Η δημοσιογράφος Σοφία Παπαϊωάννου μέσα από το Istorima επιβεβαιώνει περίτρανα ότι μόνο η δύναμη της αφήγησης θα σώσει τα γεγονότα από τη δίνη του χρόνου και εμάς από την ανέστια λήθη.
«Μου αρέσει η Ιστορία. Πέρα από αυτή που διδαχθήκαμε στο σχολείο η ιστορία εξυφαίνεται μέσα από τα βιωμένα συναισθήματα και τις προσωπικές διηγήσεις των καθημερινών ανθρώπων, μερικές φορές αναπαράγοντας, απλά, τις αναμνήσεις τους» λέει η Σοφία Παπαϊωάννου. «Τόσα χρόνια στη δημοσιογραφία αυτό διαπίστωσα. Ότι έχω συλλέξει πολλές ιστορίες, οι οποίες στη συνέχεια, δυστυχώς, έμειναν γραμμένες πάνω σε κόλλες Α4, σε κάποια συρτάρια γραφείων» συνεχίζει.
Ο Νόαμ Τσόμσκι, ο γλωσσολόγος, ακτιβιστής και από τους μεγαλύτερους διανοούμενους του καιρού μας έχει πει, κάπως αφοριστικά, «υπάρχει ένας πολύ καλός λόγος που κανένας δεν σπουδάζει ιστορία. Σου μαθαίνει πάρα πολλά». Η Σοφία Παπαϊωάννου επιθυμεί όλα αυτά, τα πάρα πολλά, να γίνουν γνωστά. Με άμεσο, σύγχρονο και δημιουργικό τρόπο. Ποιος, άλλωστε, δε θέλει να ακούσει μια ωραία ιστορία την ώρα που μπαίνει στο ίντερνετ ψάχνοντας κάτι που δεν είναι για άμεση κατανάλωση αλλά τροφή για σκέψη και σίγουρα ένα ακόμα γιγαμπάιτ γνώσης;
-Ποια είναι η ιδέα πίσω από αυτό το πολύ δυνατό πρότζεκτ, το Istorima;
Το Istorima υπήρχε σαν ιδέα χρόνια μέσα μου, από τότε που θυμάμαι να δουλεύω ως δημοσιογράφος βλέποντας στα ταξίδια και στα ρεπορτάζ ιστορίες και προσωπικές αφηγήσεις να χάνονται για πάντα. Από μία άλλη γωνία, και η συνεργάτης μου, και συνιδρύτρια του Istorima, η ιστορικός Katherine Fleming, έχοντας ζήσει στην Ελλάδα κι αγαπήσει τον τόπο και τους κατοίκους του, πίστευε κι εκείνη στην σημασία των ιστοριών που χάνονται. Των ιστοριών των απλών ανθρώπων οι οποίες είναι ουσιαστικά η Ελλάδα. Θέλαμε να διασώσουμε τις αφηγήσεις σε ένα μεγάλο Αρχείο, ανοικτό σε όλους αλλά παράλληλα να δημιουργήσουμε έναν τόπο όπου θα μπορεί ο καθένας να ακούει ιστορίες άλλων, να κατανοεί και να αισθάνεται. Αλλά κι ένας τόπος όπου να μπορεί κάθε αφηγητής να πει την δική του μοναδική του ιστορία. Αυτός ο τόπος είναι το istorima.org
Το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος κατάλαβε την ανάγκη να διασωθούν οι προφορικές ιστορίες και έδωσε μία ακόμα πιο σημαντική διάσταση στο έργο. Μέσα από την Πρωτοβουλία του ΙΣΝ για Ενίσχυση κι Επανεκκίνηση των νέων, το Istorima έχει αρχίσει να προσφέρει προσωρινή απασχόληση σε νέους από κάθε γωνιά της Ελλάδος, που εκπαιδεύονται και γίνονται οι Ερευνητές που βρίσκουν αφηγητές, συλλέγουν και διασώζουν τις ιστορίες του τόπου τους. Στο τέλος του έργου θα έχουμε 1500 Ερευνητές.
-Πόσο καιρό κάνατε την προετοιμασία πριν βγει στον αέρα;
Το έργο, τολμώ να πω, είναι ίσως το μεγαλύτερο πρόγραμμα συλλογής προφορικών ιστοριών στον κόσμο, διότι ποτέ άλλοτε δεν έχουν δουλέψει τόσα άτομα, 1500 Ερευνητές, στην συλλογή προφορικών ιστοριών μίας χώρας. Χαιρόμαστε ιδιαίτερα που ένα τόσο μεγάλο έργο πραγματοποιείται στην Ελλάδα. Η προετοιμασία κράτησε πάνω από 4 χρόνια και η επίσημη έναρξη έγινε πριν από δύο χρόνια. Ήδη 300 νέοι Ερευνητές από διάφορες περιοχές της χώρας έχουν εργαστεί συλλέγοντας μέχρι σήμερα 7000 ιστορίες, το site istorima.org υπάρχει ήδη στο διαδίκτυο και το Αρχείο Προφορικών Ιστοριών που θα περιλαμβάνει όλες τις ιστορίες θα βγει τον Σεπτέμβριο. Μέσα στα επόμενα χρόνια αναμένουμε να συλλέξουμε και διασώσουμε 50 000 ιστορίες. Ιστορίες παλιές και σύγχρονες από ένα μεγάλο εύρος θεμάτων.
-Μιλήστε μου για τον τίτλο.
Istorima είναι η αφήγηση, όλοι έχουν μία ιστορία να πουν κι εμείς θέλουμε να προσφέρουμε την δυνατότητα σε ανθρώπους που ίσως να μην είχαν ποτέ την ευκαιρία να καταγράψουν την προσωπική τους ιστορία να το κάνουν. Επίσης είναι ένας τίτλος που τον καταλαβαίνει κι ένας ξένος γιατί οι ιστορίες μας θέλουμε να ακουστούν κι εκτός Ελλάδος. Το site είναι και στα Αγγλικά. Πάνω απ΄ όλα όμως στο Istorima πιστεύουμε ότι ακούγοντας ιστορίες γινόμαστε καλύτεροι και λίγο σοφότεροι μέσα από την ενσυναίσθηση και την κατανόηση του άλλου. Ακούγοντας τις χιλιάδες ιστορίες που έχουν ήδη συγκεντρωθεί είμαστε ακόμα πιο σίγουροι για αυτό. Η Ελλάδα έχει καταπληκτικούς ανθρώπους, με βάθος, που δεν θα γνωρίζαμε ποτέ αν δεν υπήρχε το Istorima. Πιστεύουμε ότι οι ιστορίες έχουν μία ακόμα σημαντικότερη διάσταση, ότι ενώνουν τους ανθρώπους.
-Τι χρειάζεται για να γίνει κάποιος ερευνητής στο Istorima;
Όρεξη, αγάπη για τον τόπο του και κατανόηση ότι συμμετέχει σε κάτι πολύ μεγάλο και σημαντικό για την διάσωση των ιστοριών. Εμείς εκπαιδεύουμε τα νέα παιδιά σε κανόνες Προφορικής Ιστορίας, τεχνικές συνέντευξης, ηχητικής καταγραφής, αρχειονομίας, και νομικών θεμάτων. Κατά την διάρκεια του 9μηνου που εργάζεται ο κάθε Ερευνητής στο Istorima είμαστε κοντά του για υποστήριξη και περαιτέρω εκπαίδευση. Ο κάθε Ερευνητής δεν μετακινείται από τον τόπο του. Συλλέγει ιστορίες από την πόλη του, τον νομό του, το νησί του και συνδέεται και ο ίδιος με έναν διαφορετικό τρόπο με τον τόπο και την ιστορία του. Διαβάστε στο site μας τι λέει ο κάθε Ερευνητής και Ερευνήτρια για την εμπειρία του και θα καταλάβετε.
-Πώς έχετε διαμορφώσει την ομάδα των ερευνητών και πώς γίνεται η εκπαίδευσή τους;
Έχουμε λάβει από την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία τα στοιχεία της ανεργίας των νέων ηλικίας 18-35 και τα έχουμε συνδυάσει με τον πληθυσμό της χώρας, για να ανταποκρίνονται στον αριθμό των αφηγητών του τόπου. Έτσι γνωρίζουμε σε πόσους Ερευνητές από κάθε πόλη και νομό θα προσφέρουμε απασχόληση τα επόμενα χρόνια.
-Το πρότζεκτ στηρίζεται στον ήχο, την εικόνα, το βίντεο και το κείμενο. Ποιο από όλα πιστεύεται ότι είναι πιο δυνατό;
Το πιο δυνατό είναι η ιστορία, η προσωπική αφήγηση με τη φωνή και τη χροιά του αφηγητή. Θέλουμε ο κόσμος που μπαίνει στο site μας, να πάει λίγο πίσω από το καθημερινό τρέξιμο και τον καταιγισμό πληροφοριών, να χαρίσει κάποια λεπτά μέσα στην ημέρα στον εαυτό του, να ακούσει την αφήγηση κάποιου άλλου και να αισθανθεί. Θέλουμε να παρασυρθεί από την φωνή του αφηγητή, τους ήχους και να πλάσει με το μυαλό του εικόνες, για να νιώσει. Το πιο δυνατό είναι το podcast, οι ηχητικές μας ιστορίες, και το site περιλαμβάνει κυρίως podcasts.
–Ποιο είναι το πιο δύσκολο κομμάτι της έρευνας που κάνετε;
Το Istorima είναι ουσιαστικά πολλά έργα σε ένα. Η εύρεση των χιλιάδων Ερευνητών ανά την Ελλάδα και η εκπαίδευσή τους, η δημιουργία ενός σύγχρονου Αρχείου Προφορικών Ιστοριών που θα μείνει για πάντα, η λειτουργία του site, istorima.org αλλά και οι καθημερινές συνεργασίες και επαφές που πραγματοποιούμε κάνουν το έργο μας τιτάνιο και συχνά εξουθενωτικό. Όμως στηριζόμαστε σε μία δυναμική ομάδα νέων ανθρώπων που έχουν ουσιαστικά δημιουργήσει το έργο.
-Πιστεύεται ότι οι ιστορίες συμβαίνουν σε αυτούς που μπορούν να τις διηγηθούν ή σε αυτούς που μπορούν να τις ανακαλύψουν;
Πιστεύω ότι κάθε άνθρωπος έχει μία ιστορία και πιστεύω στην δύναμη της αφήγησης. Το Istorima απλά διευκολύνει τις ιστορίες να διασωθούν και αναδειχτούν.
-Γιατί είναι πολύ σημαντικό -πιο πολύ από ποτέ- να συνδεθεί ο νέος άνθρωπος με τον τόπο του;
Νομίζω ότι ζούμε σε μία μεταβατική εποχή της ιστορίας που επιταχύνεται λόγω της πανδημίας. Η νέα γενιά ψάχνει, ευτυχώς, για πιο ουσιαστικά και αυθεντικά βιώματα. Ο τόπος του καθενός, όσο μικρός κι αν είναι μπορεί, να προσφέρει πράγματα που χάσαμε τα προηγούμενα χρόνια. Ελπίζουμε το Istorima να βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση. Θέλουμε να αποτελέσει πηγή έμπνευσης και δημιουργίας των νέων στον τόπο τους. Θέλουμε να πάει το Istorima πιο μπροστά και σε προσωπικό επίπεδο για τον κάθε Ερευνητή.
-Σκοπεύετε να «ανοίξετε» τη θεματολογία του πρότζεκτ και εκτός Ελλάδας;
Σίγουρα. Όμως κυρίως θέλουμε το Istorima να γίνει κτήμα όλων και να τους παρασύρει στην δύναμη των ιστοριών.
