Σαν να πέταξες έναν λαμπερό, λευκό οικισμό του Αιγαίου Πελάγους μέσα στους ορεινούς λόγγους των καστανιών, στις καταπράσινες πλαγιές του Πάρνωνα.
Έτσι μοιάζει η Καστάνιτσα της Αρκαδίας, με μια πρώτη ματιά. Σκαρφαλωμένη σε υψόμετρο 840 μέτρων, είναι από τα παλαιότερα ορεινά χωριά στη βόρεια Κυνουρία. Ταυτόχρονα, όμως, είναι και το αρχαιότερο χωριό της Τσακωνιάς: της περιοχής της ανατολικής Πελοποννήσου με την ιδιότυπη (δωρικής προέλευσης) γλώσσα. Μάλιστα, το πρωτότυπο τσακώνικο όνομα του οικισμού ήταν Γουστένιτσα.
Το χωριό είναι χτισμένο πάνω σε έναν στενόμακρο λόφο, ανάμεσα σε δύο βαθύσκιωτες ρεματιές. Οι πετρόκτιστες, δίπατες οικίες είναι ασπρισμένες με ασβέστη (παλιά η Καστάνιτσα ήταν ονομαστή για την παραγωγή σε ασβέστη), ενώ οι στέγες τους είναι από σχιστόλιθο του Μαλεβού. Στολίζονται δε με τοξωτές πόρτες και παράθυρα, συνήθως σε δυνατά χρώματα. Αρκετά από τα (περίπου) 250 σπίτια του χωριού είναι πυργόσπιτα, έχουν δηλαδή 3 ορόφους και μετράνε περισσότερα από 300 χρόνια ζωής.
Λουλουδιασμένες αυλές, ένα δίκτυο από καλοφροντισμένα και ασπρισμένα πλακόστρωτα ανάμεσα στα σπίτια, λίγα παραδοσιακά φανάρια (με ηλεκτρικούς λαμπτήρες). Η Καστάνιτσα είναι σίγουρα ένα από το πιο όμορφα και αλέγρα χωριά της Πελοποννήσου. Από το 1967, μάλιστα, έχει χαρακτηριστεί ως διατηρητέος οικισμός, με ιδιαίτερο φυσικό και αρχιτεκτονικό κάλλος.
Όμως δεν είναι μόνο η ομορφιά αυτή που συναρπάζει τον ταξιδιώτη. Αν και πρόκειται για μικρό τόπο, όπου και να γυρίσετε το βλέμμα σας –μέσα και γύρω από τον οικισμό– θα δείτε αξιοθαύμαστα μνημεία, τα οποία μαρτυρούν το ιστορικό του βάθος. Στο κέντρο, ας πούμε, δεσπόζει ο πολιούχος ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, χτισμένος το 1780, με περίτεχνο ξύλινο τέμπλο, ρωσικής προέλευσης. Ο Άγιος Νικόλαος, επίσης, είναι η πρώτη εκκλησία της Καστάνιτσας, χτισμένη επί Τουρκοκρατίας. Γύρω δε από το χωριό υπάρχουν 15 ξωκλήσια, όλα άριστα συντηρημένα, με αρχαιότερο εκείνο του Αγίου Παντελεήμονα. Το οποίο χτίστηκε στις αρχές του 15οu αιώνα και καταστράφηκε το 1826 από τις ορδές του Ιμπραήμ.
Για τους Τσάκωνες, τώρα, πρώτος κάνει λόγο τον 9ο αιώνα ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος. Περί το 1000, όσοι είχαν απομείνει έπειτα από τις μεγάλες επιδρομές των Σλάβων στην περιοχή άρχισαν το ειρηνικό τους έργο –απαραίτητο για την επιβίωσή τους. Λίγο αργότερα, το 1293 κάνει την επίσημη γραπτή του εμφάνιση και το πρώτο τσακωνοχώρι: η Καστάνιτσα.
Η μαγευτική θέα από τον παλιό Βυζαντινό Πύργο
Στην κορυφή του λόφου πάνω από τον οικισμό διατηρούνται ερείπια ενός παλιού Βυζαντινού Πύργου, ο οποίος ξεπερνούσε σε ύψος τα 8 μέτρα. Χτίστηκε από τους άρχοντες του Δεσποτάτου του Μυστρά τον 14ο αιώνα για τον έλεγχο του σημαντικού δρόμου που ξεκινούσε από την Αργολίδα και κατέληγε στην πεδιάδα της Λακωνίας. Γύρω στο 1810 συντηρήθηκε με έξοδα του Καστανιτσιώτη οπλαρχηγού Καψαμπέλη, οπότε, προς τιμήν του, οι κάτοικοι τον ονόμασαν «Πύργο του Καψαμπέλη». Δυστυχώς όμως γκρεμίστηκε το 1948, κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου.
Μπορείτε να ανεβείτε μέχρι εκεί από πλακόστρωτο μονοπάτι με ξύλινη περίφραξη, ώστε να απολαύσετε τη μαγευτική θέα. Θα σας κόψει την ανάσα, καθώς αγκαλιάζει όλον τον οικισμό, φτάνοντας μέχρι τις κορυφές του Πάρνωνα και τις πλαγιές με τα πυκνά δάση ελάτων, πεύκων και καστανιών, αλλά κι ακόμα μακρύτερα –μέχρι το θαλασσινό τοπίο του Αργολικού Κόλπου.
Πεζοπορία στα πανέμορφα μονοπάτια
Τα τελευταία χρόνια εμφανίστηκαν διάφορες μορφές εναλλακτικού τουρισμού στην ευρύτερη περιοχή, με στόχο να ξαναφέρουν τον Άνθρωπο κοντά στη Φύση. Η Καστάνιτσα, λοιπόν, θεωρείται από τα πιο ιδανικά μέρη για ηρεμία, περιπλανήσεις και πεζοπορίες στα μονοπάτια που διασχίζουν το δάσος το οποίο την περιβάλλει –προσφέροντας μια ανεπανάληπτη εμπειρία.
Ένας περίπατος εύκολος ακόμα και για οικογένειες με μικρά παιδιά ή για όσους προτιμούν κάτι πολύ ήπιο, ξεκινάει από την πλατεία του χωριού, κατεβαίνει τα σκαλιά δίπλα στον ξενώνα προς το ρέμα της Μπαρκούς και μετά ανηφορίζει προς τον επαρχιακό δρόμο. Θα κάνετε μια στάση στην Παναγία της Μπαρκούς και στη συνέχεια θα επιστρέψετε από την ίδια διαδρομή ή θα ακολουθήσετε τον ασφαλτοστρωμένο δρόμο προς Καστάνιτσα –με υπέροχη θέα προς τη δυτική της πλευρά, αλλά και πέρασμα από την πηγή της Μάνας.
Μια λίγο πιο απαιτητική πεζοπορία προσφέρει το παλιό μονοπάτι του Αγίου Δημητρίου. Το οποίο ξεκινάει από τον Άγιο Ανδρέα στην είσοδο του χωριού (δίπλα στην οικεία Ι. Μαρτσούκου), κατεβαίνει από μια δεντροσκέπαστη και σκιερή διαδρομή μέσω του ξωκλησιού του Αγίου Δημητρίου στο ρέμα και στη συνέχεια ανηφορίζει προς τον επαρχιακό δρόμο (που έρχεται από το χωριό Σίταινα προς Καστάνιτσα), περνώντας από το ξωκλήσι της Παναγίας Μπιστόλενας. Διαρκεί μισή ώρα και μπορείτε να επιστρέψετε πίσω από το ίδιο μονοπάτι ή να βγείτε στον επαρχιακό δρόμο –αρκεί να σας περιμένει όχημα ώστε να σας μεταφέρει στο χωριό.
Μοναδική εμπειρία εμπειρία απόδρασης, βέβαια, είναι το μονοπάτι Καστάνιτσας – Πραστού, το οποίο διέρχεται μέσω του φαραγγιού της Μαζιάς. Για εκατοντάδες χρόνια, μάλιστα, αποτελούσε τον σημαντικότερο δρόμο επικοινωνίας ανάμεσα στα δύο τσακωνοχώρια, βαστώντας μέχρι τη δεκαετία του 1970, όταν άρχισαν να φτιάχνονται οι πρώτες οδικές αρτηρίες στην περιοχή. Η διαδρομή ξεκινάει από τον Αγιώργη –περίπου ένα χιλιόμετρο πάνω από την Καστάνιτσα– διασχίζει τμήμα του γύρω καστανεώνα και στη συνέχεια κομμάτι δάσους με έλατα και κέδρα, προτού βγει κατηφορίζοντας στο προαναφερθέν φαράγγι.
Αν επιλέξετε αυτή τη διαδρομή θα περπατήσετε σε σηματοδοτημένο μονοπάτι (και με σκαλάκια, όπου χρειάζεται), με τους ήχους των πουλιών στα αυτιά σας, περνώντας δίπλα από παμπάλαιους νερόμυλους και αγροικίες, αλλά και από το ιστορικό Μοναστήρι της Κοντολινάς. Εκείνο βέβαια που είναι πραγματικά μοναδικό και με απίστευτες, κρυμμένες ομορφιές είναι το φαράγγι της Μαζιάς. Το οποίο ξεκινάει από την περιοχή της Κοντολινάς και φτάνει μέχρι τα Διπόταμα.
Εσείς, τώρα, θα φτάσετε στο μεσαιωνικό χωριό Πραστός (ένα ακόμα υπέροχο τσακωνοχώρι), σε 2 με 2,30 ώρες. Οπότε υπολογίστε γύρω στις 4-5 ώρες, αν επιθυμείτε να επιστρέψετε στην Καστάνιτσα περπατώντας. Πρόκειται άλλωστε για μια καταπληκτική εμπειρία, που σίγουρα θα σας συναρπάσει.
Η Γιορτή του Κάστανου και τα απέραντα καστανοδάση
Τα καστανοδάση γύρω από το χωριό, που του δίνουν και το όνομά του, εκτείνονται σε 4.500 στρέμματα, περιλαμβάνοντας γύρω στα 38.000 δέντρα. Η Καστάνιτσα, άλλωστε, παραμένει ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγικούς καστανεώνες της Ελλάδας. Είναι δε όλοι ιδιόκτητοι, με τη μέση ετήσια παραγωγή να φτάνει τα τελευταία χρόνια στους 200 τόνους (το 1960 ξεπερνούσε τους 500 τόνους).
Οι λόγοι για αυτή την εκφυλιστική πορεία είναι η εγκατάλειψη της αγροτικής καλλιέργειας από τους νέους και οι ασθένειες του «έλκους της καστανιάς» και της «σφήκας της καστανιάς», που έχουν καταστρέψει μεγάλο μέρος του καστανεώνα. Πρόκειται βέβαια για μεγάλη απώλεια, τόσο για το εισόδημα των κατοίκων του χωριού, αλλά και για το προϊόν αυτό καθαυτό, αφού τα κάστανα είναι απολύτως βιολογικά: δεν ραντίζονται ούτε λιπαίνονται, η δε ποικιλία «µαρόνια» θεωρείται ιδιαίτερα εκλεκτή, κατάλληλη ακόμα και για τη ζαχαροπλαστική.
Από το 1983, πάντως, κάθε τελευταίο Σαββατοκύριακο του Οκτωβρίου διοργανώνεται στο χωριό η Γιορτή του Κάστανου. Η πανδημία, ασφαλώς, επέφερε πλήγμα, οπότε και η φετινή γιορτή αναμένεται να έχει περιορισμένο χαρακτήρα –δηλαδή χωρίς γλέντι, χορούς ή οργανωμένη σίτιση με τραπεζοκαθίσματα– ώστε να αποφευχθεί ο συνωστισμός. Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε με τον πρόεδρο της Καστάνιτσας κ. Θόδωρο Πεφάνη (6974477237).
Πού να μείνετε – Πού να φάτε
Παραδοσιακός Ξενώνας Αντωνίου
Περιποιημένος πέτρινος ξενώνας με έντονα ξύλινα στοιχεία, που συνδυάζει τη ζεστασιά της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής με σύγχρονες υπηρεσίες και τεχνολογίες.
Πληροφορίες:
6978069687, 6979003530, www.sun-mountain-snow.gr
Λιακούρης
Πετρόκτιστη παραδοσιακή ταβέρνα με τοπικές συνταγές. Ντόπια κρεατικά, με σπεσιαλιτέ το χοιρινό με κάστανο. Έχουν βέβαια κι άλλα ωραία μαγειρευτά, όπως κόκορα με μακαρόνια ή αγριογούρουνο στιφάδο, καθώς και ιδιαίτερα γλυκά: κάστανο του κουταλιού και καστανόπαστα (την εποχή του κάστανου). Μαγειρεύει η Καλλιόπη Ξίγκου. Ανοίγει κυρίως τα Σαββατοκύριακα, οπότε καλύτερα να τηλεφωνήσετε πριν πάτε. Κλειστά Ιανουάριο και Φεβρουάριο.
Πληροφορίες:
2755052293
Πώς θα πάτε στην Καστάνιτσα
Έχετε στη διάθεσή σας αρκετές επιλογές:
-Από το Άστρος, μέσω Αγίου Ανδρέα
-Από το Άστρος, μέσω των χωριών Πλάτανος και Σίταινα
-Από την Τρίπολη, μέσω του χωριού Άγιος Πέτρος και της κορυφογραμμής Στραβοράχη
-Από την Τρίπολη, μέσω των χωριών Καρυές, Βαρβίτσα και Βαμβακού
Ευχαριστούμε τον πολύ δυναμικό και δημιουργικό Πολιτιστικό Σύλλογο Καστάνιτσας (www.kastanitsa.gr), αλλά και τον πρόεδρο του χωριού κ. Θόδωρο Πεφάνη, για την πολύτιμη βοήθειά τους στην πραγματοποίηση του ρεπορτάζ.
Διαβάστε ακόμα:
Δημητσάνα: Φθινοπωρινή απόδραση στο κεφαλοχώρι της ορεινής Αρκαδίας
Λάστα: Για καφέ και γλυκό του κουταλιού σε ένα από τα πιο γραφικά χωριά της Αρκαδίας
