Αφήνοντας στην άκρη τη μικρή κόκκινη φλοκάτη, σύμβολο του ιδρυτή «πατέρα», ο πρώτος δερβίσης κάνει δύο βήματα προς τα πίσω, βγάζει το μακρύ μαύρο ράσο που καλύπτει το ολόλευκο φόρεμά του, και αφού υποκλιθεί τυπικά στο μιχράμπ στο βάθος της αίθουσας, ξεκινάει να στροβιλίζεται αμέσως την στιγμή που η μισοφωτεισμένη αίθουσα πλημμυρίζει με τους ήχους μιας μυστηριακής μουσικής βγαλμένη από τα βάθη της Ανατολής.
Τον έναν δερβίση, ακολουθούν λίγο-λίγο άλλοι δύο και μέσα σε πολύ λίγα λεπτά η γεμάτη σκορπισμένο αλάτι ξύλινη σκηνή γεμίζει με τις άσπρες περιστρεφόμενες φιγούρες των Δερβίσηδων που μοιάζουν παραδομένες σε έναν άλλο κόσμο, σε μια άλλη διάσταση μακριά από αυτή που γεννήθηκαν και ζουν. Καθώς ο δερβίσης περιστρέφεται πάνω στους κόκκους αλατιού, κλείνει τα μάτια, σταυρώνει χιαστί τα χέρια στο στήθος και ξεκινάει να γυρνάει γύρω από τον εαυτό του δίνοντας ώθηση σε κάθε περιστροφή με το αριστερό του πόδι και ούτω καθεξής.
Σε αντίθεση με τους γνωστούς δερβίσηδες της Κωνσταντινούπολης που έχουν εξελιχθεί σε μαζική τουριστική ατραξιόν, οι δερβίσηδες της Κόνιας (του ιστορικού Ικονίου στην κεντρική Μικρά Ασία) συνδέονται με την μακραίωνη παράδοση του σουφισμού που άκμασε στο μεσαιωνικό Ικόνιο και εξαπλώθηκε σε όλα σχεδόν τα Βαλκάνια δέκα αιώνες πριν. Και αν στην Κωνσταντινούπολη η περιστροφή των δερβίσηδων είναι αξιοθέατο, στην Κεντρική Ανατολία είναι θρησκεία ή μάλλον το απόσταγμα μιας θρησκευτικής παράδοσης που πλάστηκε στο διάστημα αιώνων, όταν ακόμα τα υψίπεδα της Ανατολίας ήταν γεμάτα με καραβάνια εμπόρων από την Αίγυπτο, την Συρία και την Αραβία.
Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο που στο κέντρο της σύγχρονης Κόνιας, μιας πόλης 2 εκατομμυρίων κατοίκων στο μέσο της αχανούς τουρκικής ενδοχώρας, δεσπόζει το περσικής αισθητικής μαυσωλείο του Ρούμι, του ευπώλητου σήμερα μυστικιστή ποιητή και φιλοσόφου που επηρέασε όσο λίγοι την θρησκευτική έκφραση του Μεσαίωνα. Αν και σήμερα γνωστό στα τουρκικά ως Μουσείο Μεβλανά (τουρκική απόδοση της περσικής ονομασίας του Ρούμι), το κεντροασιατικής αισθητικής μικρό μαυσωλείο ξεχωρίζει από μακριά χάρη στις αμέτρητες πυραμιδωτές καμινάδες των παλιών οθωμανικών φούρνων, αλλά κυρίως χάρη στον τιρκουάζ πυργίσκο -μοναδική χρωματική προσθήκη στον μονότονο και απέραντο ορίζοντα της κεντρικής Ανατολίας- που σηματοδοτεί τον ταφικό χαρακτήρα του κτηρίου.
Χαρακτήρα που πλαισιώνει ακόμα περισσότερο η ζωηρή χρυσοποίκιλτη διακόσμηση των τοίχων γύρω από την ογκώδη σαρκοφάγο του Ρούμι θυμίζοντας περισσότερο τα αρχιτεκτονικά αριστουργήματα του Ισφαχάν και λιγότερο τέμενος στην σύγχρονη Τουρκία. Στίχοι από το Κοράνι γραμμένοι σε οθωμανική γραφή και προθήκες με αρχαίες εκδόσεις του Κορανίου πλαισιώνουν την τελευταία κατοικία του Ρούμι που προσελκύει κάθε χρόνο σχεδόν 2,5 εκατομμύρια ξένους επισκέπτες, αλλά και μπλεγμένους με ορδές τουριστών προσκυνητές που προσπαθούν να αποδίδουν τον δικό τους φόρο τιμής στον εδώ και χρόνια σφραγισμένο τάφο.
Στους παρακείμενους οθωμανικούς φούρνους με τις μικροτάβανες πόρτες και τις κοντές καμινάδες γύρω από τον τάφο λένε ότι γεννήθηκε ο ισλαμικός μυστικισμός. Σύμφωνα με την παράδοση, ένας Σελτζούκος σουλτάνος δώρισε τον τριανταφυλλόκηπο και την κουζίνα του στους δερβίσηδες, καθώς για να μυηθεί ενας νέος στα άδυτα του μυστικισμού, έπρεπε πρώτα να μάθει να μαγειρεύει. Πριν πάρει την μεγάλη απόφαση να μπει στον περιβόητο τεκέ, έπρεπε να αφήσει τα παπούτσια του σε συγκεκριμένη θέση στην παπουτσοθήκη της κουζίνας, ώστε να ενημερώσει έμμεσα τον καθοδηγητή-δάσκαλο για τις προθέσεις του. Αν τα παπούτσια ήταν τοποθετημένα προς τα εμπρός, η εκπαίδευση ξεκινούσε γρήγορα μέσα στην κουζίνα, ενώ αν τα παπούτσια ήταν τοποθετημένα προς τα πίσω, ο μαθητευόμενος δερβίσης μετάνιωνε για τον δρόμο που είχε διαλέξει και δήλωνε την αποχώρησή του.
Ίσως έτσι να εξηγείται και το αλάτι. Γιατί πού αλλού να βρει κανείς να σκορπίζει ανενόχλητος αλάτι πέρα από τις γεμάτες μπαχαρικά και αλάτι οθωμανικές κουζίνες που έκαιγαν νυχθημερόν; Άλλωστε, δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι το σκορπισμένο αλάτι, που στα μάτια του τουρίστα μοιάζει με αλεύρι στο πάτωμα, βοηθάει στην ομαλή περιστροφή του δερβίση, ώστε να αποφευχθούν ανεπιθύμητα ατυχήματα όσο διαρκεί ο στροβιλισμός υπό τους ήχους της μυστηριακής μουσικής των δερβίσηδων.
Για τους δερβίσηδες, η περιστροφή είναι ιερή. Ίσως, η πιο ιερή τελετουργία τους και χωρίς καμία υπερβολή, ολόκληρη η φιλοσοφία τους. Και φυσικά, αυτό που τους έχει κάνει διεθνώς γνωστούς. Στον σουφισμό, κάθε περιστροφή συμβολίζει τον κύκλο της ζωής που ξεκινάει από τον ένα μοναδικό άνθρωπο και καταλήγει στην μοναξιά του θανάτου. Με άλλα λόγια, οι περιστροφές των δερβίσηδων είναι αμέτρητες, όσο αμέτρητοι είναι και οι κύκλοι της ανθρώπινης ζωής. Κάθε φορά που οι δερβίσηδες στροβιλίζονται, το άσπρο κυματοειδές φόρεμα τους δημιουργεί ένα κυματώδη κύκλο που θυμίζει τα ups and downs της ζωής του ανθρώπου, ενώ το ελαφρύ αεράκι που σηκώνει η περιστροφή τους δημιουργεί μια αλλόκοτη χαλαρωτική αύρα που σαν ένα διαφορετικό καλοκαιρινό αεράκι χτυπάει στο πρόσωπο τους λίγους παρευρισκόμενους που βρίσκονται γύρω από την σκηνή αφήνοντας μια αίσθηση ευωδίας και ηρεμίας.
Αύρα που κρατάει μόνο όσο διαρκεί η μουσική. Γιατί όταν η μουσική αρχίζει σιγά σιγά να χαμηλώνει, οι δερβίσηδες σταματούν να στροβιλίζονται, μπαίνουν σε σειρά προσκυνώντας ένας ένας το ιερό στο βάθος της αίθουσας και αποχωρούν αργά με τον πρώτο δερβίση να φεύγει τελευταίος μαζεύοντας ευλαβικά την μικρή κόκκινη φλοκάτη μπροστά από το μιχράμπ που σηματοδοτούσε και την αρχή της λειτουργίας.
Διαβάστε ακόμα:
Κινστέρνες: Οι υπόγειες δεξαμενές-παλάτια της Κωνσταντινούπολης
Πριγκιποννήσια, ο αρχοντικός προορισμός της Τουρκίας
Εκκλησίες, street art και vintage καφέ – Περπατώντας στην ασιατική πλευρά της Κωνσταντινούπολης
