Η Ελλάδα βρίσκεται στο σταυροδρόμι των τριών ηπείρων, Ευρώπης, Ασίας και Αφρικής, με αποτέλεσμα να εμφανίζει ποικίλα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά και να ευνοεί την ανάπτυξη πολλών ειδών χλωρίδας. Ψηλά βουνά, οροπέδια, κλειστές κοιλάδες και φαράγγια, ορεινές και πεδινές λίμνες, ποτάμια και ένα πολυποίκιλο κλίμα που διαμορφώνεται δυναμικά ανάλογα με το υψόμετρο.
Η άγρια και ανεξερεύνητη φύση του Εθνικού Δρυμού Πίνδου προκαλεί δέος και προσφέρει μια ξεχωριστή εμπειρία γνωριμίας με την πολύτιμη βιοποικιλότητα της. Σε αυτή την εμπειρία είναι πάντα πολύτιμος ένας γνώστης του τόπου και των βουνών, όπως ο Απόστολος Διανέλλος, Δασοπόνος και Στέλεχος Σχολών Ορειβασίας της Ε.Ο.Ο.Α. Ο Εθνικός Δρυμός Πίνδου, γνωστός και ως Βάλια Κάλντα, που σημαίνει Ζεστή Κοιλάδα στη βλάχικη διάλεκτο, βρίσκεται σε μια δυσπρόσιτη περιοχή της οροσειράς, στα όρια μεταξύ των νομών Γρεβενών και Ιωαννίνων.
Ο Απόστολος, αφοσιωμένος φυσιοδίφης, έχει αφιερώσει τα τελευταία 10 χρόνια στη μελέτη και τη δύσκολη διαδικασία της ταυτοποίησης της χλωρίδας και της πανίδας της περιοχής. Μοιράζεται αυτές τις γνώσεις μαζί μας, μέσα από τις ξεναγήσεις του στο βουνό, αλλά και μέσα από το «Εγχειρίδιο Επιβίωσης- Μόνος στην Άγρια Φύση της Πίνδου», που έχει εκδώσει.
Όπως σημειώνει πολύ εύστοχα στην εισαγωγή του βιβλίου του, «ο άνθρωπος ήταν ανέκαθεν κομμάτι της φύσης. Τα τελευταία τριάντα χρόνια, όμως, φεύγοντας από τις ορεινές περιοχές και το πατρογονικό του σπίτι για ένα καλύτερο μέλλον, έχασε, αλλά όχι ανεπιστρεπτί, όλα τα χαρακτηριστικά και τα ένστικτα του. Οι αισθήσεις του, που τον συνόδευαν και του έδιναν ασφάλεια, μειώθηκαν σε τέτοιο βαθμό που σήμερα χρειάζεται προσπάθεια για την επαναφορά τους». Με αυτούς τους τρόπους ο ίδιος προσπαθεί να μας εισάγει με ασφάλεια στην ομορφιά και τα μυστικά του συγκεκριμένου τόπου και να μας εμπνεύσει να συνειδητοποιήσουμε τη μοναδικότητα που ξεδιπλώνεται γύρω μας.
Ανάμεσα στα πολλά εδώδιμα βότανα και αγριολούλουδα της περιοχής είναι το Βήχιο, η Τσουκνίδα, το Θυμάρι ή Τραγορίγανη, κάποια είδη Πρίμουλας, η Παπαρούνα, μερικά είδη Κρόκου, η νεαρή Φτέρη, το Πολυκόμπι, το Ταραξάκο, η Μολόχα, οι Αγριοφράουλες, τα Σμέουρα, τα Βατόμουρα, τα Μύρτιλλα, το Αγριοκαρότο, το Αγριομάρουλο, το Γαϊδουράγκαθο, η Γλιστρίδα και το Πεντάνευρο. Μεγάλη η ποικιλία, επίσης, από εδώδιμα δέντρα και θάμνους, όπως ο Κράταιγος, η Φουντουκιά, η Ακακία, η Κρανιά, η Κορομηλιά, ακόμη και η Μαύρη Πεύκη που μας προσφέρει τις φρέσκιες βελόνες της για τσάι. Σημαντική πληροφορία για τη διαβίωση στο βουνό είναι πως κάθε βότανο εκτός από αφέψημα με χρήση ζεστού νερού, μπορεί να γίνει έμβρεγμα, παραμένοντας σε κρύο νερό για 12 ώρες.
Αν χρειάζεται να ξεχωρίσει κάποιο από όλα αυτά τα σπουδαία δασικά είδη, o Απόστολος επιλέγει την Αγριοτριανταφυλλιά, Rosa Canina. Ένας σπουδαίος καρπός τόσο για τους ανθρώπους όσο και για τα πουλιά και τις αρκούδες. Έχει ισχυρές αντιγριπικές ιδιότητες, λόγω της υψηλής περιεκτικότητας του σε βιταμίνη C, και θεωρείται πως ένα αφέψημα αντιστοιχεί σε 10-30 πορτοκάλια. Το αφέψημα των καρπών της είναι κατάλληλο και για αιμορραγίες από ατυχήματα που συμβαίνουν συχνά στο βουνό. Στην περιοχή υπάρχει ένα χαμηλό είδος που έχει προσαρμοστεί τόσο, ώστε βγάζει τα αγκάθια του μέσα από τον καρπό, για να προστατεύεται από τα ζώα που το κατανάλωναν εύκολα και να αναπαράγεται.
Ο Απόστολος ξεχωρίζει, ακόμη, το Σπαθόχορτο ή Υπερικό, Hypericum perforatum, ως ένα από τα πιο σημαντικά φυτά της Ελλάδας. Από τα λίγα φυτά που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ανοιχτή πληγή, όπως επίσης κοψίματα, εγκαύματα, αλλά και αρθριτικούς πόνους. Βάλσαμο και για εσωτερικές πληγές, όπως οι πληγές του οισοφάγου και το έλκος στομάχου. Ως αφέψημα είναι ιδανικό για το βράδυ με χαλαρωτικές ιδιότητες, αλλά και αντικαταθλιπτική δράση. Μάλιστα, η χρήση του είναι καλό να αποφεύγεται όταν χορηγείται αντίστοιχη φαρμακευτική αγωγή.
Η Λευκή Ιτιά ή Ασημοϊτιά , Salix Alba, είναι ακόμα ένα σπουδαίο είδος που συναντάμε στη Βάλια Κάλντα και χρησιμοποιείται ως αναλγητικό, αντιπυρετικό, τονωτικό και αντιρευματικό από τα αρχαία χρόνια. Αναφέρεται στον Όμηρο, χρησιμοποιήθηκε από τον Ιπποκράτη και χαρακτηρίστηκε από τον Διοσκουρίδη ως κατάλληλο ακόμη και για τη θεραπεία της στειρότητας των γυναικών. Τους πρόσφατους αιώνες οι επιστήμονες παρασκεύασαν στο εργαστήριο, με βάση το σαλικιλικό οξύ της Ιτιάς, ένα από τα πιο διαδεδομένα φάρμακα, την πασίγνωστη
ασπιρίνη. Ο Απόστολος μας προτρέπει, αν βρεθούμε στο δάσος, να μασήσουμε κομμάτια του φλοιού του δέντρου για να ανακουφίσουμε πονοκεφάλους ή πόνους μυών και αρθρώσεων, φυσικά, με πιο ήπιο τρόπο από το φαρμακευτικό προϊόν.
Μεγάλο ενδιαφέρον, σημειώνει ο Απόστολος, παρουσιάζουν και τα τοξικά είδη που βρίσκουμε στη φύση. Ο Ελλέβορος ή κοινώς Σκάρφη, Helleborus cyclophyllus, που στο τέλος καλοκαιριού, εκεί που τα άλλα φυτά έχουν στεγνώσει, παραμένει το μόνο πράσινο φυτό. Χρησιμοποιούταν αρκετά τις προηγούμενες δεκαετίες, κυρίως σε χωριά, για φυσική απονεύρωση των δοντιών.
Επιπλέον, το επιβλητικό Taxus Baccata, o Ραγοφόρος Ίταμος, που όλα τα μέρη του φαίνεται να είναι τοξικά, εκτός από το περίβλημα του καρπού, τουλάχιστον για τα πουλιά που το τρώνε συχνά. Έχει, επίσης, υπάρξει το πλέον κατάλληλο δέντρο για την κατασκευή τόξων, κάτι που γνώριζαν και οι αρχαίοι Έλληνες πολεμιστές. Σήμερα, χρησιμοποιείται συμπληρωματικά στα αρχικά στάδια της θεραπείας του καρκίνου του μαστού.
Ο Απόστολος τονίζει πως πρέπει να προσέχουμε είδη όπως η Ντάτουρα ή Διαβολόχορτο, Datura stramonium και inoxia, ιδιαίτερα αν βρεθούμε σε κάποια συνθήκη επιβίωσης. Τα φύλλα του μοιάζουν με βλίτα, για αυτό κάποιες φορές οι άνθρωποι το μπερδεύουν, με θανατηφόρες συνέπειες. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκει και η Μπελαντόνα, Atropa belladona. Η κύρια ουσία της, η ατροπίνη μεμονωμένα είναι σωτήρια σε συνθήκες χειρουργείου, ενισχύοντας τον άτονο καρδιακό παλμό.
Τοξική, αλλά επίσης σπουδαία για τις καρδιοτονωτικές της ιδιότητες σε ελεγχόμενες συνθήκες η Δακτυλίτιδα, Digitalis, της οποίας συναντάμε τρία είδη στην Πίνδο.
Το κάλεσμα για αυτήν την επανασύνδεση είναι πολυδιάστατο, όπως μοιράζεται ο ίδιος με έναν πιο ποιητικό τρόπο. Είναι σαν «να ακούμε τυραννικά τις μακρινές φωνές να μας καλούν και ακολουθούμε το κάλεσμα», το κάλεσμα της φύσης που μετατρέπεται σε μια εμπειρία πνευματική και μια βαθιά σύνδεση με τον αληθινό μας εαυτό.
Διαβάστε ακόμα:
Τα βότανα της Αλμωπίας: Τα άγρια, τα φαρμακευτικά και το σπάνιο ελληνικό λευκό τσάι
Τα βότανα των Σερρών: Αρωματικά, θεραπευτικά, κατάλληλα για ευφάνταστες συνταγές
