Κάποιες δεκαετίες πριν, μπορούσες να φτάσεις στον Κοσμά μόνο με τα πόδια. Πλέον, όμως, θεωρείται ως τελευταίος σταθμός της Αρκαδίας στον δρόμο προς τη Λακωνία κι έχει ανακαλυφθεί ταξιδιωτικά, τουλάχιστον από όσους έχουν τριγυρίσει ευρύτερα στις εκτάσεις του Πάρνωνα. Μάλιστα, αρκετοί από αυτούς τον θεωρούν ένα από τα ωραιότερα χωριά σε όλη την Πελοπόννησο.
Χτισμένος στο επιβλητικό υψόμετρο των 1.127 μέτρων, στις νοτιοανατολικές, δασώδεις πλαγιές του Πάρνωνα, ο Κοσμάς είναι ένας από τους πιο ορεινούς οικισμούς της Αρκαδίας. Αυτό το στοιχείο του χαρίζει πολλές φυσικές ομορφιές, αλλά και υπέροχη θέα, η οποία –όταν ο καιρός είναι καλός και ο ορίζοντας καθαρός– φτάνει μέχρι τις τελευταίες εσχατιές του Αργοσαρωνικού, επιτρέποντάς σου να διακρίνεις τα σχήματα της Ύδρας και των Σπετσών.
Από την άλλη, κάτι τέτοιο σημαίνει ότι οι χειμώνες τείνουν να είναι βαρείς. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, ότι πολλοί από τους 356 κατοίκους (σύμφωνα με την απογραφή του 2011) επιλέγουν να ξεχειμωνιάζουν στα γειτονικά χωριά της Λακωνίας –κυρίως στο Γεράκι και στον Βρονταμά– επιστρέφοντας στον Κοσμά όταν υποχωρεί το κρύο και τα πολλά χιόνια. Ιδανικότερες εποχές για να τον επισκεφθεί κανείς, λοιπόν, είναι η άνοιξη και το καλοκαίρι, όταν μπορείτε να χαρείτε απρόσκοπτα την υπέροχη δασική φύση που τον περιβάλλει και τα άφθονα, τρεχούμενα νερά της περιοχής.
Ένας παραδοσιακός οικισμός μέσα στο πράσινο
Κάποιοι λένε ότι στην τοποθεσία του Κοσμά βρισκόταν η αρχαία Σεληνούς στην οποία αναφέρεται και ο μέγας περιηγητής Παυσανίας, όμως μέχρι στιγμής δεν έχουν προκύψει τα απαραίτητα τεκμήρια. Ενδέχεται πάντως να υπήρχε ναός αφιερωμένος στον Απόλλωνα, στον λόφο όπου σήμερα εντοπίζεται το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία, καθώς έχουν ανασκαφεί δύο σχετικά αγάλματα.
Σε κάθε περίπτωση, αγνοούμε πότε ακριβώς ιδρύθηκε ο Κοσμάς. Για πρώτη φορά τον συναντάμε στις διαθέσιμες πηγές το 1592, με το όνομα «Άγιος Κοσμάς» (ως τμήμα των λεγόμενων Ολυμποχωρίων), οπότε είναι σίγουρα παλιότερος. Ακολούθως, βρίσκουμε τους κατοίκους του να παίρνουν ενεργό μέρος στην Επανάσταση του 1821. Στο μεσοδιάστημα, φαίνεται ότι ο τόπος γνώρισε σημαντική άνθιση ως κέντρο χτενοποιών, αλλά και λόγω της φήμης που απόκτησαν τα χειροποίητα υφαντά και τα κεντήματα των Κοσμιτών. Παράλληλα, οι τελευταίοι διακρίθηκαν συχνά και ως λιθοξόοι ή λαγουμιτζήδες, παίζοντας πρωταγωνιστικό ρόλο σε διάφορες πέτρινες κατασκευές της ευρύτερης περιοχής.
Κατά τη διάρκεια της Κατοχής το χωριό ανέπτυξε σημαίνουσα αντιστασιακή δράση, με αποτέλεσμα να πυρποληθεί από τους Γερμανούς. Ως το 1951, όπως είπαμε και πιο πριν, λογιζόταν ως απρόσιτο, αφού μπορούσες να φτάσεις εκεί μόνο περπατώντας. Αυτό άλλαξε, όμως, με τη διάνοιξη του δρόμου που πλέον το ενώνει με το Λεωνίδιο. Μάλιστα, οι κάτοικοι έλαβαν ενεργό μέρος στην κατασκευή του, δουλεύοντας ανελλιπώς για 100 μέρες –γι’ αυτό και οι παλιότεροι τον αποκαλούσαν «Δρόμο των 100 Ημερών».
Ο σημερινός επισκέπτης βρίσκει ένα πανέμορφο ορεινό χωριό, που έχει ανακηρυχθεί και επισήμως σε παραδοσιακό οικισμό, καθώς διασώζει μπόλικα παλιά, λιθόχτιστα σπίτια, κατασκευασμένα από τη φαιά πέτρα η οποία αφθονεί στον Πάρνωνα. Η καθημερινότητα αρθρώνεται γύρω από τη μεγάλη και φροντισμένη κεντρική πλατεία, την οποία σκεπάζουν εντυπωσιακά εφτά ογκώδη, υπεραιωνόβια πλατάνια –είμαστε σίγουροι για την ηλικία τους, καθώς γνωρίζουμε ότι φυτεύτηκαν το 1883. Εκεί θα δείτε να δεσπόζουν και οι Άγιοι Ανάργυροι, η κεντρική εκκλησία (που βαφτίζει αναλόγως και την πλατεία), αλλά θα βρείτε και τα λεγόμενα «Λιοντάρια»: τρεις παραδοσιακές βρύσες, από τις οποίες πηγάζουν τα κρυστάλλινα νερά της τοποθεσίας.
Οι φίλοι των περιπάτων αξίζει να ακολουθήσουν τη διαδρομή περιμετρικά του νεκροταφείου, η οποία θα τους φέρει σε άμεση επαφή με τα υπέροχα δάση ελάτων, κέδρων και καρυδιών γύρω από τον Κοσμά. Και υπάρχουν βέβαια κι άλλες ανάλογες διαδρομές, που θα σας οδηγήσουν στα γραφικά ξωκλήσια πέριξ του οικισμού, όπως το προαναφερθέν του Προφήτη Ηλία (μέσα σε πολύ πλούσια βλάστηση) ή εκείνα του Άη-Γιάννη του Πρόδρομου, του Άη-Δημήτρη και της Αγίας Μαρίνας. Εντός του χωριού, τώρα, αξίζει να επισκεφθείτε το Λαογραφικό Μουσείο για να θαυμάσετε τα έργα των ονομαστών τεχνιτών του παρελθόντος, όπως και την Πινακοθήκη-Βιβλιοθήκη, η οποία ιδρύθηκε το 1954 στο πανέμορφο κτήριο του παλιού σχολείου.
Τέλος, αν θέλετε να διανύσετε 15 χιλιόμετρα προς το Λεωνίδιο, τότε σίγουρα πρέπει να κάνετε μια στάση στη γυναικεία Μονή Ελώνας (αφιερωμένη στην Παναγία), σε μια απότομη πλαγιά του Πάρνωνα, σε υψόμετρο 650 μέτρων. Χρονολογείται γύρω στο 1300, έχει υπέροχα «άγριο» τοπίο χαρακτηριζόμενο από το φαράγγι του ποταμού Δαφνώνα, ενώ διοικητικά υπάγεται στον Κοσμά, μαζί με τον μικρό οικισμό Πηγάδι (στα 680 μέτρα υψόμετρο). Εκεί, σύμφωνα με την απογραφή του 2011, έχουν απομείνει μόλις 2 μόνιμοι κάτοικοι.
Επιλογές για διαμονή, καφέ και φαγητό
Ερχόμενοι στον Κοσμά θα βρείτε ένα πλήρως αναπτυγμένο χωριό, με αρκετές καλές επιλογές για διαμονή, καφέ και φαγητό. Ως προς την πρώτη, ας πούμε, θα αναφέρουμε –ενδεικτικά– τον ξενώνα «Σελινούντα» στην κεντρική πλατεία, ο οποίος διαθέτει βεράντα και προσφέρει ευρωπαϊκό πρωινό, τον ξενώνα «Ουρανογείτων» με μπαρ και θέσεις για στάθμευση και τον ξενώνα «Λάμπρου», που προσφέρει καταλύματα με μικρή κουζίνα.
Για καφέ (ή ρακόμελο, τα βράδια) και θαυμάσια γλυκά αξίζει να περάσετε από τον «Πλάτανο», κάτω από τους τεράστιους πλάτανους της κεντρικής πλατείας –δοκιμάστε οπωσδήποτε το γαλακτομπούρεκο, αν το βρείτε, αλλά και τον μπακλαβά τους. Δημοφιλές στέκι είναι και ο «Μαλεβός», που νοικιάζει και δωμάτια, μα σερβίρει και κάποια φαγητά, με πιο χαρακτηριστικό την παραδοσιακή πιταρούδα με άγρια χόρτα. Καλό καφέ και γλυκά έχει και το «Μπαλκόνι της Κυνουρίας».
Τέλος, το οινομαγειρείο «Ο Ναύαρχος» σερβίρει νόστιμα και ιδιαίτερα μαγειρευτά, όπως γίδα βραστή, κουνέλι κοκκινιστό και αρνάκι με μακαρόνια. Ωραίο φαγητό θα βρείτε και στην οικογενειακή ταβέρνα «Κέδρος», αλλά και στον «Έλατο», όπου μπορείτε να γευτείτε παϊδάκια προβατίνας, ντόπιο λουκάνικο με πορτοκάλι, καθώς και γκόγκες.
Πώς θα έρθετε στον Κοσμά
Ο Κοσμάς είναι εύκολα προσβάσιμος από το γραφικό και τουριστικώς διάσημο Λεωνίδιο, το οποίο βρίσκεται σε απόσταση (περίπου) 32 χιλιομέτρων προς την ακτή της Κυνουρίας. Αρκεί να πάρετε τον δρόμο που οδηγεί προς το χωριό Σκάλα, στον οποίον αποτελεί ενδιάμεσο σταθμό. Θα σας πάρει γύρω στα 40 λεπτά για να φτάσετε.
Αν ξεκινήσετε από την Αθήνα, ακολουθώντας τη νέα εθνική οδό Κορίνθου-Τριπόλεως, θα στρίψετε προς Άργος πριν τον κόμβο της Νεμέας. Από εκεί θα συνεχίσετε στην παλαιά εθνική οδό Κορίνθου-Τριπόλεως και μόλις φτάσετε στους Μύλους θα πάρετε τον δρόμο προς το Άστρος Κυνουρίας. Η διαδρομή αυτή θα σας φέρει στο Λεωνίδιο, από όπου θα ακολουθήσετε έπειτα τις άνωθεν οδηγίες. Συνολικά υπολογίστε ότι θα χρειαστείτε γύρω στις 3,5 ώρες ώσπου να φτάσετε στον Κοσμά.
Διαβάστε ακόμα:
Άγιος Πέτρος: To γραφικό χωριό στην καταπράσινη πλαγιά του Πάρνωνα
Αυτό είναι το ψηλότερο κατοικημένο χωριό της Πελοποννήσου
Φωκιανό: Η ήσυχη, κατάφυτη παραλία του Μυρτώου με τα κυανοπράσινα νερά
