Η Λέσβος είναι παγκοσμίως γνωστή για προϊόντα όπως το ούζο, ενώ οικισμοί όπως ο Μόλυβος και η Αγιάσος θεωρούνται από τους γραφικότερους στην Ελλάδα. Όσον αφορά τα αξιοθέατα της φύσης, ξεχωρίζει αδιαμφισβήτητα το Απολιθωμένο Δάσος στο Σίγρι. Δεν είναι όμως ο μόνος τόπος της Λέσβου που προσελκύει επισκέπτες που αγαπούν τη φύση. Εδώ, θα ασχοληθούμε με τον Κόλπο της Καλλονής. Βρίσκεται περίπου στη μέση του νησιού, χωρίζεται από την ανοιχτή θάλασσα του Αιγαίου με έναν δίαυλο που δεν ξεπερνά το ένα χιλιόμετρο μήκος. Αυτό εμποδίζει την εύκολη μετακίνηση των υδάτων και δημιουργεί ένα ιδιαίτερο οικοσύστημα για το οποίο θα μιλήσουμε.

13

Για τους λόγους που αναφέρθηκαν τα νερά του Κόλπου είναι πολύ πιο ζεστά από εκείνα της ανοιχτής θάλασσας και περιέχουν πολύ περισσότερο αλάτι. Στα βόρεια του Κόλπου, κοντά στην κωμόπολη της Καλλονής και ελάχιστα ανατολικότερα από την Σκάλα Καλλονής βρίσκονται αλυκές. Εκεί, υπάρχει και ένας σημαντικός υγροβιότοπος που φιλοξενούνται δεκάδες είδη πουλιών. Ανάμεσά τους, σπάνια είδη όπως οι μαυροπελαργοί, διάφορα είδη ερωδιών και γλάρων, καστανόπαπιες, αβοκέτες και φοινικόπτερα, το οποίο είναι το επίσημο όνομα του πανέμορφου φλαμίνγκο, που προσελκύει φίλους της ορνιθοπαρατήρησης από χώρες όλου του κόσμου. Άλλωστε, η συστηματική παρατήρηση των υγροτόπων και των ελών της Καλλονής ξεκίνησε πριν χιλιάδες χρόνια, όταν δεν υπήρχε εκμετάλλευση του αλατιού μέσω των αλυκών και ο κόλπος ήταν σχεδόν εξ ολοκλήρου λιμνοθάλασσα. 

		array(1) {
  [0]=>
  array(5) {
    ["file"]=>
    array(24) {
      ["ID"]=>
      int(297478)
      ["id"]=>
      int(297478)
      ["title"]=>
      string(10) "kalloni 05"
      ["filename"]=>
      string(14) "kalloni-05.jpg"
      ["filesize"]=>
      int(967421)
      ["url"]=>
      string(63) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/11/kalloni-05.jpg"
      ["link"]=>
      string(111) "https://www.travel.gr/experiences/i-agnosti-ellada/sta-vimata-toy-aristoteli-o-ygrotopos/attachment/kalloni-05/"
      ["alt"]=>
      string(0) ""
      ["author"]=>
      string(2) "11"
      ["description"]=>
      string(38) "Photo: Περικλής Μεράκος"
      ["caption"]=>
      string(0) ""
      ["name"]=>
      string(10) "kalloni-05"
      ["status"]=>
      string(7) "inherit"
      ["uploaded_to"]=>
      int(297469)
      ["date"]=>
      string(19) "2023-11-14 07:25:27"
      ["modified"]=>
      string(19) "2023-11-14 08:43:34"
      ["menu_order"]=>
      int(0)
      ["mime_type"]=>
      string(10) "image/jpeg"
      ["type"]=>
      string(5) "image"
      ["subtype"]=>
      string(4) "jpeg"
      ["icon"]=>
      string(58) "https://www.travel.gr/wp-includes/images/media/default.png"
      ["width"]=>
      int(1760)
      ["height"]=>
      int(2200)
      ["sizes"]=>
      array(18) {
        ["thumbnail"]=>
        string(71) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/11/kalloni-05-150x150.jpg"
        ["thumbnail-width"]=>
        int(150)
        ["thumbnail-height"]=>
        int(150)
        ["medium"]=>
        string(71) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/11/kalloni-05-240x300.jpg"
        ["medium-width"]=>
        int(240)
        ["medium-height"]=>
        int(300)
        ["medium_large"]=>
        string(71) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/11/kalloni-05-768x960.jpg"
        ["medium_large-width"]=>
        int(768)
        ["medium_large-height"]=>
        int(960)
        ["large"]=>
        string(72) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/11/kalloni-05-819x1024.jpg"
        ["large-width"]=>
        int(819)
        ["large-height"]=>
        int(1024)
        ["1536x1536"]=>
        string(73) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/11/kalloni-05-1229x1536.jpg"
        ["1536x1536-width"]=>
        int(1229)
        ["1536x1536-height"]=>
        int(1536)
        ["2048x2048"]=>
        string(73) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/11/kalloni-05-1638x2048.jpg"
        ["2048x2048-width"]=>
        int(1638)
        ["2048x2048-height"]=>
        int(2048)
      }
    }
    ["desc"]=>
    bool(true)
    ["image_position"]=>
    string(6) "center"
    ["image_link_to"]=>
    string(0) ""
    ["open_link_in_new_tab"]=>
    bool(false)
  }
}
Photo: Περικλής Μεράκος
Photo: Περικλής Μεράκος

Η λιμνοθάλασσα του Αριστοτέλη

Οι αλυκές και ο κόλπος της Καλλονής είναι γνωστές διεθνώς και ως «Aristotle’s Lagoon», δηλαδή η Λιμνοθάλασσα του Αριστοτέλη. Και αυτό γιατί ο μεγάλος φιλόσοφος της αρχαιότητας που θεωρείται και θεμελιωτής αρκετών επιστημών πέρασε χρόνο εκεί και μελέτησε τα ζώα, τα πουλιά και τα πλάσματα της θάλασσας. Τα συμπεράσματά του αποτυπώθηκαν στο περίφημο βιβλίο «Περί τα ζώα ιστορίαι». Ο καθηγητής εξελικτικής βιολογίας του Imperial College, Αrmand Marie Leroi, επισκέφθηκε την Καλλονή και είδε όλα όσα είδε και ο Αριστοτέλης 2500 χρόνια πριν. Τα δημοσίευσε σε ένα βιβλίο και ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο «The Lagoon: How Aristotle Invented Science» (Η Λιμνοθάλασσα: Πώς ο Αριστοτέλης εφηύρε την επιστήμη).

Στο έργο του Leroi, ο κόλπος της Καλλονής παίζει για τον Αριστοτέλη, παρόμοιο ρόλο με αυτόν που είχαν τα νησιά Γκαλαπάγκος στο να βοηθήσουν το Δαρβίνο να διατυπώσει την εξελικτική θεωρία. 

		array(1) {
  [0]=>
  array(5) {
    ["file"]=>
    array(24) {
      ["ID"]=>
      int(297472)
      ["id"]=>
      int(297472)
      ["title"]=>
      string(10) "kalloni 02"
      ["filename"]=>
      string(14) "kalloni-02.jpg"
      ["filesize"]=>
      int(786524)
      ["url"]=>
      string(63) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/11/kalloni-02.jpg"
      ["link"]=>
      string(111) "https://www.travel.gr/experiences/i-agnosti-ellada/sta-vimata-toy-aristoteli-o-ygrotopos/attachment/kalloni-02/"
      ["alt"]=>
      string(0) ""
      ["author"]=>
      string(2) "11"
      ["description"]=>
      string(38) "Photo: Περικλής Μεράκος"
      ["caption"]=>
      string(0) ""
      ["name"]=>
      string(10) "kalloni-02"
      ["status"]=>
      string(7) "inherit"
      ["uploaded_to"]=>
      int(297469)
      ["date"]=>
      string(19) "2023-11-14 07:25:06"
      ["modified"]=>
      string(19) "2023-11-14 13:43:00"
      ["menu_order"]=>
      int(0)
      ["mime_type"]=>
      string(10) "image/jpeg"
      ["type"]=>
      string(5) "image"
      ["subtype"]=>
      string(4) "jpeg"
      ["icon"]=>
      string(58) "https://www.travel.gr/wp-includes/images/media/default.png"
      ["width"]=>
      int(1760)
      ["height"]=>
      int(2200)
      ["sizes"]=>
      array(18) {
        ["thumbnail"]=>
        string(71) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/11/kalloni-02-150x150.jpg"
        ["thumbnail-width"]=>
        int(150)
        ["thumbnail-height"]=>
        int(150)
        ["medium"]=>
        string(71) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/11/kalloni-02-240x300.jpg"
        ["medium-width"]=>
        int(240)
        ["medium-height"]=>
        int(300)
        ["medium_large"]=>
        string(71) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/11/kalloni-02-768x960.jpg"
        ["medium_large-width"]=>
        int(768)
        ["medium_large-height"]=>
        int(960)
        ["large"]=>
        string(72) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/11/kalloni-02-819x1024.jpg"
        ["large-width"]=>
        int(819)
        ["large-height"]=>
        int(1024)
        ["1536x1536"]=>
        string(73) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/11/kalloni-02-1229x1536.jpg"
        ["1536x1536-width"]=>
        int(1229)
        ["1536x1536-height"]=>
        int(1536)
        ["2048x2048"]=>
        string(73) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/11/kalloni-02-1638x2048.jpg"
        ["2048x2048-width"]=>
        int(1638)
        ["2048x2048-height"]=>
        int(2048)
      }
    }
    ["desc"]=>
    bool(true)
    ["image_position"]=>
    string(6) "center"
    ["image_link_to"]=>
    string(0) ""
    ["open_link_in_new_tab"]=>
    bool(false)
  }
}
Photo: Περικλής Μεράκος
Τόπος μεγάλης οικολογικής αξίας/Photo: Περικλής Μεράκος

Σημειώνεται ότι η σημασία της βιοποικιλότητας της Λέσβου στην ιστορία της επιστήμης δεν περιορίζεται στον Αριστοτέλη και τη ζωολογία. Από τη Λέσβο -συγκεκριμένα από την Ερεσό- καταγόταν ο Θεόφραστος, ο φίλος και διάδοχος του Αριστοτέλη στη θέση του διευθυντή Περιπατητικής Σχολής των Αθηνών. Ο Θεόφραστος θεωρείται, με τα έργα του «Περί φυτών ιστορίαι» και «Περὶ φυτών αιτιών», ο θεμελιωτής της βοτανικής. Και τα δικά του έργα βασίστηκαν στην παρατήρηση και τη μελέτη της χλωρίδας της Λέσβου, ανάμεσά της και αυτή των αλυκών της Καλλονής.

Εκεί που ψαρεύονται οι παπαλίνες

Το οικοσύστημα του κόλπου είναι υπεύθυνο και για τον πιο signature μεζέ της Λέσβου, τις παστές σαρδέλες Καλλονής, τις παπαλίνες όπως λέγονται εκεί. Η παπαλίνα είναι μικρότερη και πιο ανοιχτόχρωμη από τις σαρδέλες που ζουν στα ανοιχτά πελάγη και κατά γενική ομολογία πιο νόστιμη. Αυτό έχει να κάνει με το φαινόμενο του ευτροφισμού, καθώς στα νερά της Καλλονής συγκεντρώνεται μεγάλη ποσότητα θρεπτικών συστατικών από τα ποτάμια και τους χειμάρρους που συγκεντρώνονται στα νερά του κόλπου. Το περίκλειστο σχήμα του δημιουργεί ένα μοναδικό φυσικό ιχθυοτροφείο.

Οι σαρδέλες του Κόλπου ψαρεύονται σε μεγάλες ποσότητες από τα μέσα Μαΐου έως τα μέσα Οκτωβρίου με τους ειδικούς να αναφέρουν ότι η κορυφαία τους περίοδο από άποψη γεύσης είναι τον Αύγουστο, οπότε έχουν φτάσει στο ιδανικό μέγεθος.

Είναι εκείνη η περίοδος που δημιουργείται το «ελληνικό σούσι». Οι σαρδέλες παστώνονται για λίγες ώρες σε χοντρό αλάτι και καταναλώνονται αμέσως μετά. Να σημειωθεί ότι σχεδόν εξ ολοκλήρου η παραγωγή της σαρδέλας Καλλονής διοχετεύεται στα τοπικά ιχθυοπωλεία και τα εστιατόρια, ελάχιστες είναι οι ποσότητες που διοχετεύονται σε μικρά εργαστήρια και κονσερβοποιούνται ως αλίπαστα. Επομένως, αν θέλετε να τις γευτείτε, μάλλον πρέπει να κάνετε το ταξίδι έως τη Λέσβο.

Ο υγρότοπος της Καλλονής είναι μόνο ένα από τα αρκετά μέρη του μεγάλου νησιού του Βορείου Αιγαίου που το κάνει κατάλληλο προορισμό για εκδρομές και εκτός καλοκαιρινής περιόδου. Εκτός από τα προαναφερθέντα, δηλαδή τον Μόλυβο, την Αγιάσο και το Απολιθωμένο Δάσος στο Σίγρι αξίζει να επισκεφθείτε το Πλωμάρι, την κωμόπολη- πρωτεύουσα του ούζου, να εξερευνήσετε την αρχοντική αρχιτεκτονική της πόλης της Μυτιλήνης και να επισκεφθείτε το Μουσείο Θεόφιλου και το Μουσείο Τeriade, που στεγάζει τη συλλογή του τεχνοκριτικού Στρατή Ελευθεριάδη και στο οποίο θα δείτε έργα κορυφαίων ζωγράφων του 20ού αιώνα.

Διαβάστε ακόμα:

Aγιάσος: Αυθεντική, πολύχρωμη, ζωντανή

Δάσος Λαϊλιά: Ο «θελξικάρδιος παράδεισος» των Σερρών

Τενάγη Φιλίππων: Ένα σπάνιο κλιματικό αρχείο, με παγκόσμια αξία