Οδηγώντας τον στενό και γεμάτο στροφές δρόμο που κατεβαίνει από τους Καλαρρύτες στα Τζουμέρκα, περνάτε ξυστά από ένα μοναστήρι, το οποίο βρίσκεται κυριολεκτικά ακριβώς πάνω από τα κεφάλια σας. Ο λόγος για την Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Κηπίνα.
Σφηνωμένο στο στενό άνοιγμα ενός θεόρατου βράχου, το μοναστήρι με τα μικρά ξύλινα παράθυρα και τον γεμάτο κόκκινες πέτρες τοίχο, τραβά αμέσως το βλέμμα κάθε περιηγητή που βρίσκεται στην περιοχή. Αντίθετα, με τα περισσότερα μοναστήρια στην Ελλάδα, η Μονή Κηπίνας είναι χτισμένη εξ’ ολοκλήρου στο κοίλωμα ενός βράχου που λαξεύτηκε με τέτοιο τρόπο, ώστε το εσωτερικό της να θυμίζει θόλο.
Εξωτερικά η μικρή μονή θυμίζει αρκετά την ιστορική μονή της Παναγίας Σουμελά στον Πόντο σε πολύ μικρότερο μέγεθος και με εμφανώς ταπεινότερη αισθητική. Κατά μία περίεργη σύμπτωση μάλιστα και το τοπίο παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες. Πλούσια δάση, ψηλές απόκρημνες πλαγιές και «αιωρούμενες» μονές συνθέτουν ένα επιβλητικό σκηνικό που σας προσκαλεί να το εξερευνήσετε.
Φτάνοντας στον βράχο κάτω από την μονή, σταματάτε στην άκρη του δρόμου κοντά στην αρχή του ανηφορικού μονοπατιού και ξεκινάτε να ανεβαίνετε το λιθόστρωτο καλντερίμι προς την είσοδο της μονής. Ανηφορίζοντας το μονοπάτι, δεν μπορείτε παρά να μην αναφωνήσετε στην θέα της απότομης και κατάφυτης χαράδρας που διασχίζει βιαστικά και θυμωμένα ο μικρός ποταμός Καλαρρύτικος μέχρι να ενωθεί με τον Άραχθο και να χύσει τα κρύα νερά του στον Αμβρακικό κόλπο.
Μετά από λίγα λεπτά σχετικά εύκολης ανάβασης, διακρίνετε την μικρόστενη είσοδο του μοναστηριού μαζί με την βαριά ξύλινη ράμπα και τις μακριές αλυσίδες που ενώνουν το μοναστήρι με το μονοπάτι. Το αξιοπρόσεκτο αυτό μηχανικό δημιούργημα έχει μία απλή ιστορική εξήγηση. Κατά την Τουρκοκρατία, η μονή είχε πέσει θύμα ληστρικών επιδρομών από συμμορίες κλεφτών που δρούσαν στην περιοχή. Ως ύστατη ανάγκη προστασίας από τους κλέφτες, οι μοναχοί έφτιαξαν την ξύλινη γέφυρα συνδέοντας την με έναν μοχλό στο εσωτερικό, ώστε κάθε φορά που έβλεπαν τους ληστές να καταφθάνουν, σήκωναν τον μοχλό και η είσοδος της μονής σφραγίζονταν οριστικά. Φτάνοντας οι ληστές στην άκρη του μονοπατιού, έβλεπαν την πόρτα της μονής ερμητικά κλειστή και έναν απότομο γκρεμό να τους χωρίζει από την πολυπόθητη λεία τους.
Η ιστορία της μονής χάνεται στα βάθη των αιώνων με τους ιστορικούς να μην έχουν καταλήξει ακριβώς πότε περίπου ιδρύθηκε. Σύμφωνα με εκτιμήσεις των ειδικών, η μονή εμφανίζεται στο προσκήνιο κάπου στο 1212 μ.Χ. χωρίς να είναι γνωστές περισσότερες πληροφορίες. Κάποιοι πιστεύουν ότι ιδρύθηκε από κάποιον επίσκοπο Γρηγόριο. Άλλοι πάλι λένε ότι η μονή ιδρύθηκε από μοναχούς που διαφώνησαν με τον τοπικό επίσκοπο και ίδρυσαν ένα δικό τους μοναστήρι σε μία απομονωμένη περιοχή.
Σύμφωνα με έναν άλλο θρύλο, όμως, κάποιοι μοναχοί από το κοντινό μοναστήρι της Βύλιζας είδαν ένα βράδυ μία λάμψη μέσα στο σκοτάδι και ακολουθώντας το μυστήριο φως έφτασαν στο άνοιγμα του βράχου, όπου αντίκρισαν μία αχειροποίητη εικόνα της Παναγίας. Αμέσως, οι μοναχοί θεώρησαν πως πρόκειται για θαύμα και ξεκίνησαν την διαδικασία ανέγερσης ενός ασκητηρίου μέσα στον βράχο. Μέσα στους αιώνες, η μονή ανακαινίστηκε αρκετές φορές πιθανώς λόγω των επιδρομών που υπέστη και ίσως έτσι εξηγείται και η πρωτότυπη ξύλινη γέφυρα στην είσοδο.
Καθώς εισέρχεστε στο εσωτερικό της μονής, αμέσως αισθάνεστε μία ιδιαίτερη αύρα να σας κατακλύζει. Αν και η μονή λειτουργεί περισσότερο σαν αξιοθέατο, καθώς κανένας μοναχός δεν διαβιεί εκεί, η δαιδαλώδης διαρρύθμιση του χώρου με τα δωματιάκια που λούζονται στο φως από τα μικρά ξύλινα παράθυρα δημιουργεί μία αίσθηση ηρεμίας. Αν θέλετε να αφουγκραστείτε περισσότερο τον χώρο, δεν έχετε παρά να καθίσετε πάνω στα ξύλινα ντιβάνια με τις ηπειρώτικες φλοκάτες και να θαυμάσετε το φυσικό τοπίο που μοιάζει να είναι απορροφημένο στους δικούς του αργούς ρυθμούς.
Όσο συνεχίζετε την περιήγησή σας στο εσωτερικό της μονής, παρατηρείτε την ασκητική και λιτή διακόσμηση, ενώ σε ορισμένα σημεία αναγκάζεστε να σκύψετε, γιατί ο βράχος – ταβάνι έχει μεγάλη κλίση και ο χώρος γίνεται χαμηλοτάβανος. Ο διακοσμητικός συνδυασμός του ξύλου και της πέτρας, αν και απλός, ξεχωρίζει για την χαρακτηριστική ηπειρώτικη αισθητική του. Σκοτεινό και απλό, το καθολικό της μονής είναι ουσιαστικά μία μονόκλιτη βασιλική, ενώ πάνω στον σμιλευμένο βράχο σώζονται σπάνιες τοιχογραφίες υψηλής αισθητικής με αρκετά προσεγμένες λεπτομέρειες. Δυστυχώς, το 1997 το ξυλόγλυπτο τέμπλο του καθολικού μαζί με σπάνιες εικόνες εκλάπησαν με μυστηριώδη τρόπο και δεν βρέθηκαν ποτέ.
Οι εκπλήξεις της μονής δεν σταματούν όμως εδώ. Βγαίνοντας από το καθολικό πίσω από ένα φαινομενικά αθώο αποθηκευτικό ντουλάπι κρύβεται η είσοδος προς το περιβόητο σπήλαιο της Κηπίνας. Παρότι μη επισκέψιμο προς το παρόν, το σπήλαιο θεωρείται ένα από τα πιο ανεξερεύνητα της Ελλάδας και αποτελούσε κοίτη ενός ποταμού που σήμερα βρίσκεται 60 μέτρα χαμηλότερα σε δεύτερο σπήλαιο μέσα στον ίδιο βράχο. Αν αντέχετε το σκοτάδι και είστε λάτρεις της περιπέτειας, δεν έχετε παρά να δοκιμάσετε να συρθείτε για λίγα μέτρα στο στενό και δύσβατο σπήλαιο και να νιώσετε την υγρή αύρα του άγριου αυτού μέρους. Βέβαια, πριν αποφασίσετε να επισκεφθείτε και το σπήλαιο, καλό θα ήταν να έχετε προετοιμαστεί κατάλληλα, καθώς το σπήλαιο δεν είναι πλήρως επισκέψιμο.
Διαβάστε ακόμα:
Μια εκκλησία – μουσείο, στην πανέμορφη Κλεισούρα Καστοριάς
Βυζαντινά εκκλησιαστικά μνημεία στη σκιά της Ακρόπολης
Κιουρά της Λέρου: H εκκλησία που αγιογραφήθηκε από εξόριστους
