Ηράκλειο: Η βενετική κληρονομιά, τα μινωικά παλάτια και ένας μίνι οδηγός καλοπέρασης

Ηράκλειο, η πόλη

Όποιος πει ότι το Ηράκλειο ανήκει στις ωραιότερες πόλεις της χώρας, λέει ψέματα: η καταστροφή που υπέστη από τον σεισμό του 1856 είχε ως αποτέλεσμα ένα μεγάλο του κομμάτι να ξαναχτιστεί βιαστικά και άναρχα –σαν τυπική επαρχιακή πόλη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας– δίχως μέριμνα για αισθητικά ζητήματα. Κατά γενική ομολογία, όμως, όλο και καλυτερεύει. Ειδικά τα τελευταία χρόνια, χάρη σε μια σειρά μεγάλων έργων.

Η πεζοδρόμηση της 25ης Αυγούστου (ή οδός Πλάνης, όπως τη λένε, μιας και φαίνεται να είναι ο ωραιότερος δρόμος στο Ηράκλειο), αλλά και τα ήδη πλακοστρωμένα και φωταγωγημένα σοκάκια, μαζί με πολλές προσόψεις κτηρίων που έχουν ανακαινιστεί, μετέτρεψαν το ευρύτερο κέντρο γύρω από την Πλατεία των Λιονταριών και πίσω από τα ενετικά τείχη σε τόπο συναρπαστικό.

Αξίζει να ζήσετε τον παλμό της πόλης περπατώντας εδώ και στην Πλατεία Ελευθερίας ή σουλατσάροντας στη Λεωφόρο Δικαιοσύνης. Χαζέψτε στα μαγαζιά, ψωνίστε στην οδό 1866 και χωθείτε έπειτα στα πεζοδρομημένα σοκάκια της Κοραή και της Μιλάτου. Εδώ μπαράκια, εστιατόρια, ταβερνάκια με ντόπια κουζίνα, μεζεδοπωλεία, όπως κι ένα μαγαζί με δεκάδες σπάνιους ναργιλέδες –το Nara Nara– δίνουν το στίγμα του Ηρακλείου και της διασκέδασής του (όχι μόνο της νεολαιίστικης). Επιπλέον, η πλατεία Αγίου Δημητρίου βρίθει από ουζερί, ενώ για πιο παραδοσιακά σκηνικά τα πάντα παίζονται στην πλατεία του Ιστορικού Μουσείου.

Τι να δείτε στο Ηράκλειο

Τη Λότζια, τις κρήνες στα Λιοντάρια, το μέγαρο Φυτάκη, το Μποδοσάκειο κι άλλα νεοκλασικά κτήρια, σπαρμένα στην πόλη. Και φυσικά το Αρχαιολογικό Μουσείο με τα χιλιάδες ευρήματα –ένα από τα καλύτερα του είδους του σε όλον τον κόσμο. Ιδιαίτερης ομορφιάς είναι βέβαια και το ενετικό Κάστρο και λιμάνι (τα οποία υφίστανται διαρκείς αναπλάσεις), όπου διάφορα μαγαζάκια, καφέ και ταβέρνες προσφέρουν εξαιρετική θέα.

Οι δρόμοι μετά την οδό Δουκός Μποφόρ, προς την κατεύθυνση του κεντρικού πάρκινγκ, έχουν γεμίσει από μοδάτα μπαρ, wine bar και εστιατόρια, όπως π.χ. το Tennis Club γύρω από το οποίο υπάρχει κίνηση και ζωντάνια μεσημέρι-βράδυ. Βάλτε επίσης στο πρόγραμμα της βόλτας σας την Πλατεία Ελευθερίας με την Πύλη του Αγίου Γεωργίου, την οδό Δαιδάλου με τα εμπορικά μαγαζιά, το Μεϊντάνι –την κεντρική διασταύρωση στο Ηράκλειο, από όπου περνάνε όλοι– την κρήνη Μπέμπο και την Πλατεία Κορνάρου πιο δίπλα. Το όνομά της, ασφαλώς, απηχεί τον μεγάλο ποιητή του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας, τον Βιτσέντζο Κορνάρο.

Βγαίνοντας στη θάλασσα, έπειτα, σας περιμένει το ενετικό φρούριο, ο Κούλες, στην είσοδο του λιμανιού. Αποτελώντας παντοτινό σύμβολο της πόλης.

Η γαστρονομική ταυτότητα του νομού

Τα τοπικά προϊόντα

Η κρητική γη ήταν πάντα κάτι παραπάνω από γενναιόδωρη. Η βαριά βιομηχανία ολόκληρου του νησιού ήταν, είναι και θα είναι ο πρωτογενής τομέας, στον οποίο ο νομός Ηρακλείου φαίνεται να έχει το συγκριτικό πλεονέκτημα αφού εντός των ορίων του βρίσκεται η – από αρχαιοτάτων χρόνων – μεγαλύτερη και πιο εύφορη πεδιάδα του νησιού, ο ξακουστός κάμπος της Μεσαράς. Μπορεί σήμα κατατεθέν του νομού ν’ αποτελούν διαχρονικά η ελιά και το αμπέλι, όμως άλλο ένα προϊόν στο οποίο στηρίχθηκε για χρόνια η αγροτική οικονομία του νομού είναι και η σταφίδα σουλτανίνα. Ο πλούτος του κάμπου της Μεσαράς είναι ανεξάντλητος: λάδι, κρασί, φρούτα και λαχανικά, άγρια χόρτα, βότανα, όσπρια, μέχρι και κελυφωτοί ξηροί καρποί. Το Ηράκλειο φιλοξενεί και μερικές ακόμα δυναμικές καλλιέργειες, όπως χαρουπιού και φραγκόσυκων, ενώ είναι πολύ διαδεδομένη και η σαλιγκαροτροφία.

Όσο πλούσια είναι η κρητική γη, άλλο τόσο πλούσια είναι και κουζίνα του τόπου σε παραδοσιακές συνταγές. Δοκιμάστε οπωσδήποτε χοχλιούς μαγειρεμένους κοκκινιστούς, μπουμπουριστούς ή με αμπελοβλάσταρα, αλλά και ντόπιο κατσικάκι μαγειρεμένο παραδοσιακά με άγρια χόρτα, όσπρια ή κάποιο χειροποίητο ζυμαρικό, όπως τα σκιουφιχτά ή τα τριφτούδια. Από τη λίστα αυτών που αξίζει οπωσδήποτε να δοκιμάσετε δεν θα μπορούσε να λείπει η διάσημη κρητική σαλάτα «κουκουβάγια» – ο γνωστός σε όλους μας ντάκος, αλλά και οι μαραθόπιτες, το μπουρέκι και τα καλιτσούνια. Αν βρεθείτε σε κάποιο πανηγύρι, μην χάσετε την ευκαιρία να δοκιμάσετε απόλυτο κρητικό κρεατοφαγικό πιάτο, το λεγόμενο αντικρυστό.

Οι ποικιλίες κρασιού

Ακρογωνιαίος λίθος της γαστρονομικής κουλτούρας του νομού είναι φυσικά το κρασί. Σήμερα ο αμπελώνας του Ηρακλείου είναι ο πιο ανεπτυγμένος του νησιού και τα 2/3 αυτού έχουν χαρακτηριστεί ως ΠΟΠ. Οι κύριες λευκές ποικιλίες του νομού είναι η Βηλάνα, το Δαφνί, το Πλυτό, το Μοσχάτο Σπίνας, το Αθήρι, το Θραψαθήρι, η Malvasia Aromatica και άλλες διεθνείς. Οι πιο σημαντικές ερυθρές ποικιλίες του νομού είναι το Κοτσιφάλι και η Μαντηλαριά. Άλλες ερυθρές ποικιλίες είναι το Λιάτικο, οι Μπορντολέζικες Cabernet Sauvignon, Merlot και του Ροδανού Syrah, Grenache Rouge, Mourvedre, Carignan.

Φαγητό και διασκέδαση

Στο «Apiri», ένα από τα καλύτερα εστιατόρια της χώρας, για φαγητό μεσημέρι και βράδυ, με τραπεζάκια έξω στον πεζόδρομο, που το βράδυ απλώνονται γύρω-γύρω. Κρητική κουζίνα σύγχρονη και λίγο πειραγμένη.

Το «The Walls» στον χώρο του Tennis club της πόλης είναι ένας χώρος ιδιαίτερα προσεγμένος αισθητικά, με εξωτερικά τραπεζάκια κάτω από πρασινάδες, και με γεύσεις που δεν διστάζουν να χρησιμοποιήσουν με μαεστρία διάφορα διεθνή υλικά σε γευστικές αναφορές αμιγώς κρητικές.

Το «Πεσκέσι» βασίζεται σε τρομερό concept, με κρητικές γεύσεις και βιολογικά υλικά που γράφουν στον κατάλογο από πόσα χιλιόμετρα μακριά έρχoνται. Πανέμορφο, άψογα ανακαινισμένο πέτρινο κτήριο, κάθε μέρα γεμάτο.

Στον «Έργανο» θα πάτε για την επιτομή της παραδοσιακής κρητικής κουζίνας, δοκιμάζοντας οπωσδήποτε αρνάκι αντικριστό. Στην οδό Έβανς, επίσης, μέσα στα τουριστικά και στην αγορά του Ηρακλείου, θα βρείτε το «Πενταυγά»: ένα μαγέρικο ειδικευμένο σε κρητικά μεζεδάκια, τα οποία πέφτουν βροχή στο τραπέζι, συνοδεύοντας τις πατροπαράδοτες ρακές.

Στο all-day bar-restaurant «Χάλαβρο» σε υποδέχονται από το πρωί, σε έναν φοβερό πέτρινο χώρο, με μπαρίστικη και μοντέρνα διάθεση. Εξίσου φοβερά αποδεικνύονται όμως και τα κοκτέιλ, όπως και το πλήρες μενού και το σπιτικό παγωμένο τσάι.

Το «Swing Thing», τέλος, είναι μπαράκι για βραδινές εξορμήσεις. Δίπλα στο Κεντρικό Πάρκο, ατμοσφαιρικό, με ευφάνταστες μουσικές, ενημερωμένη μπάρα και τρομερά κοκτέιλ.

Πέριξ του Ηρακλείου

Το πρώτο πράγμα που θα σκεφτεί κανείς να επισκεφθεί βγαίνοντας από το Ηράκλειο είναι τα ανάκτορα της Κνωσσού: ένας σπάνιος αρχαιολογικός τόπος, με παγκόσμια εμβέλεια. Υπολογίζεται ότι η περιοχή πρωτοκατοικήθηκε ήδη από το 7000 π.Χ., με τη μετέπειτα ανέγερση του παλατιού του μυθικού βασιλιά Μίνωα να οδηγεί σε πρωτόγνωρη για την εποχή ανάπτυξη.

Έκτοτε, τα ανάκτορα της Κνωσσού καταστρέφονται και χτίζονται τουλάχιστον δύο φορές. Οι ανασκαφές που έχουν πραγματοποιηθεί κατά καιρούς έφεραν στο φως θαυμαστά ευρήματα, τα οποία αναφέρονται σε προηγμένες τεχνικές δόμησης, εντυπωσιακά μεγέθη και χρήση ακριβών και πολυτελών υλικών, εντυπωσιάζοντας ακόμα και στο δικό μας σήμερα. Ωστόσο δεν θα επιμείνουμε σε τέτοιες περιγραφές, γιατί η επίσκεψη εδώ αξίζει να γίνει με τη βοήθεια οδηγού, ώστε να μπορέσει κανείς να λάβει την καλύτερη δυνατή πληροφόρηση για αυτό το μοναδικό μνημείο.

Μετά την Κνωσσό ο δρόμος ανηφορίζει, φέρνοντάς μας στο Σκαλάνι. Έναν αμπελότοπο μεγάλης ομορφιάς και ηρεμίας, σε ένα τοπίο που δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από εκείνα της Τοσκάνης. Εδώ, επίσης, βρίσκεται κι ένα από τα ωραιότερα οινοποιία, του Μπουτάρη. Έτσι, η επίσκεψη κρίνεται απαραίτητη, αλλά, αν θέλετε και wine tasting, καλό είναι να κλείσετε έγκαιρα το σχετικό ραντεβού. Το ίδιο το οινοποιείο είναι μία κούκλα, ενώ δίπλα του έχουν χτιστεί τρία μικρά σπιτάκια-δωμάτια, τα οποία κι ενοικιάζονται, ώστε να χαρείτε αν το επιθυμείτε την απόλυτη ξεκούραση. Συνοδεία θαυμάσιας θέας, εξαιρετικών κρασιών και της φιλοξενίας των ανθρώπων του κτήματος.

Σκαρφαλώνοντας λίγο στο βουνό φτάσαμε έπειτα στα Πεζά: διάσημο χωριό, όπου βρίσκεται και η ταβέρνα του Ονήσιμου, με σπουδαία κρητική κουζίνα βασισμένη σε αγνά υλικά από την περιοχή. Αυτά που σερβιρίστηκαν στο τραπέζι μας ήταν δίχως υπερβολή μικρά γευστικά διαμαντάκια. Μετά τα Πεζά φτάνουμε στο Καστέλι, σπουδαίο κεφαλοχώρι της περιοχής, όπου ήδη εξελίσσονται τα χωματουργικά έργα για το νέο αεροδρόμιο, όπως αναφέραμε και στο ξεκίνημα.

Από το Καστέλι κατεβήκαμε στη συνέχεια προς την ακτή, όπου εξελίσσεται όλο το παιχνίδι του Ηρακλείου: Γούβες, Λιμένας Χερσονήσου, Σταλίδα και Μάλια συγκεντρώνουν χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο, από όλες τις άκρες της γης. Πρόκειται άλλωστε για περιοχές που αναπτύχθηκαν τουριστικά ήδη από τη δεκαετία του 1960. Ήταν βέβαια ένας άναρχος τουρισμός, τότε, βασισμένος κυρίως σε φθηνές τιμές και σε καταλύματα με πρόχειρη δόμηση, τα οποία απευθύνονταν σε μια νεολαία σχετικά χαμηλού βιοτικού επιπέδου, που ακολουθούσε τη διεθνή κουλτούρα της εποχής. Χίπις, αμφισβήτηση, έντονη κυκλοφορία ουσιών και ειρηνιστικά κινήματα έβαζαν λοιπόν τη σφραγίδα τους και στο στυλ των διακοπών. Και τα στίφη που έρχονταν εδώ είχαν ως βασικό τους στόχο τα λεγόμενα «3S»: Sea, Sun & Sex. Κάποιες φορές οι συνθήκες ξέφευγαν και τα επεισόδια γίνονταν πρωτοσέλιδα τόσο στον ελληνικό, όσο και στον παγκόσμιο Τύπο.

Από τότε, βέβαια, έτρεξε πολύ νερό στο αυλάκι. Η έλευση του AIDS, λ.χ., περιόρισε αισθητά τα ξέφρενα γλέντια, ήδη εδώ και πολλά χρόνια. Τα πράγματα ηρέμησαν, οι συνθήκες καλυτέρεψαν και έτσι σε πολλά σημεία αυτών των παραλιών χτίστηκαν μεγάλα ξενοδοχεία. Τα περισσότερα all inclusive, χωρίς να ανεβάσουν ιδιαίτερα το επίπεδο του τουρισμού στην περιοχή. Τώρα όμως που πήγαμε ξανά, είδαμε ότι υπάρχει μία τάση βελτίωσης. Τα καταστήματα προσπαθούν να είναι όλο και πιο περιποιημένα, τα προϊόντα νοιάζονται να κρατήσουν ένα επίπεδο, ενώ αρκετά ξενοδοχεία έχουν ανεβάσει τις τιμές, προσπαθώντας να προσελκύσουν ένα καλύτερο επίπεδο επισκεπτών.

Μια τέτοια περίπτωση, που ταυτόχρονα δίνει κι αυτό το νέο στίγμα, είναι η καινούρια ξενοδοχειακή άφιξη στη Σταλίδα –το ωραιότερο κομμάτι της ευρύτερης περιοχής, όπου βρίσκεται κι ένα δεύτερο Μινωικό παλάτι. Πρόκειται για το πρόσφατα ανακαινισμένο «I Resort», το οποίο επενδύει σε ακριβά, μοντέρνα υλικά και σε άπλετους κοινόχρηστους χώρους. Η καθαριότητα είναι εντυπωσιακή, ενώ οι μπουφέδες στο πρωινό, το μεσημεριανό και το βραδινό πραγματικά σε αφήνουν άφωνο με την ποιότητα (υλικά από τη φάρμα του ιδιοκτήτη), την αφθονία και τις καλομαγειρεμένες συνταγές. Στα θετικά της προσπάθειας και το βιολογικό, με τάσεις γκουρμέ, Bliss α-λα-καρτ εστιατόριο, το οποίο βρίσκεται στο ωραιότερο σημείο του ξενοδοχείου. Στα συν, τέλος, και οι τρεις τουλάχιστον πισίνες, όπως και το ατμοσφαιρικό και πολυτελέστατο spa, για μοναδικές χαλαρωτικές στιγμές.

Οι παραπάνω περιοχές έχουν πολυκοσμία, κίνηση μα και ζωντάνια, αφού είναι γεμάτες από εστιατόρια, pubs, bars, clubs, beach bars, κρεπερί και ό,τι άλλο μπορεί να φανταστείτε. Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες οικογένειες, Έλληνες και ξένοι, τις επιλέγουν για τις διακοπές τους. Λίγο πιο έξω από τα Μάλια, τέλος, θα δείτε κι ένα από τα μεγαλύτερα water parks της Ελλάδας, το οποίο σφύζει από κόσμο. Δίπλα του υπάρχει και golf club, το οποίο συγκεντρώνει τους λάτρεις του σπορ σε ένα πανέμορφο, ήσυχο και ειδυλλιακό τοπίο.

Ανηφορίζοντας προς τα ορεινά χωριά

Μια διαδρομή γοητευτική, ανάμεσα από βουνά και φαράγγια, με φοβερή θέα στο πέλαγος, στη Χερσόνησο και προς όλο το παραλιακό συγκρότημα. Συγκλονιστικό και το ηλιοβασίλεμα. Πρώτο χωριό ο Μοχός, με την ωραία πλατεία του. Μετά από λίγο το Κράσι, ένα χωριό μες στη δροσιά. Καθαρό, νοικοκυρεμένο, με παραδοσιακά σπιτάκια, καλοσυντηρημένα καλντερίμια, και ταβερνάκια έτοιμα να σε υποδεχτούν. Κρύο νεράκι από τις βρύσες δίπλα μας και καφές κάτω από τον υπεραιωνόβιο πλάτανο, που υπολογίζεται ότι είναι (περίπου) 1000 ετών.

Ο δρόμος συνεχίζει κατόπιν για το επόμενο χωριό, λίγο ψηλότερα, που λέγεται Κερά και είναι κι αυτό δροσερό και όμορφο. Όσο ανεβαίνουμε το τοπίο αγριεύει, τα βράχια γίνονται πιο απόκρημνα και οι χαράδρες βαθύτερες, πριν φτάσουμε σε ένα εντυπωσιακό βουνό, που στην κορυφή του έχει μία σειρά από ανεμόμυλους παλαιότερων εποχών. Το πέρασμα από το διάσελο στην άλλη μεριά της πλαγιάς, θα σας φέρει στο διάσημο οροπέδιο Λασιθίου, ένα τοπίο με σπάνια κρητική-μεσογειακή ομορφιά.

Από την κορυφή του βουνού η θέα είναι σχεδόν αεροπορική και σου κόβει την ανάσα. Το φαράγγι μπροστά σου είναι το Φαράγγι της Αμπέλου, εύκολο και βατό ακόμη και με αυτοκίνητο. Στη μέση του, όμως, συναντά το Φαράγγι της Ρόζας, το οποίο είναι δύσβατο και σε πολλά σημεία απαιτεί απότομες καταβάσεις (ραπέλ), δυνατές μόνο με χρήση ειδικού εξοπλισμού και εκπαίδευσης.

Εδώ και το Φαράγγι Εμπασάς: έστω και με κάποια δυσκολία, μπορείς να φτάσεις μέχρι τους καταρράκτες του. Το ξεκίνημα γίνεται από το χωριό Γωνιές, όπου υπάρχουν και σχετικές ταμπέλες. Λίγο πριν θα δείτε και την τεχνητή λίμνη που έχει φτιαχτεί στο τέλος του φαραγγιού κι εντυπωσιάζει με την ομορφιά της, βάζοντας μια γαλανή πινελιά στο γύρω περιβάλλον. Μάλιστα, ενώ παραμένει περιφραγμένη, έχει αρχίσει να δημιουργεί τον δικό της βιότοπο.

Προς τις ήσυχες παραλίες

Φτάνοντας και πάλι προς την ακτή, αν θέλουμε να αποφύγουμε τις πολύβουες παραλίες της Χερσονήσου, θα κατευθυνθούμε προς κάποιες πιο ήσυχες. Απέναντι από την πόλη του Ηρακλείου, ας πούμε, υπάρχει το νησί Ντία, όπου φτάνεις με το σκάφος σου ή, αν δεν έχεις, με ενοικιαζόμενα βαρκάκια. Δίπλα στη Χερσόνησο, πάλι, προς τη μεριά του Ηρακλείου, θα συναντήσεις απανωτά λιμανάκια στα οποία βρίσκει κανείς ήσυχες παραλίες και βραχάκια. Ένα τέτοιο μέρος, λ.χ., είναι η πανέμορφη αμμουδιά στη βάση του Σαραντάρη, με σπηλιά και σμαραγδένια νερά.

Αν νιώθετε έτοιμοι για μεγαλύτερες αποστάσεις, τότε στα νότια της περιφερειακής ενότητας Ηρακλείου υπάρχουν παραλίες που θα σας μείνουν αξέχαστες. Φυσικά, μία από αυτές είναι τα θρυλικά Μάταλα, που αξίζει τον κόπο να επισκεφθείτε μόνο και μόνο για την ιστορία τους. Σίγουρα όμως αξίζει να αναζητήσετε και την παραλία του Αγιοφάραγγου, έστω κι αν η πρόσβαση εδώ είναι δύσκολη, αφού θα χρειαστεί είτε να πεζοπορήσετε, είτε να έρθετε με καΐκι: είναι εκπληκτική, με ψιλό βότσαλο και καταγάλανα νερά.

Διαβάστε ακόμα:

Αγιοφάραγγο: Ψιλό βοτσαλάκι και καταπληκτικά νερά, στην έξοδο του «Φαραγγιού των Αγίων»

Οροπέδιο Γιους Κάμπος στο Ρέθυμνο: Ένα πολύχρωμο χαλί της Φύσης

Άγιος Παύλος: Η απομονωμένη παραλία με τα υπέροχα νερά και το βυζαντινό εκκλησάκι