Εξερευνώντας τα αξιοθέατα της κεντρικής και βόρειας Χαλκιδικής

Περιήγηση στον οικισμό

Ο πυρήνας της Αρναίας από όπου περνάει και ο κεντρικός δρόμος, είναι η πλατεία, το «παζάρι», όπου υπάρχει ένας μεγάλος πλάτανος μέσα από τον οποίο κυλά πόσιμο νερό. Γύρω της είναι συγκεντρωμένες οι δημόσιες υπηρεσίες, οι τράπεζες, καταστήματα, καφέ, ταβέρνες κ.α. Στα σοκάκια που ξεκινούν ακτινωτά από εκεί δημιουργώντας μικρότερες πλατείες και γειτονιές, μπορεί κανείς να θαυμάσει το πλούσιο παραδοσιακό απόθεμα που διαθέτει η Αρναία. Νότια της κεντρικής πλατείας, στη συνοικία της Γαννούδενας, συγκεντρώνονται τα πιο αξιόλογα δείγματα αρχιτεκτονικής -σε δύο ιστορικά οικήματα, μάλιστα, φιλοξενούνται το Ιστορικό-Λαογραφικό Μουσείο και εκείνο της Υφαντικής. Τα σπίτια, βαμμένα με διάφορα χρώματα, σχηματίζουν υπέροχα σύνολα.

Κατηφορίζοντας τον κεντρικό δρόμο από την πλατεία θα βρεθείτε μπροστά στο σχολείο του 1871, την λεγόμενη Αστική Σχολή Λιαριγκόβης. Είναι το πιο καλοκτισμένο σχολείο του 19ου αιώνα στη Χαλκιδική και από το 1990 στεγάζει το Δημαρχείο. Δίπλα του βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Στεφάνου, τρίκλιτη βασιλική με κωδωνοστάσιο που χρονολογείται από το 1889. Στο περίφημο καμπαναριό της οι Αρναιώτες, όταν απελευθερώθηκαν από τον τουρκικό ζυγό, κρέμασαν ένα ιστορικό ρολόι που οι Τούρκοι είχαν μεταφέρει από το χωριό Τεπαλήδες, όταν κατέστρεψαν τη Λιαρίγκοβη το 1821.

Απέναντι από το Δημαρχείο και τον Άγιο Στέφανο βρίσκεται το παλιό χάνι που μετατράπηκε σε ξενοδοχείο. Όλη αυτή η περιοχή ήταν παλιά το κέντρο του χωριού, το λεγόμενο «χοροστάσι».
Στα καλντερίμια και στους δρόμους της Αρναίας αξίζει να περπατήσετε για να απολαύσετε τη μοναδική ατμόσφαιρα του οικισμού. Μεταξύ άλλων θα δείτε τον σταυροειδή με τρούλο ναό των Αγίων Αναργύρων, του 1919, σε σχέδια του Αναστάσιου Ορλάνδου, καθώς και το επιβλητικό κτίσμα του δημοτικού σχολείου που αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα σχολικής αρχιτεκτονικής της δεκαετίας του 1930.

Στα 2 χλμ. από την Αρναία βρίσκεται το δροσερό άλσος της Αγίας Παρασκευής με τις βελανιδιές, την ομώνυμη εκκλησία, το εξαιρετικό εστιατόριο του Μπακατσιάνου και αναψυκτήριο. Η Αρναία απέχει περίπου 70 χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη και 38 χλμ. από τον Πολύγυρο.

Η χορωδία της Αρναίας

Τέτοιο μπρίο και ζωντάνια σπάνια συναντάς! Η χορωδία της Αρναίας δημιουργήθηκε πριν από αρκετές δεκαετίες και η φιλαρμονική της από το 1930. Αριθμεί σήμερα σαράντα μέλη και το ρεπερτόριό της είναι πλούσιο – έχει εκπροσωπήσει μάλιστα την Ελλάδα σε διάφορες παγκόσμιες συναντήσεις χορωδιών και έχει βγάλει δίσκους και CD. Κάποια από τα μέλη της θα τα πετύχετε να τραγουδάνε με τη συνοδεία κιθάρας, λαούτου ή βιολιού, καντάδες και αρναιώτικα τραγούδια.

Ιστορικό-Λαογραφικό μουσείο Αρναίας

Το αρχοντικό Ιατρού, ή Γιατράδικο όπως το έλεγαν οι παλιοί, χρονολογείται πιθανώς στο β΄ μισό του 18ου αιώνα, ή στις αρχές του 19ου. Είναι το παλαιότερο κτίριο της Χαλκιδικής και ένα από τα ωραιότερα του οικισμού. Στην πολύ ενδιαφέρουσα και μοντέρνα έκθεση που αφορά την ιστορική και λαογραφική παράδοση του τόπου, τα αντικείμενα παρουσιάζονται σε δώδεκα θεματικές ενότητες και είναι όλα δωρεές των κατοίκων.

Τηλ.: +30 23723 50100

Μουσείο Υφαντικής Αρναίας

Ο οικισμός έχει μακραίωνη ιστορία στον τομέα της ύφανσης χειροποίητων χαλιών που αποτελούσε μέχρι πρόσφατα σημαντική ασχολία των γυναικών. Η καλλιτεχνική αξία των υφαντών έκανε γνωστή την Αρναία ως κέντρο της τέχνης αυτής στην Ελλάδα. Κυριαρχούν κλασικά γεωμετρικά σχέδια και άλλες τεχνικές, που καταγράφονται στην υπόλοιπη Μακεδονία και Θράκη. Αξιοθαύμαστα είναι τα «καλλιγραφικά» αρναιώτικα χαλιά, τα οποία διακοσμούν τους τοίχους.

Εργαλεία της υφαντικής και παραδοσιακά υφαντά θα θαυμάσετε στο Μουσείο Υφαντικής που στεγάζεται σ’ ένα καταπληκτικό παραδοσιακό κτίριο της Αρναίας. Είναι γνωστό ως οικία της Γιαννούδενας και χρονολογείται στο 1870. Τα εκθέματα προέρχονται κυρίως από τη συλλογή της Χαρίκλειας Δημητρακούδη, φημισμένης υφάντρας και μιας από τις σπουδαιότερες εκπροσώπους των γυναικών υφαντριών της χώρας.

Τηλ.: 23723 51100.

Ο Πολύγυρος

Η πρωτεύουσα της Χαλκιδικής είναι κτισμένη σε μια περιοχή που παρουσιάζει σημάδια κατοίκησης από τα προϊστορικά χρόνια. Στα βορειοδυτικά της πόλης άκμασε η αρχαία Απολλωνία. Ο Πολύγυρος είναι μια σύγχρονη πόλη με δημόσιες υπηρεσίες, καταστήματα, εστιατόρια, καφέ. Ωστόσο διατηρείται σε καλή κατάσταση ένα μέρος της παλιάς του πόλης η οποία έχει χαρακτηριστεί από το 1986 «Ιστορικός Ιστός» με προγράμματα διατήρησης παραδοσιακών κτιρίων. Η περιοχή αυτή διατρέχεται και από έναν βασικό πεζόδρομο που διευκολύνει την περιήγηση. Στην αρχή του είναι το δημαρχείο που στεγάζεται σε κτίριο των αρχών του 20ου αι. Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου στον ίδιο δρόμο είναι κτισμένη το 1836, στη θέση παλαιότερου ναού. Η διαδρομή καταλήγει στις «Έξι Βρύσες» με χώρο αναψυχής.

Στην περιοχή λόγω των άφθονων νερών είχε αναπτυχθεί ως τον 7ο αι. ένα συγκρότημα νερόμυλων και γύρω από αυτό σημαντικός πυρήνας κατοίκησης που οδήγησε στη δημιουργία του Πολυγύρου. Στην οδό 17ης Μαΐου μπορεί κανείς να δει αρκετά από τα σπίτια που ανοικοδομήθηκαν μετά την καταστροφή του 1821, αλλά και το εγκαταλελειμμένο πλέον αρχοντικό Καζάνη: εκεί, σύμφωνα με πληροφορίες, είχαν φιλοξενηθεί οι λογοτέχνες Άγγελος Σικελιανός και Νίκος Καζαντζάκης, περιμένοντας να πάρουν άδεια εισόδου στο Άγιο Όρος.

Εάν επισκεφθείτε τον Πολύγυρο μην παραλείψετε να πάτε στον Προφήτη Ηλία και τον Άγιο Βλάσιο, δύο μικρά εκκλησάκια κτισμένα στην περιοχή Παναγία (2 χλμ. στα βορειοδυτικά), που αναδεικνύει την φυσική ομορφιά του Χολομώντα, του κεντρικού βουνού που ορίζει τα βόρεια όρια του νομού Χαλκιδικής.

Ο Πολύγυρος και γενικότερα η κεντρική Χαλκιδική αναφέρονται τακτικά σε σχέση με τον Νίκο Καζαντζάκη, που είχε ασχοληθεί με την εκμετάλλευση των μεταλλείων. Στην πόλη αυτή ή στο Παλαιοχώρι, θεωρείται ότι ο συγγραφέας γνώρισε το πρόσωπο που του ενέπνευσε τον ήρωά του, Αλέξη Ζορμπά. Σύμφωνα με τις πηγές, ο Γιώργος Ζορμπάς, με καταγωγή από την περιοχή των Σκοπίων εμφανίστηκε γύρω στα 1920 στην περιοχή.

Τα Σιδηροκαύσια και τα Μαντεμοχώρια

Μεταλλευτικό κέντρο της περιοχής στη βυζαντινή περίοδο ήταν τα «Σιδηροκαύσια» (κοινώς Σιδερόκαψα). Το τοπωνύμιο Σιδηροκαύσια απαντάται για πρώτη φορά τον 9ο αιώνα. Με την κατάκτησή της Χαλκιδικής από τους Οθωμανούς, στις αρχές του 15ου αιώνα, τα μεταλλεία γνώρισαν μία νέα περίοδο ακμής. Διαμορφώθηκε ένα ιδιότυπο καθεστώς, καθώς στην υπηρεσία των μεταλλείων είχαν τεθεί 12 χωριά, τα λεγόμενα Μαντεμοχώρια, τα οποία ήταν υποχρεωμένα να προσφέρουν εργάτες για τη λειτουργία τους. Ήδη από το 1705 με σουλτανικό φιρμάνι, παραχωρήθηκε στους κατοίκους το δικαίωμα εκμετάλλευσης των μεταλλείων αργύρου. Παράλληλα, λειτουργούσε κρατικό νομισματοκοπείο. Στο Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας διαφυλάσσονται τα τεκμήρια του ορισμού των Μαδεμοχωρίων ως αυτοδιοικούμενης περιοχής.

Τα Στάγειρα

Είναι κτισμένα στους πρόποδες του Στρατωνικού όρους (Στρεμπενίκος), με υψόμετρο περίπου 500 μ., επάνω στον κεντρικό οδικό άξονα Θεσσαλονίκης-Ουρανούπολης. Το παλαιό όνομά τους ήταν Καζαντζή Μαχαλάς και ανήκαν στο κοινό των Μαντεμοχωρίων. Οι κάτοικοι εργάζονταν στα γειτονικά μεταλλεία κατά τους βυζαντινούς χρόνους κι αυτό συνεχίστηκε κατά την τουρκοκρατία. Να σημειώσουμε ότι ο μεγάλος Έλληνας φιλόσοφος Αριστοτέλης γεννήθηκε στα Αρχαία Στάγειρα, περίπου 8 χλμ. βορειοδυτικά, ιστορική συνέχεια των οποίων θεωρείται ο σημερινός οικισμός. Στην είσοδο των Σταγείρων ξεχωρίζει το άλσος του Αριστοτέλη και αριστερά ο λόφος του Αγίου Δημητρίου με το συγκρότημα των Σιδηροκαυσίων, κτισμένο στην πρώιμη τουρκοκρατία.

Τα Σιδηροκαύσια ήταν η έδρα του μεταλλείου και σημαντικό διοικητικό κέντρο της περιοχής, με δικό του νομισματοκοπείο. Από την εποχή των Σιδηροκαυσίων διατηρούνται και άλλα ενδιαφέροντα μνημεία όπως πύργοι, δημόσια λουτρά και το κονάκι του Μαδέμ Αγά. Μπαίνοντας στα Στάγειρα θα τραβήξει την προσοχή σας ο ναός της Γέννησης της Θεοτόκου, μεγάλης αρχαιολογικής σημασίας, που κτίστηκε το 1814 με τη βοήθεια της μονής Χελανδαρίου του Αγίου Όρους: είναι ένας από τους ελάχιστους στην Ελλάδα με σταυροειδή ρυθμό.

Το Άλσος του Αριστοτέλη

Αποτελεί ένα από τα πιο δημοφιλή αξιοθέατα στον Δήμο Αριστοτέλη και βρίσκεται σε μια καταπράσινη τοποθεσία με θέα στον κόλπο της Ιερισσού από ψηλά. Το άλσος προϋπήρχε και επιλέχθηκε το 1956 για να φιλοξενήσει το άγαλμα του Αριστοτέλη, έργο του γλύπτη Νικόλα, για να τιμηθεί ο μεγάλος φιλόσοφος, ο οποίος γεννήθηκε στα Αρχαία Στάγειρα. Στο άλσος υπάρχουν μεγάλα πειραματικά όργανα που λειτουργούν βάσει των φυσικών νόμων που αναφέρονται στα «Φυσικά» του Αριστοτέλη. Είναι η πυξίδα, το τηλεσκόπιο, το ηλιακό ρολόι, το πρίσμα, ο φακός, το πεντάφωνο, οι οπτικοί δίσκοι, ο υδροστρόβιλος, οι σφαίρες αδράνειας και τα παραβολικά κάτοπτρα. Σε κάθε ένα υπάρχουν πλάκες με τα σχετικά αρχαία κείμενα του φιλόσοφου.

Τα Αρχαία Στάγειρα

Πρόκειται για τον σημαντικότερο ιστορικό χώρο της Χαλκιδικής, και βρίσκεται δίπλα στη σημερινή Ολυμπιάδα. Η πόλη ιδρύθηκε το 665 π.Χ., από Ιωνες αποίκους που κατέφτασαν από το νησί της Άνδρου, ενώ λίγο αργότερα εγκαταστάθηκαν σ’ αυτήν και άποικοι από τη Χαλκίδα. Οι πηγές της αρχαιότητας είναι ακριβέστατες όσον αφορά τη θέση της πόλης. Ο Στράβωνας την τοποθετεί στα «Γεωγραφικά» του νοτιότερα της αρχαίας Ακάνθου, σε παραθαλάσσια περιοχή και αναφέρει και την ύπαρξη μιας μικρής νησίδας απέναντι από την πόλη, με το όνομα Κάπρος (προφανώς το σημερινό νησάκι Καυκανάς). Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι το ίδιο όνομα αποδίδεται και στο λιμάνι των Σταγείρων, ενώ πολλά νομίσματα της πόλης έφεραν ως σύμβολο έναν κάπρο.

Η Βαρβάρα και οι καταρράκτες της

Ένα δάσος που εκτείνεται σε 90.000 στρέμματα μοιάζει να κλείνει στην καταπράσινη αγκαλιά του το χωριό. Απέχει 20 χιλιόμετρα από την Αρναία, προς τα βορειοανατολικά. Το όνομα Βαρβάρα πιθανόν το πήρε από την πολιούχο Αγία Βαρβάρα προς τιμήν της οποίας το 1875 κτίστηκε η κεντρική εκκλησία. Κτισμένος στα 550 μ., ανάμεσα στα υψώματα Δρεβενίκο και Σουγκλιάνι, ο οικισμός έχει ζωντανές γειτονιές με στενά καλντερίμια, άφθονα νερά και βρύσες. Προσφέρει εξαιρετική θέα πέρα από τον Στρυμoνικό κόλπο και τη λίμνη Βόλβη.

Οι δύο καταρράκτες της Βαρβάρας βρίσκονται μέσα στο δάσος της, προς τη μεριά της Ολυμπιάδας. Το τοπίο είναι πολύ όμορφο, με ίταμους, σκλήθρα, φλαμουριές, οξιές, άγριες φουντουκιές που φυτρώνουν ολόγυρα, ενώ τα βράχια με τα έντονα χρώματα σχηματίζουν ένα είδος πύλης. Μπαίνοντας στην ρεματιά μπορείτε να δείτε τους δύο καταρράκτες: Το σημείο από παλιά ονομαζόταν «του Αγγελούση» και το νερό καταλήγει στον Μαυρόλακα, το ποτάμι που είναι το σύνορο Ολυμπιάδας-Βαρβάρας. Τον πρώτο καταρράκτη θα τον θαυμάσετε από ψηλά, ενώ στον δεύτερο θα νιώσετε την ορμή του νερού ακόμη και το καλοκαίρι. Η περιπατητική διαδρομή είναι σύντομη (5-10 λεπτά).

Η Μεγάλη Παναγία

Είναι ένας από τους μεγαλύτερους και σημαντικότερους οικισμούς του Δήμου Αριστοτέλη, γνωστή από το 1860 για το Μεγάλο Προσκύνημα χάρη στο οποίο πολύς κόσμος έρχεται εδώ κάθε χρόνο. Τον οικισμό παλαιότερα διέρρεαν τρία ποταμάκια, αλλά μονάχα ένα είναι ορατό στις μέρες μας. Ένα αναστηλωμένο, πέτρινο, τοξωτό γεφύρι με χιλιόχρονη ιστορία στέκεται ακόμη δίπλα στον ασφαλτοστρωμένο δρόμο, ενώνοντας τις δυο πλευρές. Στο ψηλότερο σημείο του οικισμού ξεχωρίζει ο ναός της Παναγούδας, ο οποίος, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, κτίστηκε στα 1007 μ.Χ. Ακόμη ένας σημαντικός ναός είναι αυτός του Αγίου Βασιλείου, του 1955. Σε απόσταση περίπου 4 χλμ. υπάρχει ένα γυναικείο μοναστήρι που ονομάζεται Παναγία-Φοβερά Προστασία.

Το Προσκύνημα της Μεγάλης Παναγίας βρίσκεται 1,5 χλμ. ανατολικά του χωριού, σε καταπράσινη τοποθεσία, όπου παλαιότερα υπήρχε παρεκκλήσι αφιερωμένο στον Άγιο Κωνσταντίνο. Έχει φροντισμένο προαύλιο, κελιά, βοηθητικούς χώρους, θολωτές στοές. Κτίστηκε το 1863 και ξανακτίστηκε μετά το σεισμό του 1932. Αξίζει να δείτε το καθολικό, με το ενδιαφέρον ξυλόγλυπτο τέμπλο. Η αρχική, θαυματουργή όπως τη θεωρούσαν, εικόνα της Παναγίας, κατά την παράδοση βρέθηκε στο σημείο αυτό μετά από όραμα που είχε μια γερόντισσα το 1860. Έξω από τον περίβολο του Προσκυνήματος και κάτω από τον ναό βρίσκεται ο χώρος του Αγιάσματος της Παναγίας με τρεχούμενο δροσερό νερό.

Η Ιερισσός

Πρόκειται για το παλαιότερο και μεγαλύτερο χωριό του Δήμου Αριστοτέλη και αποτελεί ιστορικά τη συνέχεια της αρχαίας Ακάνθου. Ο οικισμός κτίστηκε εξ αρχής όταν ισοπεδώθηκε ο προηγούμενος λόγω του σεισμού των 7 ρίχτερ του 1932 που είχε εδώ ακριβώς το επίκεντρό του. Όπως αποδείχθηκε από τις ανασκαφές, η σημερινή κωμόπολη είναι κτισμένη επάνω στο αρχαίο νεκροταφείο της Ακάνθου. Πολλοί επισκέπτες περνούν από την Ιερισσό για να πάνε στο Άγιο Όρος και ακόμη περισσότεροι έρχονται τα καλοκαίρια για να απολαύσουν την οργανωμένη παραλία της, να κάνουν βόλτα στον παραλιακό πεζόδρομο, να φάνε στις ταβέρνες, να πιούν καφέ.

Η Ιερισσός είναι σημαντικό λιμάνι της Βόρειας Ελλάδας και διαθέτει αξιόλογο αλιευτικό στόλο. Οι Ιερισσιώτες θεωρούνταν διαχρονικά σπουδαίοι καραβομαραγκοί, συνεχίζοντας μια παμπάλαια τέχνη από γενιά σε γενιά –μάλιστα, φεύγοντας από την Ιερισσό προς τα Νέα Ρόδα θα δείτε στην παραλία παλιά καρνάγια που έχουν απομείνει. Το Πολιτιστικό Κέντρο Ιερισσού λειτουργεί σ’ ένα εντυπωσιακό κτίριο στο κέντρο του οικισμού. Είναι κέντρο ανάδειξης της Αγιορείτικης κληρονομιάς και προβολής των περιοχών Σταγείρων-Ακάνθου με τη χρήση σύγχρονης τεχνολογίας -ήταν μάλιστα το πρώτο 3D θέατρο στερεοσκοπικής προβολής στην Ελλάδα από το 2004. Η πρώτη επιτυχημένη προσπάθεια ήταν ένα υψηλής ανάλυσης βίντεο με τίτλο «Οδοιπορικό στο Άγιο Όρος». Το 2010 δημιουργήθηκαν και άλλες ταινίες που μπορείτε να παρακολουθήσετε στο σύγχρονο αμφιθέατρο. Λειτουργεί και εκθεσιακός χώρος.

Τηλ.: +30 23770 21130.

Ο πύργος της Κρούνας

Είναι ένα από τα σημαντικά αξιοθέατα στην περιοχή της Ιερισσού και απέχει περίπου 1 χλμ. από την κωμόπολη. Υπολογίζεται ότι οικοδομήθηκε τον 15ο αιώνα και η ονομασία του μάλλον προέρχεται από την παραφθορά της λέξης Κορώνη, αφού πηγές του 1320 αναφέρουν τη Σκάλα Κορώνης βόρεια της περιοχής. Το 1765 καταγράφηκε ως «κατεστραμμένο μετόχι Κορώνα της μονής Χελανδαρίου» και μέχρι το 1821, όταν ο πύργος πυρπολήθηκε και το μετόχι εγκαταλείφθηκε, έγιναν κάποιες απόπειρες επιδιόρθωσης των ζημιών. Σήμερα έχει ύψος 13,5 μ. και εικάζεται ότι διέθετε άλλον έναν όροφο οποίος κατέρρευσε.

Η διώρυγα του Ξέρξη

Υπήρξε το μεγαλύτερο τεχνικό έργο που έγινε κατά την αρχαιότητα στη Χαλκιδική. Το 480 π.Χ., στη διάρκεια των Μηδικών πολέμων, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ο βασιλιάς των Περσών Ξέρξης θέλησε να οδηγήσει τον πολυπληθή στόλο του από την Άκανθο στη Θέρμη, αποφεύγοντας τον επικίνδυνο περίπλου του Άθωνα. Ετσι, διέταξε και άνοιξαν μια διώρυγα που εκτεινόταν από τα σημερινά Νέα Ρόδα μέχρι την Τρυπητή. Συνέδεε τον κόλπο της Ιερισσού με τον Σιγγιτικό. όπου βρίσκονταν πόλεις ήδη υποταγμένες στους Πέρσες.

Σύμφωνα με την περιγραφή του Ηρόδοτου, το έργο ο Ξέρξης το ανέθεσε στον Αχαιμενίδη Αρταχαίη και στον Βούβαρο, όμως, ο πρώτος λίγο πριν τελειώσει η διώρυγα αρρώστησε βαριά και πέθανε –γεγονός το οποίο ο Ξέρξης θεώρησε ως κακό οιωνό. Η διώρυγα, παρότι αναφερόταν από τον Ηρόδοτο και τον Θουκυδίδη, έγινε αντικείμενο αμφισβήτησης από τους ιστορικούς. Σήμερα το τοπίο μεταξύ των χωριών Νέα Ρόδα και Τρυπητή σε τίποτα δε θυμίζει την αρχαία τεράστια κατασκευή, αν εξαιρέσει κανείς μια μικρή κοιλάδα στο κέντρο του ισθμού. Η διώρυγα, πάντως, είναι ορατή από μεγάλο ύψος, αφού το σημείο αυτό έχει υποστεί καθίζηση. Έχει μήκος 2 χιλιόμετρα και πλάτος 30 μέτρα.

Η Ουρανούπολη

Πάνω από 1000 άνθρωποι ζουν στο κατώφλι του Άθωνα και στη σκιά του συγκλονιστικού πύργου του Προσφορίου. Η Ουρανούπολη πήρε το όνομά της από την Αλεξανδρινή πόλη που ίδρυσε το 315 π.Χ ο Αλέξαρχος, γιος του Αντιπάτρου και αδελφός του Κασσάνδρου. Το καλοκαίρι τα δεκάδες καταλύματα γεμίζουν από επισκέπτες, όπως και οι γύρω παραλίες με τα μεγάλα ξενοδοχεία. Πολύ δημοφιλή είναι και το νησάκι της Αμμουλιανής, όπως και τα Δρένια. Κανείς δεν παραλείπει να δει τη φημισμένη μονή Ζυγού, σε απόσταση μόλις 2 χλμ. από την Ουρανούπολη. Από το μικρό λιμάνι του πύργου του Προσφορίου ξεκινούν τα καράβια στα οποία επιβιβάζονται οι προσκυνητές (αφού προηγουμένως εφοδιαστούν από το γραφείο προσκυνητών με το Διαμονητήριο) για να φθάσουν στο επίνειο του Αγίου Όρους, τη Δάφνη. Η Ουρανούπολη απέχει περίπου 120 χλμ. από την Θεσσαλονίκη.

Ο πύργος Προσφορίου

Ο πύργος-σύμβολο της Ουρανούπολης, φαίνεται πως υπάρχει εκεί από τον 12ο αιώνα και είναι ο μεγαλύτερος και καλύτερα σωζόμενος στη Χαλκιδική. Το συγκρότημα αποτελούν ο βυζαντινός πύργος, ο μικρός οχυρός περίβολος, που τον λένε μπαρμπακά, και ο αρσανάς του 1865. Ανήκε στο μετόχι Προσφόριον (σημερινή Ουρανούπολη) του οποίου τον αρχικό πυρήνα κατείχε η μονή Βατοπεδίου ήδη από το 1018. Διάσπαρτες πληροφορίες για τα όσα συνέβησαν στο οικοδόμημα παρέχουν γραπτές πηγές. Σε σεισμό του 1585 έπαθε μεγάλες ζημιές και το 1858 ήταν ακατοίκητος και ερημωμένος. Επίσης, φαίνεται πως πυρπολήθηκε το 1821. Η σημερινή μορφή του προέκυψε μετά από την εκτεταμένη επισκευή και ανακατασκευή του.

Έξω από την ανατολική πλευρά του πύργου είναι προσκολλημένος ο μπαρμπακάς, δηλαδή ο οχυρός περίβολος, ο οποίος φαίνεται να είναι προσθήκη της πρώιμης Τουρκοκρατίας. Βορειοδυτικά βρίσκεται το κτίριο του αρσανά, κτισμένο το 1865. Υπήρχαν και άλλα κτίρια: αποθήκες, αχυρώνες, ελαιουργείο, πηγάδια. Σήμερα σώζεται μόνο το χαλκαδιό και το κολληγάδικο. Το 1928 στην περιοχή ήρθε το ζεύγος Λοκ (Loch), η Τζόις αγγλικής και ο Σίντνεϊ αυστραλιανής καταγωγής, ως μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων. Εγκαταστάθηκαν στον πύργο προσφέροντας σημαντική βοήθεια στους πρόσφυγες και αργότερα στους σεισμοπαθείς.

Η Μονή Ζυγού

Ιδρύθηκε το 10 αιώνα, σε περιοχή όπου υπήρχαν ήδη εγκαταστάσεις από τον 4ο αιώνα και εγκαταλείφθηκε το 1198. Θεωρείται από τους ειδικούς πηγή γνώσης για την πρώιμη αγιορείτικη ιστορία και μοναστηριακή αρχιτεκτονική. Το συγκρότημα, που ερευνάται ακόμα αλλά είναι επισκέψιμο, περιλαμβάνει κάστρο, πύργους και το καθολικό. Η τείχιση με τους 11 πύργους, περιέκλειε έκταση 5,5 στρεμμάτων και η μονή ήταν αφιερωμένη στο προφήτη Ηλία. Οι ανασκαφές έχουν αποκαλύψει τμήματα από μεγάλη παράσταση του Ευαγγελισμού στο νάρθηκα, που θεωρούνται από τις παλαιότερες τοιχογραφίες του Αγίου Όρους. Όπως τεκμαίρεται από διάφορες πηγές, από το 1206 το κάστρο της μονής είχε χρησιμοποιηθεί ως ορμητήριο Φράγκου άρχοντα, για τις επιδρομές του στο Άγιο Όρος. Με επέμβαση του Πάπα οι επιδρομές σταμάτησαν, αλλά στη μνήμη των κατοίκων η περιοχή παρέμεινε και ως Φραγκόκαστρο.

Το Άγιο Όρος

Ο Δήμος Αριστοτέλη, και συγκεκριμένα η Ουρανούπολη, είναι η «πύλη» προς το Άγιο Όρος, που αποτελεί από τα τέλη του 10ου αιώνα το σπουδαιότερο κέντρο του ορθόδοξου μοναχισμού και συγκαταλέγεται στα κορυφαία μνημεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Η Αθωνική χερσόνησος είναι δασωμένη, έχει βοσκοτόπια και μικρές εκτάσεις που αιώνες τώρα καλλιεργούν οι μοναχοί. Η λαϊκή πίστη ονομάζει την περιοχή «Περιβόλι της Παναγιάς». Η αρχική εμφάνιση του κοινοβιακού μοναχισμού στον Άθωνα μαρτυρείται το 963, όταν ο Αθανάσιος ο Αθωνίτης με την υποστήριξη του αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά ίδρυσε το αρχαιότερο μοναστήρι, τη Μεγίστη Λαύρα.

Το 972 ο Ιωάννης Τσιμισκής υπέγραψε επάνω σε περγαμηνή τον περίφημο «Τράγο», που αποτελεί το πρώτο «τυπικό» του αγιορείτικου μοναχισμού, με τους κανόνες οργάνωσης και λειτουργίας των κοινοβίων. Από τα πρώτα χρόνια της ιστορίας του προσέλκυσε το ενδιαφέρον, την εύνοια, την προστασία και τη φορολογική ασυλία των βυζαντινών αυτοκρατόρων και των άλλων ορθόδοξων ηγεμόνων. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως διεκδίκησε και διατηρεί μέχρι σήμερα τη πνευματική δικαιοδοσία του στις μονές. Υπάρχουν 20 «Κυρίαρχες», «Βασιλικές», «Πατριαρχικές» και «Σταυροπηγιακές» ιερές μονές που απαγορεύεται να αυξηθούν ή να μειωθούν.

Αμμουλιανή και Δρένια

Η Αμμουλιανή είναι το μόνο κατοικημένο νησί της Χαλκιδικής και έχει γίνει πολύ δημοφιλής τουριστικός προορισμός. Ως εκεί φθάνει κανείς με καραβάκι από την Τρυπητή. Είναι ένα νησί με τυπική βλάστηση τις Χαλκιδικής, πολύ όμορφες παραλίες και αρκετά καταλύματα. Υπήρξε μετόχι της μονής Βατοπεδίου, στα κτίρια του οποίου φιλοξενήθηκαν και πρόσφυγες από το Μαρμαρά, μετά το 1922. Από τα παλιά αυτά κτίρια σώζεται το αρσανάς και ο ναός του Αγίου Νικολάου του 1865. Διατηρούνται επίσης το παλιό σχολείο και η λέσχη, που είχαν κτιστεί στις αρχές του 20ου αι. Χαρακτηριστικό της γαστρονομίας και των εθίμων της Αμμουλιανής είναι τα αμυγδαλωτά σε σχήματα πουλιών, λουλουδιών κλπ. που παρασκευάζονται και προσφέρονται σε γάμους και διάφορες γιορτές. Η καταγωγή του εθίμου όπως και αυτή των περισσότερων κατοίκων είναι μικρασιατική. Κοντά στην Αμμουλιανή βρίσκεται και το σύμπλεγμα βραχονησίδων Δρένια (Γαϊδουρονήσια), που επισκέπτονται οι τουρίστες με μικρά σκάφη.

Ο Ταξιάρχης και το Πανεπιστημιακό δάσος

Καταλαμβάνει έκταση 55.000 στρεμμάτων. Έχει παραχωρηθεί στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης για να γίνεται εκεί η πρακτική άσκηση των φοιτητών Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, αλλά και για τη διενέργεια πειραματικών καλλιεργειών και ερευνών για τη διαχείριση του δασικού πλούτου. Το δάσος είναι επισκέψιμο και εκτός από την ενδιαφέρουσα χλωρίδα, στην περιοχή ζουν ζαρκάδια, αγριογούρουνα, λαγοί, πέρδικες κ.α..

Στο χωριό Ταξιάρχης που βρίσκεται στην περιοχή έχει αναπτυχθεί η παραγωγή ελάτων, με ενθάρρυνση και βοήθεια του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης. Η δραστηριότητα άρχισε το 1968 και σήμερα τροφοδοτεί με χριστουγεννιάτικα δέντρα όλη την Ελλάδα. Η καλλιέργεια του ελάτου προκειμένου να γίνει εμπορεύσιμο μπορεί να φθάσει και τα 20 χρόνια. Ωστόσο οι κάτοικοι του Ταξιάρχη θεωρούν ότι τα έλατα έδωσαν πνοή στο χωριό, βοηθώντας τους νέους να παραμείνουν εκεί και να εργαστούν. Πρόσφατα στην περιοχή έχει αναπτυχθεί και ο αγροτουρισμός με ποιοτικά καταλύματα, βελτιώνοντας ακόμα περισσότερο την τοπική οικονομία

Διαβάστε ακόμα:

Τα καλύτερα ξενοδοχεία της Χαλκιδικής

Βασίλης Παυλής: Ο γλύπτης που έχει αφιερώσει τη ζωή του στην Άφυτο Χαλκιδικής

Τα καλύτερα εστιατόρια της Χαλκιδικής