“I didn’t know where Vilnius was (Luckily the pilot did)”, γράφει στο μπλουζάκι- δώρο από το Go Vilnious, τον επίσημο κρατικό φορέα τουρισμού της Λιθουανίας, δηλαδή «Δεν ήξερα πού βρίσκεται το Βίλνιους (Ευτυχώς ήξερε ο πιλότος)».
Εδώ και μερικά χρόνια το Go Vilnius έχει εστιάσει τις δυνάμεις του στην ανάδειξη της χώρας και, φυσικά, της πρωτεύουσας σε έναν νέο, πολλά υποσχόμενο και πολυσύνθετο προορισμό της Ευρώπης, ελπίζοντας να προσελκύσει ένα φρέσκο κοινό που θα θέλει να ανακαλύψει τη γοητεία ενός τόπου άγνωστου, ως τώρα, στους περισσότερους από εμάς. Το μόνο σίγουρο είναι ότι το κάνει με χιούμορ και μπόλικο αυτοσαρκασμό, πετυχαίνοντας έτσι, να κερδίσει από την πρώτη στιγμή την προσοχή και τα αυτιά μας.
Η διαδρομή στον καθαρό, νυχτερινό ουρανό, χιλιάδες πόδια πάνω από την κεντροανατολική Ευρώπη, ήταν «απαλή» και σύντομη. Κάπως έτσι, πριν καλά-καλά το καταλάβω, ο κυβερνήτης ανήγγειλε την άφιξη στο Βίλνιους, στις 02:00 τα ξημερώματα, με καιρό κρύο και συννεφιασμένο, αλλά με όλη την αύρα της ειδυλλιακής βόρειας Ευρώπης να πλανάται στην ατμόσφαιρα. Το επόμενο πρωί, ξύπνησα στην καρδιά του ιστορικού κέντρου, με την πλατεία του Παλιού Δημαρχείου να απλώνεται έξω από τα παράθυρα του ξενοδοχείου και τη γραφική, πλακόστρωτη Παλιά Πόλη έτοιμη να ξεδιπλώσει τα μεσαιωνικά μυστικά της.
Δεύτερη μεγαλύτερη, πληθυσμιακά, πόλη της Βαλτικής μετά τη Ρίγα της Λετονιάς και μία από τις πιο γρήγορα αναπτυσσόμενες πόλεις ολόκληρης της Ευρώπης, το Βίλνιους μπορεί να περηφανεύεται για τις δεκάδες καινοτομίες στο software και την υψηλή τεχνολογία που εξάγει σε όλο τον κόσμο, ενώ πρόκειται για μία από τις πιο πράσινες και καθαρές πόλεις που θα επισκεφθείτε ποτέ στη ζωή σας.
Η Παλιά Πόλη του Βίλνιους
Μνημείο Πολιτιστική Κληρονομιάς της UNESCO και μία από τις παλαιότερες μεσαιωνικές πόλεις της Ευρώπης που έχουν διατηρηθεί μέχρι τις μέρες μας, η Παλιά Πόλη του Βίλνιους μοιάζει με εικόνα από παραμύθι περασμένων αιώνων και όσο τετριμμένο κι αν ακούγεται κάτι τέτοιο είναι, πέρα για πέρα, αληθινό. Από τα καλοδιατηρημένα κτήρια νομίζει κανείς ότι θα ξεπεταχτεί η Μπέλα από την Πεντάμορφη και το Τέρας και ότι τα ξύλινα παραθυρόφυλλα θα ανοίξουν φαρδιά-πλατιά και η Ραπουνζέλ θα ρίξει τα μακριά μαλλιά της στα λιθόστρωτα στενά. Με αμέτρητες εκκλησίες, πάνω στις οποίες είναι έντονες οι επιρροές από τη γοτθική, μπαρόκ και βυζαντινή περίοδο, το παλιό Βίλνιους είναι ένας τόπος με βαθιά εντυπωμένη την χριστιανική πίστη, παρά το γεγονός ότι η Λιθουανία είναι η τελευταία χώρα της Ευρώπης που ασπάστηκε τον Χριστιανισμό τον 14ο αιώνα. Μέχρι τότε, οι κάτοικοι της χώρας πίστευαν στο δικό τους Δωδεκάθεο και έμοιαζε πολύ με το αρχαιοελληνικό, έχοντας έναν θεό για κάθε σημαντικό κομμάτι της καθημερινότητας. Το γεγονός ότι οι Λιθουανοί είχαν ξεχωριστή θεότητα για τη μπίρα, λέει πολλά για το εθνικό ποτό μίας χώρας που φτιάχνει κάποιες από τις γευστικότερες μπίρες που θα δοκιμάσετε στη ζωή σας.
Ο καλύτερος τρόπος για να ανακαλύψετε την Παλιά Πόλη είναι να «χαθείτε» στα μπλεγμένα σοκάκια της χωρίς προορισμό, χαζεύοντας τις βιτρίνες των παραδοσιακών καταστημάτων που πωλούν κεχριμπαρένια κοσμήματα, κεραμικά διακοσμητικά, χειροποίητα σαπούνια και λινά λευκά είδη εξαιρετικής ποιότητας, κάποια από τα προϊόντα για τα οποία η τοπική αγορά φημίζεται σε όλη την Ευρώπη. Έτσι κι αλλιώς, η λιθουανική πρωτεύουσα είναι μία ιδανική πόλη για να περπατήσει κανείς και εξαιρετικά εύκολη για να προσανατολιστείτε σε αυτή, καθώς όλοι οι δρόμοι μοιάζουν να καταλήγουν στην κεντρική πλατεία του Βίλνιους, την Πλατεία του Kαθεδρικού Ναού με τον επιβλητικό Πύργο του Καμπαναριού να υψώνει τον σταυρό του μέχρι τον ουρανό.
Δεν είναι υπερβολή, άλλωστε, να πει κανείς ότι αν ανέβει κάποιος στον λόφο του Κάστρου Gediminas και κοιτάξει από εκεί την πόλη θα αντικρίσει αμέτρητους σταυρούς να ξεπροβάλλουν από τις στέγες των εκκλησιών, των καμπαναριών και των τρούλων. Θα δείτε δεκάδες μικρές ή μεγάλες εκκλησίες στο ιστορικό κέντρο του Βίλνιους, η καθεμία με τον δικό της χαρακτήρα και τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που είναι από μονά τους λόγος για να επισκεφθείτε και το εσωτερικό τους. Κάντε μία στάση στον πραγματικά εντυπωσιακό Ιερό Ναό Πέτρου και Παύλου όπου θα δείτε εκπληκτικά δείγματα μπαρόκ αρχιτεκτονικής, από το τέμπλο μέχρι τα μαρμάρινα ιταλικά γλυπτά του 17ου και του 18ου αιώνα, αλλά και στην πολυφωτογραφημένη εκκλησία της Αγίας Άννας, η οποία αποτελεί, έτσι κι αλλιώς, ένα από τα διασημότερα αξιοθέατα της Λιθουανίας. Μοναδικό δείγμα γοτθικής αρχιτεκτονικής εντυπωσιάζει με την ομορφιά και την πληθωρικότητα της από την πρώτη κιόλας ματιά. Μάλιστα σύμφωνα με την ιστορία, ο καθηλωτικός αυτός ναός μάγεψε τόσο πολύ τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη, ο οποίος μόλις τον αντίκρισε, δήλωσε ότι αν μπορούσε να τον ξερίζωνε ολόκληρο και θα τον μετέφερε στο Παρίσι.
Η πρωτεύουσα της Λιθουανίας είναι, χωρίς αμφιβολία, ο τόπος των πολλών βροχών, του λαμπερού κεχριμπαριού, της εξαιρετικής μπίρας και των χιλιάδων σταυρών που μοιάζουν λες και «σκίζουν» τα σύννεφα αποτελώντας ένα μοναδικό αρχιτεκτονικό χαρακτηριστικό που αξίζει να παρατηρήσετε με προσοχή. Στην πλατεία του Καθεδρικού στάθηκα κι εγώ για λίγο στο περίφημο Πλακάκι των Θαυμάτων, το οποίο οι κάτοικοι της πόλης ονομάζουν Stebuklas και ορκίζονται ότι ό,τι και να ευχηθείτε όταν πατήσετε πάνω του, μία μέρα θα γίνει πραγματικότητα. O τοπικός θρύλος λέει ότι αρκεί να σκεφτείς έντονα αυτό που επιθυμείς και να κάνες τρεις περιστροφές γύρω από τον εαυτό σου και τότε η ευχή σου θα βγει αληθινή. Αν κάποιος έχει και δεύτερη ευχή, μπορεί να επιστρέψει την επόμενη ημέρα, αλλά ποτέ την ίδια, αφού ο θρύλος υποστηρίζει ότι κάτι τέτοιο θα ακύρωνε την αρχική ευχή.
Ακριβώς πίσω μου, το Παλάτι του Μεγάλου Δούκα λειτουργεί πλέον σαν Εθνικό Μουσείο, το οποίο στεγάζει ευρήματα από τον 13ο και τον 14ο αιώνα, καθώς και τμήματα από τα παλιά τείχη της πόλης που έχουν διασωθεί μέχρι τις ημέρες μας. Ένα ζωντανό κομμάτι της λιθουανικής ιστορίας και των διαρκών πολεμικών συγκρούσεων που έλαβαν χώρα στην ευρύτερη περιοχή της Βαλτικής και της Ευρώπης, το παλάτι υπέστη σοβαρές καταστροφές και λεηλασίες μέσα στο πέρασμα των αιώνων, με αποκορύφωμα τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο όταν οι Ναζί απομάκρυναν από το ανάκτορο όλα τα αντικείμενα αξίας και τα περισσότερα βασιλικά κειμήλια. Σήμερα στέκεται στην Πλατεία του Καθεδρικού Ναού μεγαλεπήβολο και αναπαλαιωμένο, αφηγούμενο τη δική του πλευρά της ιστορίας, διαθέτοντας, μάλιστα, και έναν εντυπωσιακό, κυκλικό Πύργο Παρατήρησης, ο οποίος προσφέρει θαυμάσια πανοραμική θέα 360 μοιρών προς όλη την πόλη του Βίλνιους.
Στον αντίποδα, μία αρκετά διαφορετική πλευρά του Βίλνιους δείχνει να γυρίζει την πλάτη της σε όλα αυτά, θέλοντας να γράψει τη δική της ιστορία. Πολλοί το αντιμετωπίζουν σαν φάρσα, σαν ένα αστείο που δεν έχει κανένα απολύτως αντίκρισμα στον πραγματικό κόσμο. Ωστόσο, οι κάτοικοι της Ανεξάρτητης Δημοκρατίας της Ουζούπης παίρνουν τον εαυτό τους και, πάνω απ’ όλα, τις ιδέες τους πάρα πολύ στα σοβαρά. Στην απέναντι όχθη του ποταμού Βίλνια, λοιπόν, μία τόσο δα περιοχή έχει ανακηρύξει εαυτόν ανεξάρτητο κράτος, έχοντας για μόνιμους κατοίκους της σχεδόν αποκλειστικά εικαστικούς, λογοτέχνες και ποιητές, γράφοντας τη δική της ιστορία. Μαζί με αυτή και το δικό της Σύνταγμα το οποίο, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει αξίες όπως «O άνθρωπος έχει το δικαίωμα να πεθάνει, αλλά δεν είναι υποχρέωση του να το κάνει» και «Ο άνθρωπος έχει το δικαίωμα να τεμπελιάζει ή να μην κάνει τίποτα». Μάλιστα, η Ανεξάρτητη Δημοκρατία της Ουζούπης χρησιμοποιεί ακόμα και τα δικά της νομίσματα για τις συναλλαγές εντός των «τειχών» σε ένα μοντέλο διαβίωσης και εσωτερικής «διακυβέρνησης» που φέρνει στον νου την περίφημη Κριστιάνα της Κοπεγχάγης, ενώ οι ίδιοι οι Λιθουανοί παρομοιάζουν την αίσθηση που έχει ο επισκέπτης που περιδιαβαίνει τα στενά δρομάκια της Ουζούπης με την Μονμάρτρη του Παρισιού.
Μία διδακτική ιστορία συνεχόμενου πολέμου
Στο Κάουνας, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Λιθουανίας και πρώην πρωτεύουσα της χώρας, ο ξεναγός μας – με τον οποίο πιάσαμε φιλίες – μοιράστηκε μαζί μας κάτι διδακτικό που νομίζω ότι θα με ακολουθεί για πολύ καιρό. «Στα αριστερά βλέπετε το μουσείο ιστορίας και τέχνης του Κάουνας, αλλά εμείς το αποκαλούμε απλά μουσείο πολέμου γιατί η ιστορία μας είναι ένας συνεχόμενος πόλεμος». Από την άλλη, αν κοιτάξει κανείς τις φωτεινές επιγραφές των λεωφορείων πίσω στο Βίλνιους είναι αδύνατο να μην παρατηρήσει ότι όλες γράφουν το ίδιο ακριβώς πράγμα: «Το Βίλνιους αγαπάει την Ουκρανία», με μία μεγάλη φωτεινή καρδιά στη θέση της λέξης “αγαπάει”.
Τα όσα σκοτεινά, τρομακτικά και άγρια πέρασε ο λιθουανικός λαός κατά τη διάρκεια της κυριαρχίας της Πρώην Σοβιετικής Ένωσης στοιχειώνουν ακόμα τη χώρα και αποτελούν ένα μόνιμο αγκάθι στην ψυχοσύνθεση των Λιθουανών που, δικαίως, δεν θέλουν και δεν μπορούν να ξεχάσουν. Εξίσου σκοτεινά υπήρξαν και τα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου όταν οι Ναζί σκότωσαν σε μαζικές δολοφονίες σε στρατόπεδα συγκέντρωσης το 95% των Εβραίων της Λιθουανίας, δηλαδή σχεδόν το 8% του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Σήμερα, δύο πρώην φυλακές στο κέντρο της πρωτεύουσας είναι επισκέψιμες για το κοινό, παρουσιάζοντας στους επισκέπτες το πιο μελανό σημείο της ιστορίας μίας χώρας που υπήρξε μαρτυρική σε τόσα πολλά σημεία της διαδρομής της μέχρι σήμερα.
Για όσους ταξιδεύουν για πρώτη φορά στο Βίλνιους, αξίζει πραγματικά μία στάση στη φυλακή Lukiškės, η οποία για 115 ολόκληρα χρόνια λειτουργούσε σαν σωφρονιστικό ίδρυμα, αλλά και σαν χώρος κράτησης των συλληφθέντων της KGB. Σύμφωνα με τα επίσημα αρχεία της φυλακής, από τα 1946 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1950 στη φυλακή ζούσαν σχεδόν 900.000 άνθρωποι, στοιβαγμένοι μέσα σε στενά, θεοσκότεινα κελιά, χωρίς κρεβάτια και με μηδενικές υγειονομικές υποδομές. Μετά τον θάνατο του Στάλιν, το 1953, η φυλακή Lukiškės συνέχισε να λειτουργεί ως χώρος κράτησης και τελικά έκλεισε οριστικά τις πύλες της το 2019, αφήνοντας πίσω ένα τεράστιο άδειο κτήριο, το οποίο πλέον μετατραπεί σε χώρο τέχνης για νέους δημιουργούς και καλλιτέχνες που νοικιάζουν με τον μήνα κάποιο από τα ανακαινισμένα κελιά για να εργαστούν ή για να παρουσιάσουν τη δουλειά τους στο κοινό. Από το απόγευμα και μετά, τα μπαρ στον προαύλιο χώρο και οι αίθουσες που στεγάζουν βραδιές ηλεκτρονικής μουσικής πλημμυρίζουν με κόσμο που πίνει, φλερτάρει και χορεύει κάτω από τα νέον φώτα που παίζουν ασταμάτητα. Ξορκίζοντας έτσι το κακό δεκαετιών, πίνοντας στην υγεία της νέας εποχής που έχει ξημερώσει για τα καλά στη Λιθουανία, φέρνοντας στο φως μία χώρα συναρπαστική.
Mία ανάσα από την πολύβουη λεωφόρο Gediminas Avenue, τη μεγαλύτερη εμπορική οδό στο Βίλνιους και έναν από τους ωραιότερους δρόμους που μπορείτε να περπατήσετε στη Λιθουανία, συναντήσαμε την είσοδο για το Μουσείο Γενοκτονίας (Museum of Occupation and Freedom Fights) που στεγάζεται μέσα στον απείρακτο χώρο μίας πρώην φυλακής. Και αυτό είναι το πιο καθηλωτικό στην περίπτωση αυτού του μουσείου το οποίο, όπως συμβαίνει και με την περίπτωση της φυλακής Lukiškės, φανερώνει στον επισκέπτη ένα πρόσωπο της λιθουανικής ιστορίας παγερά τρομακτικό. Η συγκεκριμένη φυλακή έκλεισε οριστικά το 1991, μετά την πτώση της Πρώην Σοβιετικής Ένωσης, όμως στα εκατοντάδες κελιά της, βρίσκονται ακόμα τα σημάδια μίας εποχής τυραννικής που σε αυτή τη χώρα της Βαλτικής κανείς δε δείχνει πρόθυμος να ξεχάσει. Τα βασανιστήρια της KGB και οι φρικτές πρακτικές ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος ξετυλίγονται λίγο-λίγο τα μάτια των επισκεπτών που συχνά δυσκολεύονται να συνειδητοποιήσουν τα όσα απάνθρωπα έζησαν εκεί μέσα εκατοντάδες χιλιάδες κρατούμενοι. Στο υπόγειο, το δωμάτιο των εκτελέσεων έχει ακόμα στους τοίχους του τα σημάδια από τις σφαίρες και, πλέον, είμαι βέβαιη ότι αυτός ακριβώς παραμένει και ο διακαής πόθος του λιθουανικού λαού. Να φωνάξει δυνατά για τα όσα υπέφερε και να λάμψει από την αρχή μέσα από την αναγέννησή του.
Μία αναγεννημένη χώρα
Η Λιθουανία είναι μία αληθινά αναγεννημένη χώρα. Στο Βίλνιους, η ενέργεια της Παλιάς Πόλης παραμένει πάντα ζωντανή, σαν ένα ξεχωριστό σύμπαν βγαλμένο από μία άλλη εποχή μέσα στις γρήγορες ταχύτητες μίας υπερσύγχρονης πόλης. Ψηλά, γυάλινα κτήρια ξεπετάγονται στις δύο όχθες τoυ ποταμού Νέρις και όταν ο καιρός είναι καλός και οι άνεμοι ευνοϊκοί πολύχρωμα αερόστατα γεμίζουν τον ουρανό, σε ένα εκπληκτικό θέαμα που σε αφήνει με το στόμα ανοικτό.
Παράλληλα, οι Λιθουανοί φαίνεται ότι λατρεύουν τον καφέ και ξέρουν πώς να τον απολαύσουν σε κάθε εκδοχή του, με δεκάδες μυρωδάτους φούρνους και στιλάτες καφετέριες να περικυκλώνουν τους δρόμους των πόλεων, προσκαλώντας τους περαστικούς να καθίσουν σε μίνιμαλ ξύλινα τραπεζάκια σκανδιναβικής αισθητικής και να χαλαρώσουν. Θα δοκιμάσετε κρατσανιστές πίτες και γευστικά κρουασάν, αλλά και πολύ καλό φαγητό το οποίο χαρακτηρίζεται από τον «βαρύ», πληθωρικό τρόπο που μαγειρεύουν οι περισσότεροι λαοί της βόρειας Ευρώπης, δηλαδή όλων των χωρών όπου το κρύο είναι τσουχτερό. Αγαπούν το μέλι, το βούτυρο και την πατάτα και τα βάζουν σε όσα περισσότερα πιάτα μπορούν και τιμούν το κρέας, τα ψάρια και τα εποχιακά λαχανικά, παντρεύοντας μοναδικά την τοπική με την ευρωπαϊκή κουζίνα. Εκεί που οι γκουρμέ προτάσεις έχουν τον πρώτο λόγο, ξεκινά η εμπειρία σε φανταστικά εστιατόρια όπως το Ertilio Namas και το Augustin στην καρδιά της Παλιάς Πόλης, ενώ στο Ruta θα πάτε για καταπληκτικές σοκολάτες σε ό,τι γεύση μπορεί να βάλει ο νους.
Οι Λιθουανοί είναι ένας λαός με βαθύ και ουσιαστικό σεβασμό προς τη φύση και το πράσινο και, την ίδια στιγμή, ένας λαός που βάζει πάντα σε προτεραιότητα την μοντέρνα τεχνολογία και τις τέχνες, με ένα εκθαμβωτικό Εθνικό Θέατρο να δεσπόζει στο κέντρο του Βίλνιους, ενώ θεωρούν τον συνθέτη και συμβολιστή εικαστικό Mikalojus Konstantinas Čiurlionis, τον δικό τους εθνικό ήρωα. Είναι τυπικοί μα ευγενικοί και έχουν ένα αστείρευτο χιούμορ που σε μαγνητίζει και σε κάνει ακαριαία να νιώθεις οικεία και φιλόξενα. Με λίγα λόγια, διαθέτουν όλους τους πιθανούς λόγους για τους οποίους μπορεί να επιθυμήσει κανείς ένα ταξίδι στη χώρα τους και όλες τις προϋποθέσεις για να ταξιδέψει κανείς εκεί ξανά και ξανά. Γιατί αν τα happy endings αυτού του κόσμου ήταν τόπος, τότε αυτός θα ήταν σίγουρα η Λιθουανία και το Βίλνιους, που είναι υπέροχο όπου κι αν νομίζει κανείς ότι βρίσκεται.
*Με την Αegean Airlines μπορείτε να ταξιδέψετε στο Βίλνιους με τη νέα απευθείας πτήση που συνδέει την Αθήνα με την πρωτεύουσα της Λιθουανίας.
Διαβάστε ακόμα:
City Break στο Μάλμε, έναν cool προορισμό
Walking tour στα σημεία που βρισκόταν το Τείχος του Βερολίνου
