Κάπου μεταξύ Γράμμου και Σμόλικα, βρίσκεται ένα από τα ορεινότερα χωριά του νομού Ιωαννίνων σε ύψος από 850 έως 950 μέτρα. Ο λόγος για την Καστάνιανη Κόνιτσας. Σφηνωμένη ανάμεσα στις κατάφυτες πλαγιές του μικρού όρους της Γύφτισσας που αλλάζει χρώμα ανάλογα με την εποχή του χρόνου, η Καστάνιανη είναι ένα πέτρινο χωριό που συγκαταλέγεται στην ομάδα των Μαστοροχωρίων και ξεχωρίζει για το πλούσιο δάσος οξιάς, βελανιδιάς και καστανιάς (εξού και το όνομα του χωριού) που περιβάλλει τον οικισμό.
Όπως με τα περισσότερα χωριά της Ηπείρου, η ιστορία του οικισμού χάνεται στα βάθη των αιώνων και στην περίπτωση της Καστάνιανης ξεκινά κάπου στον 11ο αιώνα μ.Χ. Βέβαια, όσο σαγηνευτικό και αν ακούγεται αυτό, λίγα είναι γνωστά για την μεσαιωνική ιστορία του χωριού με μόνο μερικές σκόρπιες αναφορές σε βυζαντινά χρονικά και εκκλησιαστικές επιγραφές να δίνουν μερικές πληροφορίες για το απώτερο παρελθόν της περιοχής. Μάλιστα, κατάλοιπο αυτών των σχετικά σκοτεινών εποχών είναι και τα διάφορα τοπωνύμια της ευρύτερης περιοχής γύρω από το χωριό.
Στα χρόνια του Αλή Πασά, πάρα την Τουρκοκρατία, το χωριό βίωσε μια σχετική ηρεμία, καθώς η επιβολή πολλών ελέγχων περιόρισαν σημαντικά τη δράση των συμμοριών που ήταν για αιώνες το μόνιμο βάσανο των κατοίκων. Μάλιστα, ένας από τους πιο έμπιστους συμβούλους του Αλή πασά, ο Νικόλαος Γραμματικός, καταγόταν από την Καστάνιανη και συνέβαλε, ώστε να διατηρήσει το χωριό τα προνόμια που απολάμβανε σε σχέση με άλλα χωριά της περιοχής.
Αυτή η σχετική σταθερότητα ήταν που οδήγησε και στην ανάπτυξη των χτιστάδων οδηγώντας το ορεινό χωριό στο «κλαμπ» των ηπειρώτικων Μαστοροχωρίων. Μια επίσκεψη, άλλωστε, στο χωριό αποδεικνύει περίτρανα γιατί οι Καστανιανίτες μαστόροι έγραψαν την δική τους ιστορία. Από τα πέτρινα μονότοξα γεφύρια γύρω από το χωριό μέχρι τα πετρόχτιστα σπίτια με τα ξύλινα σαχνισιά και τα στενά πέτρινα καλντερίμια που ενώνουν το χωριό, καταλαβαίνει κανείς γιατί η Καστάνιανη συνέδεσε το όνομά της με την ορεινή πέτρινη αρχιτεκτονική. Μάλιστα, λέγεται ακόμα πως από την Καστάνιανη κατάγονταν και οι τεχνίτες του περίφημου Ρολογιού των Ιωαννίνων, το οποίο κατασκευάστηκε το μακρινό 1905 σε σχέδια του Γιαννιώτη αρχιτέκτονα, Περικλή Μελίρρυτου.
Η σχετικά ήρεμη κατάσταση στο χωριό έφερε μια ανάπτυξη που φαίνεται πως κράτησε για μερικούς αιώνες μέχρι την πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την τελική ενσωμάτωση της Καστάνιανης στο ελληνικό κράτος, οπότε και ξεκίνησε μια νέα -όχι και τόσο ελπιδοφόρα- περίοδος για το χωριό. Παρά την απελευθέρωση, η φτώχεια της ορεινής περιοχής και οι συνεχείς πόλεμοι που έφεραν μέχρι και Γάλλους στρατιώτες στα ορεινά της Ηπείρου εξάντλησαν σε μεγάλο βαθμό -υλικά και ψυχολογικά- τον τοπικό πληθυσμό αναγκάζοντας πολύ κόσμο να μεταναστεύσει για ένα καλύτερο, ασφαλέστερο και σταθερότερο μέλλον στις πόλεις ή, ακόμα και σε αρκετές περιπτώσεις, στο εξωτερικό.
Σήμερα, αν και ο μόνιμος πληθυσμός της Καστάνιανης δεν ξεπερνά τους 100 κατοίκους, περπατώντας στα στενά του χωριού, καταλαβαίνει κανείς ότι τα πιο εντυπωσιακά αξιοθέατα του άγνωστου αυτού τόπου είναι το παλιό σχολείο, το επιβλητικό σπίτι της οικογένειας Γκόσιου, καθώς και η εκκλησία του Αγίου Νικολάου που είναι αρχιτεκτονικό αντίγραφο της Μητρόπολης Αθηνών. Φυσικά, ούτε λόγος για τα λιγοστά, πλην όμως, εντυπωσιακά πέτρινα γεφύρια που βρίσκονται σε διάφορα σημεία γύρω από το χωριό. Στην Καστάνιανη, λειτουργεί σήμερα μικρός ξενώνας, ενώ κάθε καλοκαίρι το χωριό γεμίζει ξανά με ζωή στα γλέντια της του Άη-Γιάννη και της Αγίας Παρασκευής.
Διαβάστε ακόμα:
Κόνιτσα: Τα παραδοσιακά γεφύρια που ενώνουν το χθες με το σήμερα
Οι άγνωστες μονές της Κόνιτσας
Μαστοροχώρια Κόνιτσας: Οδοιπορικό στα πανέμορφα χωριά των Ηπειρωτών μαστόρων
