Επισήμως χαρακτηρισμένη ως παραδοσιακός οικισμός, η Μηλιά απέχει μια ανάσα από το πολυσύχναστο Μέτσοβο, αλλά ακολουθεί διαφορετική φιλοσοφία: αν και έχει ιδιαίτερα αξιοθέατα, μένει συνειδητά εκτός του τουριστικού χάρτη της ευρύτερης περιοχής. Και προτιμά να κρατά τους δικούς της ρυθμούς ζωής, απευθυνόμενη σε όσους επιθυμούν να την ανακαλύψουν, ερχόμενοι εδώ για εκδρομή.
Η Μηλιά βρίσκεται στο ανατολικό άκρο της περιφερειακής ενότητας Ιωαννίνων, κοντά στα σύνορα με τα Γρεβενά, απέχοντας 65 χιλιόμετρα από τα Γιάννενα (περίπου 1 ώρα με το αυτοκίνητο) και περίπου 12 χιλιόμετρα από το Μέτσοβο. Είναι δε χτισμένη σε υψόμετρο 1.160 μέτρων στις πλαγιές της βόρειας Πίνδου, γεγονός που την καθιστά έναν από τους ορεινότερους οικισμούς όλης της Ηπείρου. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 396 κατοίκους, από τους οποίους οι περισσότεροι μιλούν τη βλάχικη διάλεκτο –γι’ αυτό και συχνά θα ακούσετε να αποκαλούν το χωριό και «Αμέρου», καθώς έτσι είναι γνωστό στη γλώσσα τους.
Η περιοχή έχει μεγάλη ιστορία, καθώς στην αρχαιότητα αποτελούσε τμήμα του βασιλείου της Τυμφαίας. Συνέχισε δε να έχει σημαντική στρατηγική αξία τόσο για τους Ρωμαίους, όσο και για τους Βυζαντινούς. Η Μηλιά, ωστόσο, δείχνει να είναι νεότερο χωριό –φαίνεται δηλαδή να ιδρύθηκε στα μέσα του 15ου αιώνα από βλαχόφωνες οικογένειες που εγκατέλειψαν το σκαρφαλωμένο στα Πιέρια Όρη χωριό Φτέρη, ώστε να αποφύγουν τις πιέσεις των Τούρκων να εξισλαμιστούν. Δεν αποκλείεται, βέβαια, να ενίσχυσαν πληθυσμιακά έναν ήδη προϋπάρχοντα οικισμό.
Με την ευρύτερη έκταση να αποκτά στη συνέχεια καθεστώς αυτοδιοίκησης στα πλαίσια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η Αμέρου/Μηλιά στέριωσε στη βόρεια Πίνδο, γενόμενη μέρος του ελληνικού κράτους το 1912, κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους. Στη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής και του επακόλουθου Εμφυλίου γνώρισε κάμποσες περιπέτειες και πυρπολήθηκε τρεις φορές, με τους κατοίκους της να την εγκαταλείπουν για μια τριετία. Επέστρεψαν οριστικά το 1950.
Πού να μείνετε
Στη Μηλιά δεν θα βρείτε κάπου να μείνετε. Αν και για ένα διάστημα λειτούργησε κάποιο κατάλυμα σήμερα δεν υπάρχει ούτε ξενώνας, ούτε ενοικιαζόμενα δωμάτια. Άλλωστε οι περισσότεροι από όσους ανακαλύπτουν το χωριό έρχονται εδώ απλά για ημερήσια εκδρομή, διαμένοντας στο Μέτσοβο. Ωστόσο, αν θέλετε να περάσετε οπωσδήποτε κάποιες μέρες στην περιοχή, μπορείτε να αναζητήσετε ξενώνες και ξενοδοχεία στα γειτονικά χωριά των Γρεβενών –είτε στο Μικρολίβαδο, είτε στην Κρανιά.
Πού θα κάτσετε για καφέ, ποτό και φαγητό
Το ίδιο πλαίσιο μη τουριστικής ανάπτυξης που ισχύει για τη διαμονή, ισχύει και για την εστίαση: στη Μηλιά δεν υπάρχουν ταβέρνες. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι δεν θα βρείτε μέρη για να φάτε ή για να πιείτε έναν καφέ ή ένα τσίπουρο.
Η Μηλιά διαθέτει τρία καφενεία, από τα οποία το ένα έχει επιλέξει να είναι ανώνυμο. Τα άλλα δύο είναι η «Μηλιά» και το «La Suatsile», που στα βλάχικα σημαίνει «Στις Φίλες». Σε όλα θα βρείτε και μεζέδες, ενώ αν είστε τυχεροί θα υπάρχουν και χειροποίητες πρασόπιτες με τυρί. Τέλος, στο κρεοπωλείο του Πρασούλη ψήνουν τα Σαββατοκύριακα, οπότε υπάρχει η δυνατότητα να γευτείτε ντόπια κρέατα αρίστης ποιότητας αν βρεθείτε στο χωριό τέτοιες μέρες.
5 πράγματα που αξίζει να κάνετε, αν βρεθείτε στη Μηλιά
Μη διαθέτοντας επιλογές διαμονής, η Μηλιά προσφέρεται μόνο για ημερήσιες εκδρομές από όσους έχουν έρθει ως επισκέπτες στο Μέτσοβο και στη γύρω περιοχή. Από την άλλη, όσοι κάνουν τον κόπο να την προσεγγίσουν, θα δουν ότι πρόκειται για έναν πανέμορφο ορεινό προορισμό μεταξύ των βουνών Λιβάδι, Μουροβούνι και Τσαπούλη, που απλά έχει προτιμήσει να ακολουθήσει μια διαφορετική ρότα ζωής. Θα συνειδητοποιήσουν, επίσης, ότι τα αξιοθέατα μόνο λίγα είναι.
Κάντε μια βόλτα στο ίδιο το χωριό
Οι πετρόκτιστες οικίες και η καταπράσινη φύση εγγυώνται ότι μια βόλτα στα γραφικά καλντερίμια της Μηλιάς θα σας αποζημιώσει και με το παραπάνω. Έτσι, άλλωστε, θα σας δοθεί και η ευκαιρία να δείτε ότι το χωριό είναι γεμάτο από μεγάλες ποσότητες ξυλείας εδώ κι εκεί (μένουν έξω προκειμένου να στεγνώσουν), που μαρτυρούν τα πάμπολλα εργαστήρια ξυλογλυπτικής στα συνήθως αθέατα υπόγεια των σπιτιών. Οι κάτοικοι έχουν μεγάλη παράδοση στον τομέα, γι’ αυτό και η τέχνη περνάει από τη μία γενιά στην επόμενη.
Επιπλέον υπάρχουν και δύο συνεταιρισμοί, οι οποίοι εκμεταλλεύονται 36.000 στρέμματα δάσους με οξιές και μαύρα πεύκα (από τα συνολικά 54.000 που περιβάλλουν τη Μηλιά). Αξιόλογος είναι όμως και ο τοπικός μουσικός πολιτισμός, καθώς στο χωριό έχουν καταγραφεί διάφορα δημοτικά άσματα, άλλα στα ελληνικά (π.χ. το «Καλώς Μας Ήρθε Η Άνοιξη») κι άλλα στα βλάχικα (π.χ. το «Βίνε Ουάρα Σι Φουτζίμ»). Αν βρεθείτε εκεί κατά την καλοκαιρινή περίοδο, θα έχετε την ευκαιρία να τα ακούσετε από πρώτο χέρι στα πανηγύρια.
Περάστε από το Σπίτι της Αρκούδας
Αν κι έτσι θα το δείτε να ονομάζεται στην αναρτημένη επιγραφή, στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για σπίτι, αλλά για ένα γυάλινο περίπτερο στην κεντρική πλατεία του χωριού, μέσα στο οποίο φιλοξενείται μια βαλσαμωμένη αρκούδα. Το θέαμα ίσως δείχνει αμφιλεγόμενο για τις οικολογικές ευαισθησίες των σύγχρονων κοινωνιών, ωστόσο δεν είναι αυτό που νομίζει κανείς σε πρώτη εντύπωση: η ιστορία είναι συγκινητική.
Η αρκούδα αυτή, δηλαδή, δεν έπεσε θύμα κυνηγών. Έφτασε η ίδια στο χωριό το 1992, τραυματισμένη και ταλαιπωρημένη –κι έγιναν μεγάλες προσπάθειες για να σωθεί. Όμως δεν στάθηκε δυνατόν και ο θάνατός της λύπησε πολύ τους κατοίκους. Συνεννοήθηκαν λοιπόν με ειδικούς και αποφάσισαν να τη βαλσαμώσουν, ώστε με έναν τρόπο να συνεχίσει να «ζει» ανάμεσά τους. Μαζί με την αρκούδα, μάλιστα, θα δείτε και το ποίημα «Κραυγή Μες Την Σιωπή» του Γεωργίου Σπάχου, που είναι εμπνευσμένο από το περιστατικό.
Δείτε το λαογραφικό μουσείο
Η συλλογή του λαογραφικού μουσείου θα σας ταξιδέψει πίσω στον χρόνο, τόσο στην καθημερινότητα των παλιών κατοίκων της Μηλιάς, όσο και στη βλάχικη ταυτότητα του χωριού, μέσω παραδοσιακών φορεσιών, αλλά και χρηστικών αντικειμένων. Αν ενδιαφέρεστε να το επισκεφθείτε, φροντίστε να επικοινωνήσετε (26560 61373), ώστε να μάθετε τα της λειτουργίας του.
Επισκεφθείτε την εκκλησία του Αγίου Νικολάου
Ο Άγιος Νικόλαος ο Μύρων (ή του Μπάρι, όπως είναι γνωστός στον Δυτικό Χριστιανισμό) είναι ο πολιούχος της Μηλιάς και η εκκλησία του στέκει στο χωριό από το μακρινό 1754. Γιορτάζει κάθε 20 Μαΐου, σε μια ημερομηνία σημαδιακή για τη ζωή των κατοίκων, αφού συμπίπτει με την έναρξη της υλοτομικής περιόδου.
Αλλά η εκκλησία έχει και συγκλονιστική νεότερη ιστορία, την οποία πρόθυμα θα σας διηγηθούν οι ντόπιοι. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, όταν το χωριό πυρπολήθηκε λόγω της βοήθειας που πρόσφερε στην αντίσταση, οι Γερμανοί έκλεισαν εκεί τις γυναίκες και τα παιδιά, αδιαφορώντας εντελώς για την τύχη τους: για μία εβδομάδα, αναγκάστηκαν να ζήσουν με μόνο εφόδιο το λάδι που υπήρχε στα καντήλια του Αγίου Νικολάου και την πίστη τους. Σημειωτέον, η εκκλησία διέθετε και πολλές παλιές αγιογραφίες, τις οποίες κατέστρεψαν οι κατακτητές.
Δροσιστείτε στους άγνωστους, τριπλούς καταρράκτες του Μπουλουβάρου
Βρίσκονται λίγο έξω από το χωριό, στον δρόμο που οδηγεί προς την Κρανιά των Γρεβενών και παίρνουν το όνομά τους από το τοπικό ρέμα Μπουλουβάρος.
Η φυσική λάξευση των πυριγενών βράχων έχει προσφέρει μια ιδιαίτερη διάταξη από την οποία πέφτουν τα νερά, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένας τριπλός καταρράκτης. Ανάμεσα σε κάθε τμήμα του σχηματίζεται επίσης μια μικρή λιμνούλα (αυτές που λένε και «οβίρες»), στις οποίες το καλοκαίρι μπορείτε και να κολυμπήσετε –αρκεί να σας αρέσουν τα κρύα, κρυστάλλινα νερά των βουνών. Τον χειμώνα οι καταρράκτες παγώνουν.
Μέχρι πρόσφατα η πρόσβαση στους καταρράκτες του Μπουλουβάρου ήταν δύσκολη και μπορούσε να γίνει μόνο από έμπειρους πεζοπόρους, γι’ αυτό και ήταν άγνωστοι. Πρόσφατα, όμως, οι τοπικές αρχές εξασφάλισαν χρήματα της περιφέρειας, χάρη στα οποία δημιουργήθηκε ένα μονοπάτι που οδηγεί εκεί.
Διαβάστε ακόμα:
Μέτσοβο: Όσα πρέπει να δείτε και να ζήσετε στο κεφαλοχώρι της Πίνδου
Μαντάνια και νεροτριβές στο Ανθοχώρι Μετσόβου
Τζουμέικερς: Μια παρέα στα Τζουμέρκα δημιουργεί αγροτικά εργαλεία με αντισυμβατικό τρόπο
