Την εποχή αυτή, που οι αποκριάτικες εκδηλώσεις κορυφώνονται και οι περισσότεροι χαζεύουμε μαγεμένοι τις παραμυθένιες εικόνες με τα εκπληκτικά κοστούμια εποχής και τις περίτεχνες μάσκες που πλημμυρίζουν τα στενά της Βενετίας, η Κέρκυρα ζει το δικό της παραμύθι: Αυτό που κληρονόμησε από τους Ενετούς, πάντρεψε με τα δικά της έθιμα και προσφέρει με ολοζώντανο τρόπο σε όσους έχουν την τύχη να βρεθούν την εποχή του καρναβαλιού στην αρχόντισσα των Επτανήσων.
Με παρουσία 400 ετών στην Κέρκυρα, τα σημάδια των Ενετικών καταβολών του νησιού είναι εμφανή σε όλες τις εκφάνσεις της κερκυραϊκής κουλτούρας: στην αρχιτεκτονική δημοσίων χώρων και παλιών αρχοντικών, στις τέχνες και τον πολιτισμό, στη μουσική, τους γλωσσικούς ιδιωματισμούς και την προφορά των Κερκυραίων, στη γαστρονομία και τα έθιμα που διατηρούνται πλήρως αφομοιωμένα και εναρμονισμένα με τα ντόπια ήθη και τις παραδόσεις του πανέμορφου νησιού. Το ίδιο συνέβη με τα έθιμα της αποκριάς και τον θεαματικό τρόπο εορτασμού του καρναβαλιού, που αριστοκράτες και ευγενείς έφεραν απ΄τα κανάλια και τις πλατείες της Γαληνοτάτης στα στενά της παλιάς πόλης της Κέρκυρας.
Καντρίλιες, Λανσιέδες, Γκιόστρες και Πετεγολέτσες
Μαζί με τους Ενετούς, Κερκυραίοι ευγενείς και επιφανείς αστοί εγγεγραμμένοι στο Αρχοντολόγιο – το περίφημο Libro d`oro – διοργάνωναν αποκριάτικους χορούς, χαρτοπαίγνια και γλέντια σε κλειστούς και ανοιχτούς χώρους που κρατούσαν ως το ξημέρωμα. Στη σημερινή πλατεία του Παλαιού Δημαρχείου, κέντρο της κοινωνικής ζωής της Ενετικής περιόδου του νησιού, το κτήριο που αργότερα στέγασε το Λυρικό Θέατρο San Giacomo, έγινε αμέσως το πιο γνωστό σημείο συνάντησης των Ενετών ευγενών και της τοπικής κοινωνίας, λειτουργώντας σαν μια ιταλική Loggia di Nobili. Εκεί επιδεικνύονταν τα φανταχτερά κοστούμια και οι πλουμιστές στολές, τόσο περίτεχνες που συχνά προετοιμάζονταν και ράβονταν από τον προηγούμενο χρόνο. Αλλά και στο ίδιο το San Giacomo λάμβαναν χώρα μασκαράτες και χοροεσπερίδες που προκαλούσαν αίσθηση. Όσο για τις υπαίθριες εκδηλώσεις, αυτές είχαν ως επίκεντρο τη Σπιανάδα που στολίζονταν με γιρλάντες για να υποδεχθεί τους μασκαρεμένους που διασκέδαζαν χορεύοντας.
Τις καντρίλιες και τους λανσιέδες, τους δύο ευρωπαϊκούς χορούς που έχουν συνδεθεί με το καρναβάλι, δεν άργησαν να τους διδαχθούν οι Κερκυραίοι και να τους εντάξουν στις διασκεδάσεις της αποκριάς. Είτε γύρω από το γαϊτανάκι είτε με αντικρυστά ζευγάρια που εναλλάσσονταν μεταξύ τους ή με σταυρωτά ζευγάρια που σχημάτιζαν τετράγωνο κι εκτελούσαν διάφορες φιγούρες, τα δύο αυτά είδη λαϊκών χορών δεν άργησαν να κατακτήσουν τα αριστοκρατικά σαλόνια, όχι μόνο της Κέρκυρας αλλά και όλων των Επτανήσων, εκτοξεύοντας το ξεφάντωμα και το κέφι.
Αναπόσπαστο μέρος των αποκριάτικων εθίμων και των καρναβαλικών εκδηλώσεων, που διασκέδαζαν το πλήθος, δεν ήταν μόνο οι χοροί αλλά και οι ιππικοί αγώνες, οι γκιόστρες – giostre που οι Ενετοί είχαν καθιερώσει στην Κέρκυρα ήδη από τον 16ο αιώνα. Με ρίζες στα ρωμαϊκά χρόνια και επιρροές από τα αναγεννησιακά ιδεώδη που αναβίωναν το πνεύμα του ιπποτισμού, στα πλαίσια του Carnevale διεξάγονταν στην πόλη της Κέρκυρας δύο giostre. Σ΄αυτή που λάμβανε χώρα στο Παλαιό Φρούριο συμμετείχε μόνο η στρατιωτική φρουρά, ενώ στη δεύτερη έπαιρναν μέρος οι νεαροί ευγενείς που συμμετείχαν στο Συμβούλιο της πόλης και σκηνικό αυτής ήταν η Κάτω Πλατεία. Αυτή η δεύτερη γκιόστρα από τον 18ο αιώνα μεταφέρθηκε στο Πλατύ Καντούνι – τότε Strata Larga – και είχε δύο μορφές, τις giostra all’ annello και giostra alla quintana ή saracino. Στην πρώτη οι έφιπποι που αγωνίζονταν προσπαθούσαν καλπάζοντας να περάσουν τη λόγχη τους μέσα από ένα δακτύλιο, ενώ στη δεύτερη στόχος ήταν τα περισσότερα δυνατά χτυπήματα σε ένα ανδρείκελο. Τους αγώνες συντόνιζε ο εκλεγμένος από το Συμβούλιο των Ευγενών Άρχοντας του Πεδίου – Maestro di Campo και το νικητή εξέλεγαν οι κριτές από το ξύλινο βάθρο τους στον οποίο απένειμαν το palio, χρυσοποίκιλτο ύφασμα και παραδοσιακό έπαθλο των ιππικών αγώνων, που στην προκείμενη περίπτωση έφερε τη φιγούρα του Αγίου Μάρκου, προστάτη της Βενετίας, μαζί με το έμβλημα της πόλης και τα οικόσημα των διαγωνιζομένων.
Παράλληλα με το ιπποτικό πνεύμα και την ιππική δεξιοτεχνία που επιδεικνύονταν στους αγώνες, το αποκριάτικο πνεύμα έπαιρνε μια πιο «πικάντικη» νότα με το τολμηρό κουτσομπολιό που αποκάλυπτε όλα όσα δεν έπρεπε να βγουν στη φόρα. Αυτά ήταν τα «πετεγολέτσα», τα κερκυραϊκά κουτσομπολιά από την ιταλική λέξη petegolo, που οι κυρίες αντάλλασσαν από τα ψηλά παράθυρα των σπιτιών, καυτηριάζοντας, σατιρίζοντας, διακωμωδώντας, κοροϊδεύοντας και ξεμπροστιάζοντας δημόσια πρόσωπα αλλά και απλούς συντοπίτες τους.
Όσο για την αυλαία του καρναβαλιού, αυτή όπως ακριβώς συνέβαινε στη Βενετία, έπεφτε τα μεσάνυχτα της τελευταίας Κυριακής της Αποκριάς και μαζί της έπεφταν κι οι μάσκες των δόγηδων, των αρλεκίνων, των πιερότων, των κυριών επί των τιμών, των κολομπίνων και όλων όσων συμμετείχαν με κέφι και μπρίο στη γιορτή της αποκριάς.
Το βενετσιάνικο καρναβάλι στη σημερινή εποχή
Αιώνες πέρασαν, τους Ενετούς διαδέχθηκαν Γάλλοι και Βρετανοί, τα έθιμα όμως που συνόδευαν το βενετσιάνικο καρναβάλι παρέμειναν, διατηρήθηκαν και στις μέρες μας αναβιώνουν κάθε χρόνο, μετατρέποντας την πανέμορφη παλιά πόλης της Κέρκυρας σε μια μικρή Βενετία γεμάτη αναγεννησιακή κομψότητα και φανταχτερό μπαρόκ. Αυτό αντικατοπτρίζουν οι στολές εποχής, τα μπροκάρ κοστούμια, οι βελούδινες κάπες, τα σατέν φορέματα με τα κρινολίνα, τα πλουμιστά καπέλα με τούλια και φτερά, οι εντυπωσιακές περούκες και βέβαια οι ζωγραφιστές μάσκες που μεταμορφώνουν για λίγο τους Κερκυραίους σε σαγηνευτικές φιγούρες μιας άλλης εποχής.
Αυτές τις μέρες, η Κέρκυρα ζει για άλλη μια φορά στο κλίμα αυτό. Στα στολισμένα με πολύχρωμα σημαιάκια καντούνια, στρωμένα με σερπαντίνες και χαρτοπόλεμο, οι πρώτες παρελάσεις – οι πολύαναμενόμενες «περατζάδες» έχουν ήδη ολοκληρωθεί και αναμένεται η κορύφωσή τους. Από την έναρξη των αποκριάτικων εκδηλώσεων στις 5 Φεβρουαρίου που όλοι μαζί τραγούδησαν στην Πλατεία Δημαρχείου «Έφτασε το καρναβάλι», έχουμε ήδη παρακολουθήσει αποκριάτικα δρώμενα και χορούς, μασκαράτες, τραγούδια και γαϊτανάκια από τις χορευτικές ομάδες του Λυκείου Ελληνίδων και άλλους συλλόγους. Το Λύκειο Ελληνίδων πρωτοστάτησε και στην περατζάδα στην πόλη με κερκυραϊκές φορεσιές και στην αντίστοιχη με θεαματικά κοστούμια εποχής την Κυριακή 12/2.
Ήταν η στιγμή που όλοι νοερά μεταφερθήκαμε σε μια άλλη εποχή, που νοιώσαμε πως δόγηδες και μαρκησίες ζουν ανάμεσά μας. Αίσθηση που κορυφώθηκε με τον «Χορό των Δόγηδων…ένα παράθυρο στο χρόνο» την Παρασκευή 17 Φεβρουαρίου, όταν τύμπανα συνόδευσαν την παρέλαση των «Βενετσιάνων» και τα πλακόστρωτα στενά της παλιάς πόλης θύμισαν αυτά της Βενετίας. Φυσικά δεν έλειψε ούτε φέτος το καθιερωμένο «Κυνήγι του Θησαυρού» το προτελευταίο Σάββατο της Αποκριάς, που ξεκίνησε από την Κοφινέτα για να καταλήξει το βράδυ μπροστά στο πρώην Λυρικό θέατρο San Giacomo μ ένα πλούσιο μουσικοχορευτικό show. Αλλά και την προτελευταία Κυριακή κυριάρχησαν οι βενετσιάνικες φιγούρες, που διέσχισαν το κοσμοπολίτικο Λιστόν με κατεύθυνση το Ανάκτορο Αγίων Μιγαήλ και Γεωργίου, για να ακολουθήσουν ομάδες δημοτικών σχολείων, σχολές χορού και πολιτιστικοί σύλλογοι μασκαρεμένοι στα πιο ευφάνταστα θέματα.
Για όσους δεν χόρτασαν το νοσταλγικό θέαμα του βενετσιάνικου καρναβαλιού, μια από τις πιο γραφικές μικρές πλατείες στη γειτονιά του Καμπιέλο, όπου παραδοσιακά κατοικούσαν οι Ενετοί, ήταν το σημείο που συγκεντρώθηκε για άλλη μια φορά το Λύκειο Ελληνίδων το απόγευμα της 22ας Φεβρουαρίου. Εκεί, μπροστά στο Βενετσιάνικο Πηγάδι, υπό τους ήχους live μουσικής από σαξόφωνο και με φόντο ιστορικά κτήρια σε παστέλ τόνους και ενετικά βόλτα, χόρεψαν, φωτογραφήθηκαν, μας προσέφεραν κρασί και μας χάρισαν το πιο ρομαντικό και ατμοσφαιρικό αποκριάτικο σκηνικό.
Όσο για τις πετεγολέτσες, το έθιμο έχει πάρει πραγματικά άλλη διάσταση κι αποτελεί πολυαναμενόμενο happening από τους ντόπιους κι όσους έχει τύχει να το παρακολουθήσουν. Η Πλακάδα του Αγίου ήταν η φετινή τοποθεσία, με μπουγάδες να ενώνουν γειτονικά μπαλκόνια και τις Κερκυραίες να επιδίδονται σε απολαυστικά θεατρικά κουτσομπολιά. Και μπορεί οι γκιόστρες να έχουν πια εκλείψει, οι καντρίλιες, ωστόσο, καλά κρατούν όπως απέδειξε ο Πολιτιστικός Σύλλογος Λευκίμης «Ο Γαρουφαλιής» χορεύοντας σ’ αυτό το ίδιο σημείο. Εδώ, εξάλλου, οι αποκριάτικες εκδηλώσεις θα κορυφωθούν την Κυριακή με τραγούδια, χορό και κεράσματα από τον Ελληνορωσικό Σύλλογο Κέρκυρας και βέβαια μια τελευταία περατζάδα με κοστούμια εποχής στο ιστορικό κέντρο, που αυτή τη φορά θα συνοδεύουν οι τυμπανιστές της Παλαιάς Φιλαρμονικής. Το μόνο που απομένει είναι η μεγάλη καρναβαλική παρέλαση της και βέβαια η ανάγνωση της διαθήκης του Σιόρ Καρνάβαλου και το κάψιμό του.
Με τόσο ξεχωριστές εκδηλώσεις, αξίζει έστω κι ένα ταξίδι αστραπή στην Κέρκυρα, για να πιάσετε θέση και ν’ αφήσετε την κορφιάτικη μασκαράτα να σας μεταφέρει σε μια άλλη εποχή, ξετυλίγοντας το ιστορικό αφήγημα του πανέμορφου νησιού και επιβεβαιώνοντας ακόμη μια φορά τη μοναδικότητά του.
Διαβάστε ακόμα:
Κέρκυρα: Αρχοντικό του 1903 μετατρέπεται σε πολυτελή χώρο φιλοξενίας
Πόρτο Τιμόνι: Η διπλή παραλία της Κέρκυρας με τα γαλάζια νερά και την αίσθηση Καραϊβικής
5 μη οργανωμένες παραλίες στην Κέρκυρα-Υπέροχα νερά, γαλήνια απομόνωση
