Είναι τόσα πολλά και γοητευτικά τα στοιχεία που συνθέτουν τα μοναδικό προφίλ της Νάξου, τόσο ποικίλες οι εμπειρίες που προσφέρει, που δεν είναι τυχαίο ότι αποτελεί ακαταμάχητο πόλο έλξης για εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες απ΄ όλα τα μέρη του κόσμου. Οι απέραντες χρυσαφένιες αμμουδιές με τα διάφανα, σχεδόν εξωτικά νερά, η μυθική Πορτάρα και οι Κούροι, το δαιδαλώδες ενετικό κάστρο που αποτελεί ιδανικό σκηνικό για βραδινές περιπλανήσεις και η κορυφαία γαστρονομία, είναι γνωστά θέλγητρα του μεγαλύτερου νησιού των Κυκλάδων.
Όσοι έχουν τη διάθεση να απαρνηθούν έστω και για λίγο τις μαγευτικές παραλίες και να αφιερώσουν χρόνο στην ενδοχώρα της Νάξου, θα ανακαλύψουν ενδιαφέροντα χωριά, κάποια γνωστά κι αναπτυγμένα και άλλα ανέγγιχτα από το ρεύμα του μαζικού τουρισμού. Οδηγώντας μόλις 15χλμ. από τη Χώρα, καταμεσής της κοιλάδας της Τραγαίας, το Χαλκί είναι ένα κουκλίστικο χωριό που εντυπωσιάζει. Παστέλ χρώματα σε σπίτια με σφυρήλατα μπαλκόνια, καλαίσθητα καταστήματα χειροποίητων ειδών, ενδιαφέροντα στέκια για καφέ, ποτό και φαγητό, δικαίως το κατατάσσουν στα ωραιότερα Αξιώτικα χωριά, κερδίζοντας όλο και περισσότερους επισκέπτες.
Όμως, όσο δημοφιλές είναι το Χαλκί, τόσο άγνωστος παραμένει ο διπλανός Καλόξυλος, ένας από τους οικισμούς που ουσιαστικά απαρτίζουν το Χαλκί, ένα γοητευτικό, αυθεντικό και καλά φυλαγμένο από το τουριστικό κύμα μυστικό, που απλόχερα αποκαλύπτει την ανεπιτήδευτη χάρη του. Ανεπιτήδευτοι είναι και οι κάτοικοι του μικροσκοπικού αυτού οικισμού που περιβάλλεται από μουριές, συκιές, αχλαδιές, δαμασκηνιές κι ένα μεγάλο ελαιώνα. Είναι άνθρωποι που χαιρετούν αυθόρμητα όποιον διασταυρώνεται μαζί τους στα ασπρισμένα στενά, εκεί του το παιχνίδι των ακούραστων πιτσιρικιών μοιάζει να μη σταματά ποτέ. Ένα παιχνίδι παίζει μαζί μας και ο χρόνος στον Καλόξυλο. Στα σοκάκια του η έννοια του χρόνου χάνεται, απλά δεν σε απασχολεί όσο βλέπεις το αστραφτερό κυκλαδίτικο φως να αντανακλάται στους κατάλευκους τοίχους των σπιτιών. Αλλού ο χρόνος σε πηγαίνει πίσω, σε ένα νοσταλγικό ταξίδι στο παρελθόν, ενώ ταυτόχρονα άλλες εμπειρίες μοιάζουν πολύ προχωρημένες για ένα τοσοδά χωριό.
Αν περπατώντας στο κέντρο του οικισμού, δείτε απέναντι από την εκκλησία της Αγίας Τριάδας ένα παλιό καροτσάκι παγωτού ή ακούσετε τη ρυθμική μελωδία ενός ελληνικού foxtrot, τότε το ταξίδι σε περασμένες εποχές του νησιού έχει ξεκινήσει. Αρκεί να περάσετε το κατώφλι του Λαογραφικού Μουσείου που λειτουργεί υπό την αιγίδα της UNESCO και στεγάζεται στο προγονικό σπίτι ενός παθιασμένου συλλέκτη, του Φλώριου Χωριανόπουλου, που αποτελεί την ψυχή του μουσείου, καθώς έχει αφιερώσει 20 χρόνια στην απόκτηση, έκθεση και ανάδειξη γνήσιων αντικειμένων από όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητας των ανθρώπων της Νάξου. Γυρίζοντας απ’ άκρη σ΄ άκρη το νησί του αλλά και όλη την Ελλάδα, έφερε στον Καλόξυλο μια ασύλληπτη συλλογή υλικού πολύτιμου για την σε βάθος γνωριμία με τα ήθη, τα έθιμα, την κουλτούρα και την ιστορία των Αξιωτών. Θα τον βρείτε είτε εκεί, να παίζει αυτοσχεδιασμούς στο μπουζούκι του, είτε παραδίπλα στο συνεργείο με τις πάνω από 30 συλλεκτικές μοτοσυκλέτες και ποδήλατα που διατηρεί και γεμάτος ενθουσιασμό θα σας ξεναγήσει ο ίδιος, δίνοντάς σας μοναδικές πληροφορίες όχι μόνο για την προέλευση, τη χρήση και την ιστορία των εκθεμάτων, αλλά και την περιπετειώδη σε κάποιες περιπτώσεις απόκτησή τους.
Και όντως η ξενάγησή σας θα συνοδεύεται από τους ήχους ελληνικού foxtrot που θα παίζουν αυθεντικοί δίσκοι του 1912 σε γραμμόφωνα του 1920 ή του 1950 ή εξίσου παλιές ηχογραφήσεις της αξέχαστης Σοφίας Βέμπο, για την οποία το μουσείο διατηρεί μια ξεχωριστή ενότητα. Γύρω τους, παλιά σερβίτσια και ρολόγια, είδη καπνιστού και ξυριστικά αρχών του αιώνα, λύχνοι για τα σπίτια αλλά και για τα ορυχεία της σμύριδας, πήλινα κιούπια για τη φύλαξη του κρασιού αλλά και το απαιτούμενο σφούνι για τη μετάγγισή του και μια ραπτομηχανή του 1927. Ανάμεσά τους, το βλέμμα τραβούν μια τυπογραφική πρέσα που τον καιρό του πολέμου τύπωνε προκηρύξεις και ένα παιχνίδι –μικρογραφία ενός Jeep Willis του αμερικάνικου στρατού με έναν αυθεντικό ασύρματο. Η έκθεση συνεχίζεται στο ισόγειο με την αναπαράσταση ενός ολόκληρου παντοπωλείου του 1935. Και μάλιστα όχι οποιουδήποτε παντοπωλείου, αλλά του μοναδικού στο Χαλκί που διατηρούσε ο παππούς Χωριανόπουλος. Από το ψυγείο πάγου, τις τούρκικες και αγγλικές μηχανές για άλεσμα του καφέ ή κόψιμο του κιμά, έως τον αυθεντικό ξυλόφουρνο με την πινακωτή, τα δεκάδες αναλώσιμα προϊόντα σε συσκευασίες εποχής και την διατηρημένη ταμπέλα του καταστήματος, όλα σας μεταφέρουν σ’ ένα απόλυτα αληθοφανές σκηνικό που αναβιώνει με απόλυτη πιστότητα.
Πολύ διδακτική και η αναφορά στα παλιά επαγγέλματα που ασκούσαν οι Ναξιώτες με μια μεγάλη συλλογή από αγροτικά εργαλεία, το τυροκάζανο, το ρακοκάζανο και μια τεράστια φυσούνα του σιδερά. Το εργαστήρι του μαραγκού διαθέτει μια εντυπωσιακή ποικιλία εργαλείων, ενώ από στο 1830 ανάγονται τα σύνεργα του κηροποιού, που φρόντιζε για τον εφοδιασμό της εκκλησίας. Η αναφορά στον τσαγκάρη του χωριού, με τα ξύλινα καλαπόδια αλλά και ένα ζευγάρι δερμάτινων παπουτσιών που βρέθηκε στο σπίτι του και δεν είχε προλάβει να τελειώσει, είναι πραγματικά πολύ συγκινητική. Τέλος, πριν ανεβείτε στον πρώτο όροφο, μην παραλείψετε να ρίξετε μια ματιά στις φιγούρες του θεάτρου σκιών, αγαπημένης διασκέδασης της εποχής, που κρέμονται δίπλα στη φωτογραφία του Συριανού καραγκιοζοπαίχτη Γεράσιμου Πολυκρέτη, που έδινε παραστάσεις στη Νάξο.
Ακόμη περισσότερα, δυσεύρετα εκθέματα περιμένουν να σας εντυπωσιάσουν μόλις έναν όροφο πιο πάνω. Ολόκληρο το τηλεφωνικό κέντρο της περιοχής που ένωνε την επικοινωνία των χωριών αναβιώνει εδώ, απέναντι από παλιές γραφομηχανές, ραδιόφωνα και φωτογραφικές μηχανές. Τα σκληρά χρόνια της κατοχής θυμίζουν τα παρατεταγμένα κράνη των δυνάμεων του άξονα, ένας αυθεντικός Γερμανικός χάρτης βομβαρδισμών της Νάξου, ο πολεμικός εξοπλισμός όπως ασύρματοι και βαλίτσες χειροβομβίδων και οι στρατιωτικές στολές. Η ατμόσφαιρα γίνεται πιο ανάλαφρη με άλλου είδους στολές, όπως προσκοπικές και σχολικές, ή αυτή ενός αγροφύλακα του 1950, που εκτίθενται πλάι σε παλιά παιχνίδια και χειροποίητα παραδοσιακά καραβάκια που κρατούν τα παιδιά λέγοντας τα κάλαντα. Στον ίδιο όροφο μπορεί κανείς να παρατηρήσει από κοντά και δύο τέλεια διατηρημένους αργαλειούς: έναν οικιακό και έναν ακόμη από το 1920, που ανήκε στον σχοινοπλόκο του νησιού. Σε αυτόν μάλιστα πλέκονταν όλα τα σχοινιά και οι σάκοι για τις ελιές, εφοδιάζοντας όλα τα ελαιοτριβεία της Νάξου. Από την ίδια εποχή αναπαριστάται ένα υπνοδωμάτιο με ενδύματα –οικογενειακά κειμήλια, ενώ παραδίπλα ένα συγκινητικό ενθύμιο μιας άλλης εποχής αποτελεί ένα μπαούλο-βαλίτσα του 1912, ενός Αξιώτη μετανάστη στην Αμερική, που μάλιστα φέρει ακόμη το αυτοκόλλητο του ταξιδιωτικού πρακτορείου που οργάνωνε τα ταξίδια αυτά. Η περιήγηση ολοκληρώνεται με παλιά μουσικά όργανα του νησιού, προσέξτε ιδιαίτερα την πρώτη ηλεκτρική κιθάρα που έφτασε στη Νάξο: την άφησε Ιταλός τουρίστας που δεν είχε χρήματα να πληρώσει για τη διαμονή του.
Αυτές και άλλες ακόμη ενδιαφέρουσες ιστορίες θα ακούσετε κατά την περιήγησή σας στο μοναδικό αυτό μουσείο, αξιέπαινο έργο ζωής ενός μόνο ανθρώπου. Αν τύχει δε να βρεθείτε στη Νάξο την εποχή που διοργανώνεται το Καλοκαιρινό Φεστιβάλ Καλόξυλου ( φέτος πραγματοποιήθηκε 15-17 Ιουλίου ), θα δείτε πολλά από τα εκθέματα να βγαίνουν στους δρόμους, αναπαριστώντας παλιά έθιμα και αναβιώνοντας αλλοτινά επαγγέλματα. Αυτή είναι και μια καλή ευκαιρία να περιηγηθεί κανείς στους χώρους του παλιού ελαιοτριβείου, που ανοίγει μόνο για το φεστιβάλ, και να δει την πρώτη γεννήτρια πετρελαίου που κινώντας τις μυλόπετρες έδινε ρεύμα σε τρία χωριά.
Αλλάζοντας εποχή, με έκπληξη διαπιστώνει κανείς ότι στο μικρό αυτό χωριό μπορεί να ζήσει και μια αρκετά πρωτοποριακή όσο και πρωτότυπη εμπειρία. Πώς θα σας φαινόταν αν μπορούσατε να μάθετε τα μυστικά των πεντανόστιμων Αξιώτικων συνταγών από πρώτο χέρι και μάλιστα να συμμετέχετε σε μια διασκεδαστική μαγειρική διαδικασία; Η ιδέα ανήκει στην Κατερίνα Ανδριέλου – ιθύνοντα νου του project vioma.gr – που κατάγεται από τον γοητευτικό Καλόξυλο και η οποία θέλοντας να προβάλει και να αναδείξει την τοπική γαστρονομία ως αναπόσπαστο μέρος της κουλτούρας του μοναδικού νησιού της, διοργανώνει εδώ και 6 χρόνια αυθεντικές γαστρονομικές εμπειρίες, που πραγματικά σε μυούν σε μια καθημερινότητα γνήσια, νόστιμη και καθόλου στημένη ή τουριστική.
Μπορεί κανείς να διαλέξει μαθήματα μαγειρικής στα οποία συχνά συνδράμουν και οι κάτοικοι του χωριού, που με χαρά μοιράζονται την εμπειρία τους, δείχνουν τις τεχνικές τους και εν τέλει σ΄ένα κοινό τραπέζι γεύονται το φαγητό που ετοιμάσατε μαζί σαν μια φιλική παρέα. Εναλλακτικά, στους περιπάτους γευσιγνωσίας είτε στη Χώρα της Νάξου, είτε στην κοντινή Απείρανθο, θα έχετε την ευκαιρία να δοκιμάσετε τα εκλεκτότερα ντόπια προϊόντα σε περιβάλλοντα μοναδικής ομορφιάς και πλούσιας ιστορίας, μια πραγματικά ενδιαφέρουσα εμπειρία που επίσης σας φέρνει σε επαφή με τους κατοίκους του νησιού. Για όσους δε, γοητεύονται από την τοπική κουζίνα και τις Αξιώτικες γεύσεις, η ομάδα του Vioma αναλαμβάνει το catering με αυθεντικές συνταγές της Νάξου για μεγάλες παρέες που νοικιάζουν παραθεριστικές κατοικίες στο νησί. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα μαγειρικά μαθήματα στον Καλόξυλο κέντρισαν το ενδιαφέρον και των συντακτών του National Geographic, οι οποίοι ενθουσιάστηκαν τόσο με την εμπειρία τους, που εξύμνησαν το χωριό σε άρθρο τους για την αυθεντικότητα και τη μοναδικότητά του.
Κι αν θεωρείτε ότι τα έχετε δει όλα στον Καλόξυλο, αφήστε την τέχνη να έχει τον τελευταίο λόγο και περάστε από την εκκλησία της Αγίας Τριάδας που δεσπόζει στο κέντρο του μικρού οικισμού. Στο μαρμάρινο τέμπλο της θα θαυμάσετε το τελευταίο έργο του σπουδαίου γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά, έναν μαρμάρινο άγγελο που μάλιστα προσφέρθηκε ο ίδιος να φιλοτεχνήσει όταν είδε τους μαρμαροτεχνίτες της Τήνου να εργάζονται πάνω στην παραγγελία για το τέμπλο του ναού. Ένα έργο απέριττο αλλά εντυπωσιακό, ακριβώς όπως κι ο ίδιος, ο μοναδικός Καλόξυλος.
Διαβάστε ακόμα:
Απόλλωνας και Μουτσούνα: Τα γραφικά και ιστορικά ψαροχώρια της Νάξου
Οι κορυφαίες ταβέρνες για κρεατοφαγία στη Νάξο και τα πανέμορφα χωριά στα οποία βρίσκονται
Νάξος: Τα μικρά παντοπωλεία με τις πιο αυθεντικές γεύσεις του νησιού -Πολύχρωμα, παραδοσιακά
