Γεράκι και το κάστρο του

Βλέποντάς το από μακριά το κάστρο αυτό θα σας θυμίσει τον Μυστρά. Κτίστηκε στα μέσα του 13ου αιώνα, επί Φραγκοκρατίας, στον χαμηλό επιμήκη λόφο Παλαιόκαστρο. H οχύρωση φτιάχτηκε από τους Φράγκους και επισκευάστηκε, ή ανακατασκευάστηκε, από τους Βυζαντινούς. Εντός της διατηρούνται ερειπωμένα κτίσματα, κινστέρνες και ο ναός του Αγίου Γεωργίου, τρίκλιτη βασιλική με νάρθηκα. Διατηρεί τοιχογραφίες βυζαντινής τεχνοτροπίας οι οποίες χρονολογούνται προς τα τέλη του 13ου – αρχές του 14ου αιώνα και προσκυνητάρι διακοσμημένο με φράγκικα στοιχεία. Σώζονται και άλλοι ναοί της ύστερης βυζαντινής περιόδου που εντυπωσιάζουν τόσο με τα αρχιτεκτονικά τους στοιχεία, όσο και με τις τοιχογραφίες τους.

Οι κάτοικοι του Γερακιού είναι προκομμένοι και περήφανοι για τον τόπο τους που μετράει ιστορικό βίο 2500 ετών χωρίς διακοπή. Όταν πήραν το δρόμο της ξενιτιάς (ήταν από τους πρώτους Έλληνες που έφυγαν) κατάφεραν να ευημερήσουν και στη συνέχεια να ευεργετήσουν σημαντικά το χωριό τους. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό είναι ότι τόσο μέσα στον οικισμό, όσο και γύρω του υπάρχουν πολλά και σπουδαία εκκλησιαστικά βυζαντινά μνημεία. Στο Γεράκι τα περισσότερα σπίτια διατηρούν την παραδοσιακή αρχιτεκτονική, είναι κτισμένα στα τέλη του 19ου – αρχές του 20ου αιώνα και έχουν κεραμοσκεπές. Υπάρχει μια μεγάλη, σκιερή πλατεία με καφέ, πλακόστρωτα δρομάκια, παλιά καφενεία, ταβέρνες, ξενώνες και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Ένα ακόμη στοιχείο που κάνει τον οικισμό ξεχωριστό είναι τα βραβευμένα υφαντά κιλίμια.

Από την εποχή της Τουρκοκρατίας πολλές γυναίκες ασχολούνταν με την οικιακή υφαντική και τα γερακίτικα κιλίμια αναφέρονται από τον 18ο αιώνα σε προικοσύμφωνα διαφόρων περιοχών της Πελοποννήσου. Για την ποιότητα κατασκευής και τα παραδοσιακά τους σχέδια είχαν κερδίσει βραβεία και επαίνους στη Διεθνή Έκθεση της Βιέννης του 1873, στο Ζάππειο το 1888 και στη Θεσσαλονίκη το 1968. Η, άλλοτε προφορική, παράδοση συνεχίζεται χάρη σε μια Δομή όπου μέχρι πρότινος γίνονταν μαθήματα υφαντικής. Σε ιδιαίτερες περιπτώσεις, ή μεγάλες γιορτές, ζωντανεύει το έθιμο όπου οι γυναίκες απλώνουν τα παραδοσιακά κιλίμια στις ταράτσες και στα μπαλκόνια των σπιτιών.

Η Καστάνιτσα

Ένα από τα αρχαιότερα χωριά της Τσακωνιάς, όπου οι γεροντότεροι μιλούν ακόμη τα τσακώνικα, απλώνεται στην πλαγιά του Πάρνωνα περιτριγυρισμένο με χιλιάδες στρέμματα από καστανοδάση, έλατα, πλατάνια. Από το 1967 έχει χαρακτηριστεί ως Διατηρητέος Οικισμός Ιδιαίτερου Φυσικού και Αρχιτεκτονικού Κάλους, και θεωρείται από τα ομορφότερα ορεινά χωριά της Ελλάδας. Τα πυργόσπιτα της Καστάνιτσας έχουν ιστορία 300 ετών και θα τα δείτε περπατώντας στην παλιά γειτονιά του Πύργου. Είναι τριώροφα, με μικρά ξύλινα μπαλκόνια και μικρά παράθυρα. Από τα ερείπια του πύργου Καψαμπέλη μπορείτε να θαυμάσετε το χωριό και τα γύρω ελατοδάση, ένα θέαμα που ξεκουράζει το βλέμμα και την ψυχή.

Χαρακτηριστικό της Καστάνιτσας είναι η άφθονη χρήση ασβέστη στα σπίτια και στα καλντερίμια, καθώς από τα τέλη του 19ου αιώνα είχε παράδοση στην παραγωγή του υλικού αυτού η οποία γινόταν πολύ συστηματικά και στις δεκαετίες του 1950-70. Το τελευταίο Σαββατοκύριακο του Οκτωβρίου τα κάστανα έχουν την τιμητική τους. Εάν βρεθείτε στην Καστάνιτσα εκείνες τις ημέρες θα βρείτε πάγκους με τα προϊόντα και τα κεράσματα (κάστανα σε όλες τις εκδοχές -ψημένα, βραστά, σε γλυκά κ.α.), και θα κάνετε περιηγήσεις. Το χωριό υστερεί στον τομέα της διαμονής, ωστόσο έχει δυο ταβέρνες και ένα καφενείο.

Ο Άγιος Πέτρος, η Μονή Μαλεβής και η περιοχή Natura

Ο παραδοσιακός οικισμός είναι κτισμένος μέσα σε ένα καταπράσινο τοπίο στους ανατολικούς πρόποδες του Πάρνωνα. Ξεχωριστό αξιοθέατο είναι ο ανακαινισμένος πύργος Τρικαλίτη, τριώροφος με τετράρριχτη στέγη. Έχει αμυντική αρχιτεκτονική, με καταχύστρα και κινητή γέφυρα. Ο Άγιος Πέτρος είναι σε μεγάλο βαθμό προορισμός θρησκευτικού τουρισμού, λόγω της Μονής Μαλεβής, αναπτύσσεται ωστόσο και ως περιπατητικός-φυσιολατρικός. Θα βρείτε όλες τις τουριστικές υποδομές -ξενοδοχεία, καφέ, εστιατόρια, καταστήματα, αγορές με παραδοσιακά προϊόντα κ.α. Με ορμητήριο το χωριό θα κάνετε διαδρομές στον Πάρνωνα -μάλιστα οι πιο έμπειροι μπορούν να ανέβουν στις κορυφές Μικρή και Μεγάλη Τούρλα.

Η μονή της Παναγίας Μαλεβής, στα 10 χλμ. από τον Άγιο Πέτρο, είναι κτισμένη σε υψόμετρο 920 μέσα στα ελατοδάση. Μαζί με τις Μονές Λουκούς και ‘Ελωνα είναι οι πιο γνωστές της Κυνουρίας. Η παράδοση θεωρεί πως το 717 μοναχοί έκτισαν την πρώτη μονή σε δύσβατο σημείο ψηλότερα στον Πάρνωνα (στους Κανάλους). Η ονομασία Μαλεβός, με την οποία αποκαλείται επίσης ο Πάρνωνας, «βάφτισε» και τη μονή. Το 1616 ιδρύθηκε το μοναστήρι στο σημείο όπου θα το δείτε σήμερα (είχε προϋπάρξει ακόμη ένα). Ξανακτίστηκε το 1802 επειδή καταστράφηκε από τους Τούρκους. Όπως θα διαπιστώσετε το κτιριακό συγκρότημα είναι σύγχρονο και προέκυψε από τις αναστηλώσεις που έγιναν μετά τη δεκαετία του 1950.

Στην μικρή αυλή ξεχωρίζει το πέτρινο καθολικό και σε περίοπτη θέση στο εσωτερικό του δεσπόζει η θαυματουργή, όπως θεωρείται, εικόνα της Παναγίας. Κατά την παράδοση είναι μία από τις 70 που φιλοτέχνησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς και πλήθος πιστών έρχεται για να την προσκυνήσει στις 23 Αυγούστου που γιορτάζει. Από το μοναστήρι θα απολαύσετε υπέροχη πανοραμική θέα στα δάση με τα έλατα και τους κέδρους. Ξεχωρίζει το αμιγές δάσος από δενδρόκεδρους (Juniperus drupacea, άρκευθος ο δρυπώδης) που απλώνεται σε έκταση περίπου 750 στρεμμάτων. Η περιοχή «μονή Μαλεβής-όρος Πάρνωνας» είναι ενταγμένη στο Ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000.

Ο Κοσμάς

Απλώνει τα πέτρινα σπίτια του με τις κεραμοσκεπές, μέσα σε ένα ειδυλλιακό βουνίσιο τοπίο, σε υψόμετρο 1.150 μέτρων, στις νοτιοανατολικές παρυφές του Πάρνωνα. Τον χαρακτηρίζει η μεγάλη και δροσερή πλατεία όπου τα μεγάλα πλατάνια, φυτεμένα το 1883, σκιάζουν καφέ, ταβέρνες, ένα μαγαζί με τοπικά προϊόντα και άλλο ένα με κεραμικά. Στο κέντρο της βρίσκεται η εμβληματική εκκλησία των Αγίων Αναργύρων. Στο Λαογραφικό μουσείο του Κοσμά εκτίθενται εργαλεία των Κοσμιτών χτενοποιών, ξυλόγλυπτα, κεραμικά, υφαντά, κεντήματα. Οι λεγόμενοι χτενάδες, ή Γιωρτανζάδες, ήταν ένα επάγγελμα που επινόησαν οι Κοσμίτες για να κερδίσουν χρήματα και το συναντάμε μόνο εδώ. Κατασκεύαζαν από καλάμι τα χτένια των αργαλειών για τις γυναίκες του χωριού οι οποίες δημιουργούσαν υφαντά και κεντήματα εξαιρετικής τέχνης.

Τα Άνω Δολιανά

Κτισμένο περίπου στα 1000 μ. στις βόρειες υπώρειες του Πάρνωνα, με τα 300 σπίτια του χαμένα στο πράσινο, το χωριό χαρίζει εξαιρετική θέα στο οροπέδιο της Τρίπολης, τον Ερύμανθο, το Μαίναλο, το Αρτεμίσιο. Έχει μια πολύ όμορφη μικρή πλατεία όπου ξεχωρίζει η Κυρά Θούλη, ένα καφενείο που περιλαμβάνεται στα δέκα πιο παλαιά παραδοσιακά καφενεία της Ελλάδας. Εκεί θα φάτε γλυκά και χειροποίητη τυρόπιτα και θα αγοράσετε λικέρ με διάφορες γεύσεις. Στην επάνω πλευρά του οικισμού ξεχωρίζει το μεγάλο πέτρινο κτίριο του παλιού σχολείου που λειτουργεί ως ξενοδοχείο και το Δασικό Χωριό όπου φιλοξενούνται μαθητές σχολείων και φοιτητές.

Το πρώτο Σαββατοκύριακο του Νοεμβρίου τα Άνω Δολιανά γεμίζουν με κόσμο που συμμετέχει στη μεγάλη «Γιορτή του Κάστανου» δοκιμάζοντας κάστανα σε όλες τις πιθανές εκδοχές τους -ψημένα, βραστά, γλυκό του κουταλιού, λικέρ κ.α.. Σε κοντινή απόσταση, στον κεντρικό δρόμο Τρίπολης-παράλιου Άστρους, βρίσκεται το Κτήμα Τσέλεπου, μάλιστα, μπορείτε να πάτε ως εκεί πεζοπορώντας μέσα σε υπέροχα τοπία (7 χλμ.).

Ο Πραστός

Ο ιστορικός παραδοσιακός οικισμός είναι από τους λιγότερο γνωστούς της Κυνουρίας και βρίσκεται μέσα σε καστανοδάση και ελατοδάση σε υψόμετρο 650μ., στις πλαγιές του Πάρνωνα. Είναι ένα μεγάλο χωριό αλλά χωρίς μόνιμους κατοίκους, ζωντανεύει ωστόσο με την ευκαιρία διαφόρων εκδηλώσεων, ή όταν έρχονται οι κάτοικοι του Αγίου Ανδρέα (20 χλμ.) που διατηρούν εκεί εξοχικά. Και όμως, τον 18ο και τον 19ο αιώνα εδώ ζούσαν περίπου 7.000 άνθρωποι, υπήρχαν τριάντα εκκλησίες, τρεις μονές, δυο κάστρα και αρκετά πυργόσπιτα.

Το 1826 όμως το χωριό καταστράφηκε από τα στρατεύματα του Ιμπραήμ, ως αντίποινα για τη σημαντική συμβολή που είχαν οι κάτοικοι στον Αγώνα του 1821. Κοντά στον Πραστό βρίσκεται το αρχαιότερο μοναστικό κέντρο της Τσακωνιάς, η μονή Ορθοκωστά, ή Αρτοκωστά. Ουσιαστικά πρόκειται για δύο μονές, αφιερωμένες στην Παναγία: Τη σημερινή και την (ερειπωμένη) βυζαντινή που απέχει 3 χλμ. Η νεότερη μονή ιδρύθηκε το 1617, όταν για άγνωστο λόγο, οι μοναχοί της Κάτω Παναγιάς μετακινήθηκαν ψηλότερα.

Προστατευόταν από ισχυρό πύργο στη νατιοανατολική πλευρά, ο οποίος ανακαινίστηκε μαζί με τα κελιά το 1727. Το 1826 η μονή πυρπολήθηκε από τον Ιμπραήμ μαζί με τα άλλα τσακώνικα μοναστήρια. Το καθολικό ξανακτίστηκε το 1864 και είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση τη Θεοτόκου. Διατηρεί εικόνες από το καθολικό της παλιάς μονής και το θαυμάσιο δάπεδό του χρονολογείται στο 1627. Η εικόνα της Παναγίας, σπουδαίο βυζαντινό έργο τέχνης, προσελκύει εδώ πολλούς προσκυνητές.

Η Βαμβακού

Κτισμένη στη δυτική πλευρά του Πάρνωνα, σε υψόμετρο 903 μέτρων, η Βαμβακού αποτελεί ένα ενδιαφέρον παράδειγμα αναβίωσης ορεινού χωριού μέσα από το project «Vamvakou revival». Το χωριό ιδρύθηκε γύρω στον 15ο αι. και το όνομά του (Pampakon) ίσως προέρχεται από την μεσαιωνική ελληνική λέξη για το βαμβάκι (βάμβαξ). Παραδοσιακά οι κάτοικοι ασχολούνταν με την παραγωγή προϊόντων -καρύδια, κάστανα, κεράσια, κηπευτικά-, καθώς και με την κτηνοτροφία. Παρήγαγαν, επίσης, τον λεγόμενο Οινουντιάδη οίνο.

Το Vamvakou Revival είναι ένα εγχείρημα συλλογικής δράσης που ξεκίνησε το 2018 με στόχο την αναζωογόνηση του τόπου. Η πρωτοβουλία ανήκει σε μια ομάδα νέων ανθρώπων με καταγωγή από τη Βαμβακού και όραμα τη δημιουργία ενός πρότυπου οικισμού. Βασίζεται στη βιώσιμη ανάπτυξη με βασικό στόχο την επιστροφή μόνιμων κατοίκων και έχει την ηθική και οικονομική υποστήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ), του οποίου ο ιδρυτής καταγόταν από το χωριό. Στις πλαγιές πέριξ του οικισμού υπάρχουν δύο πεζοπορικές διαδρομές που συνθέτουν ένα δίκτυο ωραίων μονοπατιών συνολικού μήκους 20,5 χλμ.

Τσίντζινα ή Πολύδροσο

Kτισμένο σε υψόμετρο 1100 μέτρων στη συμβολή δύο ρεμάτων και περιτριγυρισμένο από τις κατάφυτες πλαγιές του Πάρνωνα με τα έλατα και τα ορεινά πεύκα, το μικρό χωριό έχει ιστορία που ξεκινά στη βυζαντινή εποχή και την τουρκοκρατία. Αξιοθέατα είναι η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη, η Αγία Μαρίνα και το μοναστήρι των Αγίων Αναργύρων. Τα Τσίντζινα περιβάλλονται από πανέμορφο δάσος όπου υπάρχουν ξωκλήσια και με αφετηρία το κέντρο του οικισμού έχει δημιουργηθεί ένα δίκτυο σηματοδοτημένων πεζοπορικών διαδρομών.

Διαβάστε ακόμα:

Πάρνωνας: Off roading στη μαγευτική φύση του «φρουρού» του Μυρτώου Πελάγους

Κυνουρία: Ταξίδι στην άλλη Αρκαδία

Ποιοτικό weekend στα Άνω Δολιανά Αρκαδίας, ένα καταπράσινο και ιστορικό χωριό