Στις μέρες μας έρχεται στο προσκήνιο ολοένα και περισσότερο η μεγάλη ανάγκη της σύνδεσης του ανθρώπου με τη φύση ως ένα μέσο βελτίωσης της ποιότητας της ζωής του. Αυτή η επαφή με τη φύση, τους οργανωμένους κήπους και τα αυτοφυή φυτά γίνεται ένα σπουδαίο εργαλείο για να προάγουμε τη σωματική και ψυχική μας υγεία με έναν φυσικό και αβίαστο τρόπο. Μάλιστα, σε ολόκληρο το κόσμο συναντάμε, πλέον, την έννοια των Θεραπευτικών Κήπων/Ηealing Gardens.
Η Μαρίνα Παναγιωτίδου, γεωπόνος και αρχιτέκτονας τοπίου, ασχολείται πάνω από 15 χρόνια με τον σχεδιασμό και τα προγράμματα περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης σε θεματικούς κήπους. Ειδικεύεται στην υλοποίηση μελετών αρχιτεκτονικής τοπίου που σχετίζονται με τα ελληνικά αυτοφυή φυτά, την αξιολόγηση των ειδών και την επιλογή τους ως προς την αξιοποίηση και την εκτός τόπου διατήρηση σε ειδικά διαμορφωμένα περιβάλλοντα, όπως είναι και οι Θεραπευτικοί Κήποι. Μας εξηγεί ότι σε πολλές δομές στο εξωτερικό, όπως τα νοσοκομεία, οι κήποι αυτοί αποτελούν πια αναπόσπαστο κομμάτι των εγκαταστάσεών τους, ως σημείο εκτόνωσης και ολιστικής θεραπείας για τους ασθενείς αλλά και τους φροντιστές τους. Σε δομές όπως σχολεία ή γηροκομεία οι κήποι αυτοί αποκτούν και εκπαιδευτικό/δημιουργικό χαρακτήρα καθώς οι συμμετέχοντες μαθαίνουν πώς να τον φροντίζουν και αποκτούν νέες δεξιότητες.
Η Μαρίνα αναφέρει ένα τέτοιο αξιόλογο εγχείρημα στο ΚΕΝΤΡΟ Α.Μ.Ε.Α. «Ο ΣΩΤΗΡ» στην Καλλικράτεια Χαλκιδικής, όπου ανέλαβε τη φυτοτεχνική διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου και από το 2020 σχεδιάζει και υλοποιεί βιωματικά εργαστήρια προσωπικής και επαγγελματικής ανάπτυξης στο πλαίσιο λειτουργίας του Γεωτεχνικού Εργαστηρίου. Εκεί, μοιράζεται τις γνώσεις της με τους συμμετέχοντες και στοχεύει στη δημιουργική απασχόληση, στη ψυχαγωγία, στη σταδιακή αυτονόμηση των ατόμων ΑμεΑ, αλλά και στην απόκτηση δεξιοτήτων για επιχειρηματική αξιοποίηση. Οι ωφελούμενοι, λοιπόν, μαθαίνουν πώς να μεταποιούν βότανα, όπως το υπέροχο κρίταμο τουρσί, το λικέρ αρμπαρόριζας και το αρωματικό αλάτι με βότανα, που πωλούνται κάθε χρόνο στα μπαζάρ που διοργανώνουν.
Μια ακόμη σπουδαία ιδέα, υλοποιήθηκε στην Καρδία, λίγο έξω από τη Θεσσαλονίκη, στα πλαίσια του διασυνοριακού προγράμματος Interreg Conse-pp. Εκεί, δημιουργήθηκε το 2020 ένα πρότυπο Πάρκο αφιερωμένο στη Φυτοποικιλότητα με απειλούμενα και σπάνια φυτά προτεραιότητας ως εργαλείο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών. Άγρια φυτά που βρίσκουμε σε μεγάλα υψόμετρα, συλλέχθηκαν από τη φύση της Βόρειας Ελλάδας και των συνόρων της από εξειδικευμένους επιστήμονες με ειδική άδεια συλλογής και αναπαράχθηκαν με ειδικά πρωτόκολλα καλλιέργειας στις εγκαταστάσεις του Ινστιτούτου Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ και μετά από μια διαδικασία εγκλιματισμού για διάστημα 6-8 μηνών μεταφυτεύτηκαν στο πάρκο.
Ανάμεσά τους ο επισκέπτης βρίσκει το ενδημικό είδος Viola arsenica (αγριοβιόλα ή πανσές), ανθισμένη μέσα στο χειμώνα. Εκτός από τις φαρμακευτικές ιδιότητες που έχoυν τέτοια είδη πανσέ (όπως και η Viola tricolor), έχουν βρώσιμα άνθη, κάποιες φορές και φύλλα, κατάλληλα για μαγειρική και ζαχαροπλαστική χρήση. Στη λαϊκή ιατρική χρησιμοποιήθηκε από παλιά για άσθμα, έκζεμα και άλλες δερματοπάθειες. Είναι επίσης διουρητικό, αποχρεμπτικό και ωφέλιμο για αρθρίτιδες. Εκεί βρίσκουμε επίσης, το είδος Sempervivum marmoreum (αείζωο), ένα εντυπωσιακό είδος παχύφυτου με φαρμακευτικές ιδιότητες, που όπως καταδεικνύει το όνομα του ζει για πάντα. Ένα ιδανικό φυτό ακόμη και για το μπαλκόνι μας. Τέλος, αναφέρουμε το είδος Stachys iva (Στάχυς εύωσμος) ένα τοπικό βαλκανικό ενδημικό είδος, καθώς απαντάται αποκλειστικά σε μια μικρή περιοχή των Βαλκανίων και πουθενά αλλού στον πλανήτη, που θυμίζει στην όψη τσάι του βουνού. Πίνεται ως ρόφημα και είναι πλούσιο σε φαινολικά παράγωγα με αντιοξειδωτική δράση.
Από τη λίστα δε θα μπορούσε να λείπει, φυσικά, ο Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσίων (ΒΒΚΚ). Εκεί, ανάμεσα σε άλλες συλλογές, η Μαρίνα μαζί με τους πολύτιμους συνεργάτες του βοτανικού κήπου δημιούργησαν τον Κήπο Ίασης και Ευεξίας, ένα δημιουργικό κήπο με αφορμή την Ημέρα Περιβάλλοντος. Η επιλογή των φυτών έγινε με βάση τα όργανα που ευεργετεί κάθε φυτό στον ανθρώπινο οργανισμό. Έτσι, περιλαμβάνει το είδος Digitalis lanata που είναι τοξικό αλλά σε μικρή δοσολογία εξαιρετικά καρδιοτονωτικό, το σιδερίτη ή τσάι Ολύμπου, τη λαδανιά, διαφορετικά είδη θυμαριού και το δίκταμο για το αναπνευστικό, τη ματζουράνα και το φασκόμηλο για το γαστρεντερικό, τη Fragaria vesca ή αγριοφράουλα και το κρίταμο για το ήπαρ.
Η Μαρίνα τονίζει πως η αρχιτεκτονική τοπίου σήμερα δεν στοχεύει απλά στην αισθητική αναβάθμιση του τοπίου και το περιβαλλοντικό όφελος, αλλά υιοθετεί μια πιο οικοκεντρική θεώρηση, η οποία θέτει τις προϋποθέσεις για άμεση βελτίωση της ποιότητας της καθημερινής ζωής του ανθρώπου. Περιλαμβάνει εκτός από τους θεραπευτικούς ή εκπαιδευτικούς κήπους και τους αστικούς λαχανόκηπους. Μάλιστα, η ίδια μας προτρέπει να εντάξουμε τα ελληνικά αρωματικά φυτά στη ζωή μας διατηρώντας τα στον κήπο ή στο μπαλκόνι μας. Μας συμβουλεύει να βάζουμε μαζί σε γλάστρα βότανα όπως δεντρολίβανο, θυμάρι, θρούμπι, λεβάντα και ρίγανη που είναι πιο ξηροφυτικά, ενώ σε διαφορετική γλάστρα μελισσόχορτο, μέντα, βασιλικό και δυόσμο που χρειάζονται περισσότερο νερό. Επιπλέον, μπορούμε να αξιοποιήσουμε δημιουργικά μια επιλογή από αυτοφυή είδη θάμνων όπως η μυρτιά, η δάφνη ή η πολύτιμη κουμαριά. Και φυσικά λίγους πανσέδες με τα βρώσιμα άνθη τους.
Συνειδητοποιούμε, λοιπόν, πως η σχέση του ανθρώπου με τη φύση και τα βότανα αποτελεί μια ολιστική διαδικασία. Πολυάριθμες επιστημονικές έρευνες επιβεβαιώνουν πλέον πως όταν πιάνουμε χώμα με γυμνά χέρια δημιουργούνται αντισώματα, όταν περπατάμε ξυπόλητοι στο έδαφος εξισορροπείται το ηλεκτρικό μας φορτίο και ότι η καλλιέργεια της παρατήρησης στο φυσικό κόσμο συμβάλει στη νοητική ηρεμία και τη ψυχική ανάταση. Έτσι, η δημιουργία κήπων προάγει αυτή τη σύνδεση, αποτελώντας έναν εξαιρετικό τρόπο να έχουμε τη φύση κοντά μας και αποδεικνύει συνεχώς το γεγονός ότι ο άνθρωπος μέσα από την ενασχόληση του με τη γη μπορεί να βρει θεραπεία σε διάφορα επίπεδα.
Διαβάστε ακόμα:
Η ξεχωριστή βοτανική παράδοση των Ποντίων στις Σέρρες
Καστοριά: Η Βιολογική Καλλιέργεια της Μηλιάς
