Μπορεί να μη συναγωνίζεται την παγκόσμια φήμη της Τοσκάνης ή του Βένετο, η πρωτεύουσά της, το άγνωστο σε πολλούς Καταντζάρο, δεν συγκεντρώνει τα πλήθη τουριστών που συρρέουν στη Ρώμη, το Μιλάνο ή τη Νάπολη, όμως η Καλαβρία, η περιφέρεια που καταλαμβάνει τη μύτη της «Ιταλικής μπότας» δεν στερείται πλούσιας ιστορίας και πολιτιστικής κληρονομιάς, σημαντικών αξιοθέατων και γραφικών πόλεων και χωριών. Η δε φύση της, από τους εθνικούς δρυμούς που φωλιάζουν ανάμεσα στις εντυπωσιακές της οροσειρές, ως τις χρυσαφένιες αμμουδιές, τα απότομα, κάθετα βράχια και τους καταπράσινους λόφους που καθρεφτίζονται στα εκτυφλωτικά μπλε νερά του Τυρρηνικού και του Ιονίου Πελάγους, συνθέτουν μερικά από τα πιο θεαματικά σκηνικά της νότιας Ιταλίας, καθιστώντας την επαρχία της Καλαβρίας ένα προορισμό με πλούτο μοναδικών εμπειριών, ιδανικό για κάθε εποχή του χρόνου.
Ακόμη περισσότερο για εμάς τους Έλληνες, το να βρεθούμε σε ένα τμήμα της περιοχής που ονομάστηκε από τους Ιταλούς Magna Graecia, λόγω της πρώιμης αποίκησής του από ελληνικούς πληθυσμούς, που ίδρυσαν εκεί ακμάζοντες οικισμούς, αποτελεί ένα ταξίδι γνωριμίας με ένα κομμάτι της ιστορίας μας, μια διαδρομή που κρύβει συγκινησιακή φόρτιση και σε αφήνει με μια αίσθηση περηφάνειας και θαυμασμού για τον τρόπο που κάποια από τα 8 ελληνόφωνα χωριά της Καλαβρίας κρατούν την Ελλάδα ολοζώντανη στην ψυχή και την κουλτούρα τους.
Ιστορική αναδρομή και το ελληνικό στοιχείο
Τα ευρήματα που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη στη σημαντικού αρχαιολογικού ενδιαφέροντος περιοχή της Νεκρόπολης του Torre Mordillo, ανάγονται στην Εποχή του Σιδήρου και αποδεικνύουν ότι η περιοχή της Καλαβρίας κατοικούνταν από αρχαιοτάτων χρόνων. Τα πρώτα ελληνικά φύλα αποίκησαν την περιοχή γύρω στον 8ο αιώνα π.Χ. και εγκαταστάθηκαν επίσης στην Απουλία και τη Σικελία, περιοχές με εύφορη γη και τοποθεσία ιδανική για την ανάπτυξη του εμπορίου, σημεία συνάντησης του Ελληνικού, Ετρουσκικού και Φοινικικού πολιτισμού. Ήταν οι επονομαζόμενοι Γραικοί και από εκεί προήλθε η ονομασία Magna Graecia που έδωσαν οι Ρωμαίοι σε όλη συνολικά την περιοχή που κατοικήθηκε από Έλληνες.
Από τις σημαντικότερες πόλεις που ίδρυσαν οι Έλληνες ήταν το Ρήγιο – σημερινό Reggio di Calabria -, η Σύβαρις και ο Κρότωνας, πόλεις με πλούτο και δύναμη, στις οποίες άφησαν σαφές το πολιτιστικό τους στίγμα. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι ένας από τους σπουδαιότερους αρχαιολογικούς θησαυρούς ολόκληρης της περιφέρειας της Καλαβρίας, είναι τα εκπληκτικά διατηρημένα ελληνικά χάλκινα αγάλματα «Οι πολεμιστές του Riace» του 5ου αι.π.Χ που βρέθηκαν στις ακτές του Riace το 1972 και προσελκύουν χιλιάδες επισκέπτες στο Εθνικό Μουσείο του Ρέτζιο-Museo Arcaelogico Nationale Reggio Calabria.
Η περιοχή πέρασε στα χέρια των Ρωμαίων τον 3ο αι.π.Χ. και ως μέρος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας απέκτησε μερικές από τις σημαντικότερες υποδομές της, όπως τη μεγάλη οδό Via Popilia, που συνέδεε το Ρέτζιο με την πόλη της Κάπουα, βόρεια της Νάπολης. Ωστόσο, με την πτώση της αυτοκρατορίας, η Καλαβρία πέρασε από το Βυζάντιο στους Νορμανδούς κατακτητές, κι από κει υπό το Βασίλειο της Νάπολης, κυβερνήθηκε από τους Ανδεγαυούς και τους Αραγονέζους.
Ο 16ος κι ο 17ος αιώνας έφεραν κι άλλους Έλληνες στις περιοχές της νότιας Ιταλίας, ενώ σήμερα ο επισκέπτης της Καλαβρίας μπορεί να επισκεφθεί 8 ελληνόφωνα χωριά και να ακούσει τους φιλόξενους κάτοικους να μιλούν τα «γκρίκο ή γκρεκάνικα», ένα ιδίωμα της ελληνικής γλώσσας με στοιχεία δωρικά και βυζαντινά. Πρόκειται για απόγονους εκείνων των μακρινών μεταναστών, που διαφυλάττουν τις παραδόσεις και την πολιτιστική τους κληρονομιά, όχι μόνο μιλώντας τη διάλεκτο αυτή – υπολογίζεται ότι τη μιλούν περίπου 12.000 άτομα -, αλλά και μέσα από τραγούδια, έθιμα και δίγλωσσες πινακίδες στους δρόμους, που αν μη τι άλλο συγκινούν τους Έλληνες που επισκέπτονται τα χωριά Μπόβα Σουπεριόρε, Μπόβα Μαρίνα, Ροκκαφόρτε ντελ Γκρέκο, Κονδοφούρι, Παλίτσι, Γκαλλιτσιανό, Ρογκούντι και Μέλιτο ντι Πόρτο Σάλβο και αντιλαμβάνονται το ιστορικό βάθος του ελληνισμού.
Οι σημαντικότερες πόλεις
Ξεκινώντας από την πρωτεύουσα Καταντζάρο – Catanzaro, την πόλη που επιβλέπει αμφιθεατρικά από το ανατολικό άκρο της Καλαβρίας το Ιόνιο πέλαγος και τον Κόλπο των Πορτοκαλόδεντρων και φημίζεται για την παραγωγή μεταξιού και βελούδου, μπορεί κανείς να συνδυάσει την περιήγηση στο υπερυψωμένο ιστορικό κέντρο που ανάγεται στα βυζαντινά χρόνια και τη χαλάρωση στις δύο υπέροχες παραλίες όπου καταλήγει ο αστικός ιστός. Τα σφιχταγκαλιασμένα σπίτια, τα στενά ανηφορικά δρομάκια, οι ιστορικές εκκλησίες και η μονότοξη γέφυρα συνθέτουν την πιο χαρακτηριστική εικόνα της πόλης. Επισκεφθείτε το νορμανδικό κάστρο του 11ου αιώνα με τον τετράγωνο πύργο του να ξεχωρίζει στον ορίζοντα της πόλης, αλλά και το μοναστικό συγκρότημα San Giovanni που χτίστηκε εντός του. Απαραίτητη και η στάση στο Duomo του 12ου αι., με το παρακείμενο παρεκκλήσι San Vitaliano να είναι αφιερωμένο στον πολιούχο του Καταντζάρο και να φέρει τα λείψανά του. Στην Piazza Matteotti, με τους ψηλούς φοίνικες και τα μαρμάρινα παγκάκια, μια όαση μέσα στη βοή της πόλης, ξεχωρίζει η ρομανικού ρυθμού εκκλησία San Giovanni Battista, ενώ στην κεντρική πλατεία Piazza Grimaldi, στην καρδιά του ιστορικού κέντρου της πόλης, δεσπόζουν τα παλάτια Palazzo Riso, Mancusi, Menechini και De Nobili. Στο αρχαιολογικό πάρκο Scolacium, θα περιηγηθείτε ανάμεσα στα ερείπια της παραθαλάσσιας πόλης που ίδρυσαν Έλληνες και θα θαυμάσετε ένα μοναδικό συνδυασμό ευρημάτων Ελληνικού, Ρωμαϊκού και Βυζαντινού πολιτισμού, ενώ το έτερο πάρκο της πόλης, η Villa Trieste προσφέρεται για χαλάρωση και για να απολαύσετε μοναδική θέα. Μη φύγετε από το Καταντζάρο χωρίς να παρατηρήσετε την εντυπωσιακή γέφυρα Ponte Bisantis που στέκει σε ύψος 112 μέτρων πάνω το ρέμα Fiumarella και που το 1962 θεωρήθηκε μοναδικό κατασκευαστικό επίτευγμα. Τέλος, αν ο καιρός το επιτρέπει, μια βουτιά στα αναζωογονητικά νερά του φαινομενικά ατελείωτου Lido που αποτελεί την κεντρική παραλία, ή της Pietragrande που περιβάλλεται από βράχια και προσφέρεται για snorkeling, είναι ο ιδανικότερος τρόπος για να κλείσετε την επίσκεψή σας στην πολυπρόσωπη πρωτεύουσα της Καλαβρίας.
Ο Crotone, ο αρχαιοελληνικός Κρότων, αποτελούσε ένα από τα σημαντικότερα εμπορικά και πολιτιστικά κέντρα της Magna Graecia και αναφέρεται από τον μεγάλο ιστορικό και φιλόσοφο Στράβωνα, ως πόλη με σπουδαίους αθλητές και σημαντικές νίκες στους αρχαίους Ολυμπιακούς αγώνες. Εδώ βρίσκονταν μία από τις πιο ονομαστές φιλοσοφικές σχολές, αλλά και η σημαντικότερη ιατρική σχολή της εποχής, καθιστώντας την αρχαία πόλη σημαντικό φιλοσοφικό, επιστημονικό και ιατρικό κέντρο. Αυτά και πολλά ακόμη ενδιαφέροντα στοιχεία για τον Κρότωνα της «Μεγάλης Ελλάδος» θα μάθετε κατά την επίσκεψή σας σε έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της Καλαβρίας, το Capo Colonna, με τα απομεινάρια του δωρικού ναού της Ήρας, μόλις 10χλμ. έξω από τη σύγχρονη πόλη.
Στο κέντρο μιας από τις πιο εύφορες κοιλάδες της περιοχής, η Κοσέντζα – Cosenza είναι μια από τις γοητευτικότερες πόλεις της Καλαβρίας, φιλόξενη, γραφική και πλούσια σε αξιοθέατα. Η αρχαία πόλη και πρωτεύουσα των Βρεττίων, διατηρεί σήμερα το μεσαιωνικό χαρακτήρα του ιστορικού της κέντρου, που σκαρφαλώνει το λόφο ως το 1.000 ετών κάστρο Castello Normanno Svevo, το οποίο επιβλέπει από ψηλά τις στέγες της παλιάς πόλης και σας χαρίζει μαγευτικές εικόνες ως τις γύρω πεδιάδες. Κατηφορίζοντας από κει, τα πλακόστρωτα, στενά δρομάκια θα σας οδηγήσουν στον Καθεδρικό ναό, μια κατασκευή του 11ου αιώνα που υπέστη πολλές τροποποιήσεις αλλά διατηρεί αμιγώς το ρομανικό σχέδιο και τα πανέμορφα βιτρό του. Οι αρχαιολογικοί θησαυροί της Κοσέντζα εκτίθενται στο Museo dei Brettii e degli Enotri που θεμελιώνει την ίδρυση της πόλης τον 4οαι. π.Χ. , φροντίστε όμως να επισκεφθείτε και την Εθνική Πινακοθήκη που στεγάζεται στο Αναγεννησιακό Palazzo Arnone, για μια εκτενή συλλογή ζωγραφικής από τον 16ο στον 19ο αιώνα, ντόπιων και Ναπολιτάνων ζωγράφων, μεταξύ των οποίων και ο Luca Giordano, αλλά και γλυπτικής με έργα των Boccioni και De Chirico.
Το πιο προσφιλές σημείο για να περάσετε απέναντι στη Σικελία, το ζωηρό λιμάνι του Reggio di Calabria, αποτελεί ένα εξαιρετικό μείγμα αρχαίας ιστορίας και συλλογών τέχνης και μιας ολοζώντανης πόλης με μαγευτική θέα που απλώνεται ως την απειλητική Αίτνα. Το αρχαίο Ρήγιον, που ιδρύθηκε από τους Έλληνες αναφέρεται από το Στράβωνα ως μια «λαμπρή πόλη», υπήρξε γενέτειρα πολλών λυρικών ποιητών, με σημαντικότερο τον Ίβυκο, έδρα της περίφημης Πυθαγόρειου Σχολής καθώς και άλλων φιλοσοφικών και επιστημονικών ακαδημιών, παραμένοντας ανά τους αιώνες ισχυρό εμπορικό κέντρο.
Η μοντέρνα όψη της πόλης οφείλεται στο σεισμό του 1908 και το επακόλουθο τσουνάμι που κατέστρεψαν τα περισσότερα ιστορικά κτήρια, ωστόσο το λαμπερό παρελθόν της ζωντανεύει στους χώρους του Museo Arcaelogico Nationale Reggio Calabria, ένα από τα σημαντικότερα της Ιταλίας, όπου ξεχωρίζουν ως κορυφαία εκθέματα οι «Οι πολεμιστές του Riace». Ένας ακόμη μάρτυρας του παρελθόντος, του φρούριο-σύμβολο της πόλης, που αποκαταστάθηκε μετά τις ζημιές από το σεισμό, είναι το Κάστρο των Αραγονέζων, με τους δύο σωζόμενους πύργους του να επιβλέπουν την πόλη και τους χώρους του να φιλοξενούν τακτικά καλλιτεχνικά δρώμενα. Στις 15 αίθουσες της Δημοτικής Πινακοθήκης, τα έργα τέχνης καλύπτουν την περίοδο από τον 15ο στον 20ο αιώνα, ενώ ο Καθεδρικός ναός του Regio αποτελεί μία από της μεγαλύτερες εκκλησίες της Καλαβρίας. Κλείστε την επίσκεψή σας με μια ρομαντική βόλτα το σούρουπο κατά μήκος της εντυπωσιακής παραθαλάσσιας περατζάδας Lungomare Falcomatà με την υπέροχη θέα στο Στενό της Μεσσήνης.
Μοναδικά τοπία – γραφικά χωριά
Διάστικτη με γοητευτικές μικρότερες πόλεις, πανέμορφα χωριά – 15 συγκαταλέγονται στα ωραιότερα της Ιταλίας – και μοναδικά τοπία είναι ολόκληρη η περιφέρεια της Καλαβρίας, που όλα μαζί και το καθένα χωριστά αποτελούν θησαυρούς ιστορίας και κουλτούρας, μαγευτικά φυσικά σκηνικά που διατηρούν την παράδοση, την αρχιτεκτονική και την αυθεντικότητά τους.
Επισκεφθείτε οπωσδήποτε την Τροπέα, την περιτοιχισμένη πόλη, που γαντζωμένη σε επιβλητικά βράχια υψώνεται πάνω από τα τυρκούαζ νερά της Τυρρηνικής Θάλασσας και την απέραντη αμμουδιά του Κόλπου των Θεών. Από την κεντρική Piazza Ercole ως τις μικρότερες πλατείες, από τις παστέλ επαύλεις ως το μεσαιωνικό λαβύρινθο του ιστορικού κέντρου και από το ακρωτήριο Isola di Tropea ως το μοναστήρι Santa Maria dell’Isola που μοιάζει με φρούριο, η Tropea θα σας κλέψει την καρδιά.
Μένοντας στην επαρχία Vibo Valentia, το Zambrone με τα νερά και το τοπίο να θυμίζουν τα δικά μας Ιόνια νησιά, και τις αμμουδιές να εναλλάσσονται με βράχια, αποτελεί ιδανικό προορισμό για κολύμπι σε παρθένες παραλίες, μακριά από τις μεγάλες μάζες τουριστών. Ένα ακόμη πιο θεαματικό υδάτινο σκηνικό, μόλις 9 χλμ. νότια της Τροπέας, θα συναντήσετε στο Capo Vaticano, που χάρη στα κρυστάλλινα νερά του, σε κάθε πιθανή απόχρωση του μπλε, έχει ψηφιστεί από το Condè Nast Traveler η τρίτη ωραιότερη παραλία της Ιταλίας και ανάμεσα στις 100 θεαματικότερες σε όλο τον κόσμο.
Από την πλευρά του Ιονίου τώρα, η ιστορική πόλη La Castella αποτελεί και διάσημο τουριστικό θέρετρο, με το Αραγονέζικο κάστρο του 16ου αιώνα να αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό της και την αμμουδερή παραλία με τα διάφανα νερά που το αγκαλιάζει, να φωτίζεται εντυπωσιακά τη νύχτα, δημιουργώντας ένα υποβλητικό σκηνικό. Ένα ακόμη κάστρο, Νορμανδικό αυτή τη φορά, σας περιμένει στο πανέμορφο, γραφικό χωριό Morano Calabro, με εκπληκτική θέα στα γύρω βουνά αλλά και στο χωριό που καταλαμβάνει έναν ολόκληρο λόφο.
Παρότι μικρό, το χωριό διαθέτει τρία μουσεία, ένα εκ των οποίων αφιερωμένο στη μεσογειακή διατροφή. Περιβάλλεται από το Εθνικό Πάρκο Pollino, με τα ονομαστά λιβάδια λεβάντας που την άνοιξη πλημμυρίζουν χρώματα κι αρώματα τους γύρω λόφους. Πρόκειται για το μεγαλύτερο εθνικό δρυμό της Ιταλίας, προστατευόμενο από την UNESCO για τη γεωφυσική του σημασία, με το διάσημο και απαιτητικό Φαράγγι Raganello να ενθουσιάζει τους λάτρεις του rafting. Σε έναν ακόμη δρυμό, το Εθνικό Πάρκο Aspromonte, οξιές, καστανιές, μαύρα πεύκα και λευκά έλατα καλύπτουν τις βουνοκορφές που αγγίζουν τα 2.000 μέτρα στο νοτιότερο τμήμα των Απέννινων, ενώ το Εθνικό Πάρκο Sila, διάσπαρτο από όμορφα χωριά, σπήλαια, θερμές πηγές και μνημεία όλων των ιστορικών περιόδων, μαγεύει κάθε εποχή του χρόνου.
Γαστρονομία
Από τα πλούσια δάση της Καλαβρίας προέρχονται τα μανιτάρια πορτσίνι που πρωταγωνιστούν σε πολλές ιταλικές συνταγές, αλλά και το λεγόμενο «κόκκινο χρυσάφι», οι κόκκινες καυτερές πιπεριές peperoncino, βασικό συστατικό σε πολλές σάλτσες ζυμαρικών, που μάλιστα έχουν και το δικό τους μουσείο στο κουκλίστικο χωριό Maierà. Εκτός από κόκκινο χρυσάφι, η Καλαβρία έχει και «κόκκινη βασίλισσα», που δεν είναι άλλη από τα κόκκινα κρεμμύδια της Τροπέας, με το μικροκλίμα και τα εύφορα εδάφη της περιοχής να συντελούν στην εξαιρετική τους γεύση. Αποτελούν βασικό συστατικό, μαζί με άλλα λαχανικά, της ταπεινής αλλά νόστιμης σούπας Licurdia που σερβίρεται με ψιλοκομμένες pepperoncino και τριμμένο τυρί πεκορίνο.
Άφθονες τοπικές σπεσιαλιτέ δίνουν όπως είναι φυσικό έμφαση και στους θησαυρούς της θάλασσας που περιβάλλει την Καλαβρία. Το πιάτο Paccheri alla Mediterranea, συνδυάζει ζυμαρικά κανελόνι με ξιφία και μελιτζάνες, οι Ταλιατέλες με μπακαλιάρο είναι επίσης μια τυπική συνταγή, ενώ ο Ξυφίας αλά Ghiotta μαγειρεύεται με ντομάτες, κάπαρη και ελιές. Αν πάλι προτιμάτε πιο ρουστίκ γεύσεις, το πιάτο Pasta e patate ara tijjedra περιέχει τα πάντα: ζυμαρικά και πατάτες, σαλάμι, κρέας και βραστά αυγά, τυριά caciocavallo και provolone, που ψήνονται όλα μαζί στο φούρνο και κυριολεκτικά λιώνουν στο στόμα. Πριν ολοκληρώσετε την επίσκεψή σας στην Καλαβρία, δοκιμάστε το ντόπιο αλλαντικό ‘Nduja, φτιαγμένο από χοιρινό και με καυτερή γεύση από τις καλαβρέζικες πιπεριές, που απλώνεται σε μπρουσκέτες και συνοδεύει τα κλασσικά κρασιά της περιοχής: Cirò, Bivongi και Donnici. Κλείστε τη γαστρονομική σας περιπλάνηση σε αυτή τη γεμάτη εκπλήξεις και διαφορετικές όψεις περιοχή, με ένα ποτήρι επιδόρπιο οίνο Greco di Bianco – επιβάλλεται μια που βρίσκεστε στη Magna Graecia.
Διαβάστε ακόμα:
Ούμπρια: Eξερευνώντας την «πράσινη καρδιά» της Ιταλίας
Κάπρι: Eκεί που η Dolce Vita λούζεται στο μεσογειακό φως
Coumboscuro: To χωριό της Ιταλίας όπου οι κάτοικοι δεν μιλούν ιταλικά
