Η Χώρα της Φολεγάνδρου είναι από τις ωραιότερες των Κυκλάδων και διατηρεί την κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική της. Η πολυφωτογραφημένη εκκλησία της Παναγίας δεσπόζει πάνω στο λόφο της, ενωμένη με τη Χώρα μέσω ενός ελικοειδούς ασπρισμένου μονοπατιού. Προς τα βόρεια υπάρχει ένας άλλος μικρός οικισμός, η Άνω Μεριά, που θυμίζει υπαίθριο λαογραφικό μουσείο.

20

Η Παναγία της Χώρας

Λάμπει ολόλευκη στον ήλιο. Το ασπρισμένο μονοπάτι με τα σκαλιά ξεκινάει από τη Χώρα, ελίσσεται σαν γιγάντιο φίδι στην πλαγιά του λόφου και σε 15 λεπτά σε φέρνει στην κορυφή από όπου η θέα στην ακτογραμμή, στο πέλαγος και στη Χώρα κόβει την ανάσα. Η πιο διάσημη εκκλησία της Φολεγάνδρου είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Θεωρείται πως κτίστηκε στη θέση αρχαίου ιερού, καθώς εντοπίστηκαν επιγραφές αφιερωμένες στη Σελασφόρο Αρτέμιδα και τον αδελφό της, Απόλλωνα Προστατήριο.

Ο ναός ήταν καθολικό γυναικείας μονής και τη σημερινή του μορφή, στον τύπο της μονόκλιτης βασιλικής με τρεις τρούλους, πήρε μεταξύ 1816-1821. Στο εσωτερικό ξεχωρίζει το μαρμάρινο τέμπλο του 19ου αιώνα και η σπουδαία φορητή εικόνα της Παναγίας Οδηγήτριας, την οποία το Πάσχα, σύμφωνα με τη μακρόχρονη παράδοση, περιφέρουν στα σπίτια του νησιού.

Η Χώρα και το Κάστρο της

Κτισμένη στο χείλος του γκρεμού, με ένα τμήμα της προστατευμένο ακόμη μέσα στο Κάστρο, η Χώρα της Φολεγάνδρου με την αυθεντική κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική είναι μια από τις ομορφότερες και πιο καλοδιατηρημένες στο Αιγαίο. Δεν είναι «σκηνικό». Είναι γεμάτη ζωντάνια μοναδική, και τα καφέ στις σκιασμένες με μεγάλα δέντρα πλατείες της γίνονται ιδανικό καταφύγιο από τη ζέστη των Κυκλάδων.

Το Κάστρο της Χώρας είναι αφομοιωμένο στον πολεοδομικό ιστό και η βορινή του πλευρά βρίσκεται στην άκρη του απόκρημνου βράχου που έχει ύψος 210 μέτρα. Ιδρύθηκε το 1215 από τον Βενετό ναύαρχο Μάρκο Σανούδο. Η σπουδή των Φολεγανδριωτών να εξασφαλιστούν από τους πειρατές αποτυπώνεται στην πυκνή δόμηση και στις υποχρεωτικά μικρές διαστάσεις των σπιτιών ώστε να τους χωρέσουν όλους. Χαρακτηριστικό αρχιτεκτονικό σύνολο αυτού του είδους είναι η Κάτω Ρούγα, όπου θα μπείτε από το λεγόμενο Παραπόρτι στο ύψος της εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού. Η γειτονιά με τα δίπατα σπίτια, τις εξωτερικές σκάλες και τα πολύχρωμα πορτοπαράθυρα είναι γοητευτική και πολυφωτογραφημένη. Στα πλατύσκαλα, πάντα καθαρά κι ασβεστωμένα, μόλις δροσίσει το βραδάκι οι άνθρωποι κάθονται για να ανταλλάξουν νέα της ημέρας.

Διασχίζοντας το πλακόστρωτο θα βρείτε τη Λότζια, την κεντρική είσοδο στο Κάστρο. Στη στεγασμένη της δίοδο, στο λεγόμενο «Μεγάλο Σκιάδι», κρεμόταν κάποτε η καμπάνα που χτυπούσε τα βράδια πριν κλείσουν και ασφαλίσουν οι σιδερόπορτες για να μαζευτούν μέσα όσοι τυχόν είχαν καθυστερήσει κάνοντας δουλειές στην ύπαιθρο. Λίγο πριν το ηλιοβασίλεμα αξίζει να φτάσετε στο κατώφλι της Παντάνασσας, που είναι ένα κομψοτέχνημα αιγαιοπελαγίτικης ναοδομίας. Από το σημείο αυτό η θέα προς το πέλαγος απλώνεται ανεμπόδιστη ως τα γειτονικά νησιά όπως η Σίφνος, η Μήλος, η Κίμωλος. Η εκκλησία κτίστηκε στις αρχές του 18ου αιώνα. Εντός της το 1930 βρέθηκε ένα πολύτιμο χειρόγραφο με σημαντικές πληροφορίες για την καταστροφή της Φολεγάνδρου από τους Οθωμανούς, τον Οκτώβριο του 1715.

		array(1) {
  [0]=>
  array(5) {
    ["file"]=>
    array(24) {
      ["ID"]=>
      int(262533)
      ["id"]=>
      int(262533)
      ["title"]=>
      string(51) "An,Alley,,Passing,Under,A,House,,In,The,Old,Section"
      ["filename"]=>
      string(30) "chora-folegandros-2-scaled.jpg"
      ["filesize"]=>
      int(741890)
      ["url"]=>
      string(79) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/08/chora-folegandros-2-scaled.jpg"
      ["link"]=>
      string(137) "https://www.travel.gr/experiences/i-chora-i-ano-meria-i-chrysospilia-ola-os/attachment/an-alley-passing-under-a-house-in-the-old-section/"
      ["alt"]=>
      string(0) ""
      ["author"]=>
      string(2) "17"
      ["description"]=>
      string(19) "Photo: Shutterstock"
      ["caption"]=>
      string(0) ""
      ["name"]=>
      string(49) "an-alley-passing-under-a-house-in-the-old-section"
      ["status"]=>
      string(7) "inherit"
      ["uploaded_to"]=>
      int(262481)
      ["date"]=>
      string(19) "2023-08-09 10:09:25"
      ["modified"]=>
      string(19) "2023-08-09 10:09:54"
      ["menu_order"]=>
      int(0)
      ["mime_type"]=>
      string(10) "image/jpeg"
      ["type"]=>
      string(5) "image"
      ["subtype"]=>
      string(4) "jpeg"
      ["icon"]=>
      string(58) "https://www.travel.gr/wp-includes/images/media/default.png"
      ["width"]=>
      int(1707)
      ["height"]=>
      int(2560)
      ["sizes"]=>
      array(18) {
        ["thumbnail"]=>
        string(80) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/08/chora-folegandros-2-150x150.jpg"
        ["thumbnail-width"]=>
        int(150)
        ["thumbnail-height"]=>
        int(150)
        ["medium"]=>
        string(80) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/08/chora-folegandros-2-200x300.jpg"
        ["medium-width"]=>
        int(200)
        ["medium-height"]=>
        int(300)
        ["medium_large"]=>
        string(81) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/08/chora-folegandros-2-768x1152.jpg"
        ["medium_large-width"]=>
        int(768)
        ["medium_large-height"]=>
        int(1152)
        ["large"]=>
        string(81) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/08/chora-folegandros-2-683x1024.jpg"
        ["large-width"]=>
        int(683)
        ["large-height"]=>
        int(1024)
        ["1536x1536"]=>
        string(82) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/08/chora-folegandros-2-1024x1536.jpg"
        ["1536x1536-width"]=>
        int(1024)
        ["1536x1536-height"]=>
        int(1536)
        ["2048x2048"]=>
        string(82) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/08/chora-folegandros-2-1366x2048.jpg"
        ["2048x2048-width"]=>
        int(1366)
        ["2048x2048-height"]=>
        int(2048)
      }
    }
    ["desc"]=>
    bool(true)
    ["image_position"]=>
    string(6) "center"
    ["image_link_to"]=>
    string(0) ""
    ["open_link_in_new_tab"]=>
    bool(false)
  }
}
Photo: Shutterstock
Photo: Unsplash

Περίπατος στη Χώρα

Ο ανέγγιχτος από τα αυτοκίνητα μικρόκοσμος της Χώρας της Φολεγάνδρου τραβάει τον κόσμο σαν μαγνήτης από το πρωί ως το βράδυ. Κάνοντας διάλειμμα για μπάνιο, πάλι εδώ θα καταλήξεις, να κάνεις βόλτες και να θαυμάζεις την κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική, να συναντάς φίλους για φαγητό, να ψωνίζεις στα κομψά καταστήματα με αξεσουάρ, κοσμήματα και είδη δώρων, να διαβάζεις το βιβλίο σου στα καφέ, να πίνεις ρακόμελα και σφηνάκια, να χορεύεις αργά το βράδυ στα σοκάκια με νησιώτικα, ή ξένες μουσικές. Βουκαμβίλιες, ψηλά δέντρα, παρτέρια και ανθισμένες γλάστρες στολίζουν όλα τα σοκάκια και τις πλατείες. Μαζί με τα νησιώτικα χρώματα στα πορτοπαράθυρα των κτισμάτων και των μαγαζιών, προσθέτουν περίσσια ομορφιά στις αξιοθαύμαστες εικόνες.

		array(1) {
  [0]=>
  array(5) {
    ["file"]=>
    array(24) {
      ["ID"]=>
      int(262573)
      ["id"]=>
      int(262573)
      ["title"]=>
      string(64) "Folegandros,Island,,Greece-,23,September,2020:,View,Of,The,Saint"
      ["filename"]=>
      string(37) "Saint-Nicholas-folegandros-scaled.jpg"
      ["filesize"]=>
      int(725513)
      ["url"]=>
      string(86) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/08/Saint-Nicholas-folegandros-scaled.jpg"
      ["link"]=>
      string(149) "https://www.travel.gr/experiences/i-chora-i-ano-meria-i-chrysospilia-ola-os/attachment/folegandros-island-greece-23-september-2020-view-of-the-saint/"
      ["alt"]=>
      string(0) ""
      ["author"]=>
      string(2) "17"
      ["description"]=>
      string(102) "Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου στη Φολέγανδρο/Photo: Shutterstock"
      ["caption"]=>
      string(0) ""
      ["name"]=>
      string(61) "folegandros-island-greece-23-september-2020-view-of-the-saint"
      ["status"]=>
      string(7) "inherit"
      ["uploaded_to"]=>
      int(262481)
      ["date"]=>
      string(19) "2023-08-09 10:12:14"
      ["modified"]=>
      string(19) "2023-08-09 10:12:51"
      ["menu_order"]=>
      int(0)
      ["mime_type"]=>
      string(10) "image/jpeg"
      ["type"]=>
      string(5) "image"
      ["subtype"]=>
      string(4) "jpeg"
      ["icon"]=>
      string(58) "https://www.travel.gr/wp-includes/images/media/default.png"
      ["width"]=>
      int(1707)
      ["height"]=>
      int(2560)
      ["sizes"]=>
      array(18) {
        ["thumbnail"]=>
        string(87) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/08/Saint-Nicholas-folegandros-150x150.jpg"
        ["thumbnail-width"]=>
        int(150)
        ["thumbnail-height"]=>
        int(150)
        ["medium"]=>
        string(87) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/08/Saint-Nicholas-folegandros-200x300.jpg"
        ["medium-width"]=>
        int(200)
        ["medium-height"]=>
        int(300)
        ["medium_large"]=>
        string(88) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/08/Saint-Nicholas-folegandros-768x1152.jpg"
        ["medium_large-width"]=>
        int(768)
        ["medium_large-height"]=>
        int(1152)
        ["large"]=>
        string(88) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/08/Saint-Nicholas-folegandros-683x1024.jpg"
        ["large-width"]=>
        int(683)
        ["large-height"]=>
        int(1024)
        ["1536x1536"]=>
        string(89) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/08/Saint-Nicholas-folegandros-1024x1536.jpg"
        ["1536x1536-width"]=>
        int(1024)
        ["1536x1536-height"]=>
        int(1536)
        ["2048x2048"]=>
        string(89) "https://www.travel.gr/wp-content/uploads/2023/08/Saint-Nicholas-folegandros-1365x2048.jpg"
        ["2048x2048-width"]=>
        int(1365)
        ["2048x2048-height"]=>
        int(2048)
      }
    }
    ["desc"]=>
    bool(true)
    ["image_position"]=>
    string(6) "center"
    ["image_link_to"]=>
    string(0) ""
    ["open_link_in_new_tab"]=>
    bool(false)
  }
}
Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου στη Φολέγανδρο/Photo: Shutterstock
Photo: Unsplash

Ο Καραβοστάσης προσφέρει από τα στηθαία πανοραμική θέα στο πέλαγος. Θεωρείται από τα ωραιότερα μπαλκόνια του Αιγαίου -ειδικά στο δειλινό. Η πρώτη πλατεία που θα βρείτε ονομάζεται Ντούναβη. Στη νότια πλευρά της υψώνεται ο Άγιος Νικόλαος, μονόχωρη εκκλησία με τρούλο και αψίδα. Τα σταυροθόλια της αγιογραφήθηκαν από τον σύγχρονο ντόπιο ζωγράφο Μάρκο Βενιό. Απέναντι και δεξιά από τον Άγιο Νικόλαο βρίσκεται ο Ταξιάρχης. Οι δύο αυτές εκκλησίες είναι το όριο μεταξύ των πλατειών Ντούναβη και Κονταρίνη, οι οποίες αποτελούν το επίκεντρο της νυχτερινής διασκέδασης. Ένα ακόμη σύμπλεγμα εκκλησιών -ο Άγιος Αντώνιος, η Αγία Αικατερίνη και ο Άγιος Φανούριος μεσολαβεί μεταξύ αυτής της πλατείας και της επόμενης που λέγεται Πιάτσα. Είναι η πιο παλιά πλατεία της Χώρας κι αν τη δείτε σε φωτογραφίες του 19ου αιώνα θα διαπιστώσετε ότι δεν έχει αλλάξει από τότε.

Προσπερνώντας την πολυσύχναστη Πιάτσα από το στενό όπου ακουμπά μια άλλη γραφική εκκλησία, η Θεοσκέπαστη, με λατινικού τύπου καμπαναριό, βγαίνετε στην πλατεία Μαράκι. Ανήκει στο νεότερο τμήμα της Χώρας και ολόγυρά της λειτουργούν καταστήματα, παραδοσιακά καφενεία, καφέ κ.ά. Δύο παράλληλα στενά οδηγούν από εκεί σε ένα μεγαλύτερο πλακόστρωτο που καταλήγει στην έξοδο της Χώρας προς την Άνω Μεριά. Εδώ, υπάρχουν ξενώνες και μπαράκια, καθώς και μερικά ενδιαφέροντα νεοκλασικά οικοδομήματα που κτίστηκαν από Φολεγανδριώτες, οι οποίοι έκαναν εμπόριο στην Αλεξάνδρεια και την Κωνσταντινούπολη.

Ο Καραβοστάσης

Το μοναδικό ασφαλές λιμάνι του νησιού απέκτησε προβλήτα για να δένουν μεγάλα πλοία μόλις το 1984. Απλωμένος κατά μήκος του ομώνυμου όρμου ο μικρός οικισμός διαθέτει περιποιημένες μικρές κατοικίες, ξενώνες, ταβέρνες, καφέ, ουζερί, μίνι μάρκετ κ.ά. Μπορείτε να κάνετε μπάνιο στη μικρή παραλία Χοχλίδια και στη γειτονική Βάρδια, με εύκολη πρόσβαση. Στον Καραβοστάση βρίσκεται η αφετηρία των λεωφορείων προς τη Χώρα που απέχει περίπου 3.5 χιλιόμετρα ασφαλτόδρομου, με στροφές.

Η Άνω Μεριά

Ο διατηρητέος οικισμός στο βορειοδυτικό άκρο του νησιού, μοιάζει με υπαίθριο λαογραφικό μουσείο. Το τοπίο είναι γεμάτο ξερολιθιές, αυτόνομες μικρές κατοικίες, περιβολάκια και καλλιεργημένα με μόχθο πεζούλια. Τα μπακάλικα και τα ταβερνάκια του μικρού χωριού διατηρούν την αισθητική παλαιότερων δεκαετιών.

Οι παλιές αγροικίες της Άνω Μεριάς έγιναν μόνιμες κατοικίες μόνο όταν κόπασαν οι πειρατικές επιδρομές, στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Ονομάζονται θεμωνιές, είναι χαμηλοτάβανες, περιβάλλονται από μαντριά και κοτέτσια και οι περισσότερες έχουν δικό τους φούρνο, αλώνι και ελαιοτριβείο. Οι κάτοικοι ζούσαν στηριζόμενοι αποκλειστικά στις δυνάμεις τους για τις ανάγκες σε ελαιόλαδο, ψωμί, κηπευτικά, τυροκομικά και ρουχισμό. Αξίζει να επισκεφθείτε το Λαογραφικό Μουσείο της Άνω Μεριάς που παρουσιάζει τον παραδοσιακό τρόπο ζωής των Φολεγανδριωτών από τις αρχές του 1800 έως το 1950. Περιλαμβάνει κατοικία με έπιπλα εποχής, λιοτρίβι, κελάρι, στέρνα. Στη βόρεια πλευρά υπάρχει το αλώνι και μια ψηλή ξερολιθιά που προστάτευε τα εσπεριδοειδή από τους ανέμους. (Τηλ. 22860 41069, ανοιχτό 17.00-20.00, μόνο το καλοκαίρι).

Η Χρυσοσπηλιά

Το στόμιο της Χρυσοσπηλιάς αγναντεύει το πέλαγος, στη βορινή απόκρημνη πλευρά του βράχου της Παναγίας, περίπου 30 μέτρα πάνω από την επιφάνεια του νερού. Το συνολικό μήκος της ξεπερνά τα 300 μέτρα και τα ευρήματα αποδεικνύουν περιοδική κατοίκηση και λατρευτική χρήση. Πέρα από το σπηλαιολογικό ενδιαφέρον και το φυσικό της κάλλος, έχει πλήθος αρχαίων ονομάτων ιχνογραφημένων με μίγμα αργίλου στα τοιχώματά της. Χρονολογήθηκαν στο 400 π.Χ. Στον πρώτο θάλαμο σώζονται λαξευτές δεξαμενές και λουτήρες της Ρωμαϊκής Περιόδου. Ο δεύτερος έχει εντυπωσιακό σταλακτιτικό διάκοσμο. Τα έντονα χρώματα οφείλονται σε οξείδια του σιδήρου. Η πρόσβαση από την ξηρά μπορεί να γίνει μόνο από έμπειρους αναρριχητές. Από τη θάλασσα προσεγγίζεται με μικρό σκάφος, μόνο όταν έχει μπουνάτσα και μάλιστα αφού πάρετε άδεια από το λιμεναρχείο.

Ο φάρος του Ασπροπούντα στον κάβο Μίχελο

Στα δυτικά της Φολεγάνδρου, στη θέση κάβος του Μίχελου, υψώνεται ο μοναδικός φάρος του νησιού με το σπιτάκι για τους φαροφύλακες πλάι του. Ο φάρος του Ασπροπούντα δεσπόζει 58 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, σε πύργο ύψους 11 μέτρων και το φως του είναι ορατό σε απόσταση 17 ναυτικών μιλίων. Άναψε για πρώτη φορά το 1921 και από το 1986 λειτουργεί με αυτόματο μηχανισμό ηλιακής ενέργειας. Πρόσβαση υπάρχει από την παραλία Λιβαδάκι, ή μέσω μονοπατιού από την Άνω Μεριά.

Τα μονόσπιτα και οι θεμωνιές της Φολεγάνδρου

Οι κατοικίες στη Φολέγανδρο διακρίνονται για τις μικρές διαστάσεις τους. Μέσα στο Κάστρο της Χώρας, στην Άνω Μεριά και τον Καραβοστάση κυριαρχούν τα μονόσπιτα. Πότε καμαρωτά και πότε με επίπεδη στέγη, αλλά πάντα καθορισμένα από την περιορισμένη διαθέσιμη ξυλεία, περιβάλλονται από φαρδιά πλατύσκαλα, αυλές και πεζούλια.

Οι διάσπαρτες μεμονωμένες αγροικίες και τα σπίτια της Άνω Μεριάς ονομάζονται θεμωνιές και λειτουργούσαν ως αυτόνομες αγροτικές μονάδες.

Διαβάστε ακόμα:

Φολέγανδρος: Πού να μείνετε στο ανεξερεύνητο νησί των Κυκλάδων

Οι καλύτερες παραλίες της Φολεγάνδρου

Φολέγανδρος: Το μικρό νησί της μεγάλης γαστρονομικής παράδοσης