Βρίσκεται µια ανάσα από την Κνωσό και 16 χιλιόµετρα νοτιοανατολικά από το Ηράκλειο. Είναι γνωστή εδώ και αιώνες για την παραγωγή κρασιού, ωστόσο σήµερα µπορούµε πλέον να µιλάµε για ένα χωριό µε έντονο το πολιτιστικό αποτύπωµα.
Είναι χτισµένη σε υψόµετρο 365 µέτρων, ενώ παλαιότερα ήταν γνωστή µε την ονοµασία «Βαρβάροι» – για την οποία υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Μία από αυτές υποστηρίζει ότι η ονοµασία αυτή οφείλεται στην παρουσία Αράβων και Σαρακηνών, οι οποίοι γλίτωσαν από τις σφαγές του στρατηγού Νικηφόρου Φωκά και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή, σε συνέχεια της απελευθέρωσης της Κρήτης.
Η γέννηση εδώ του πατέρα του µεγάλου Έλληνα λογοτέχνη Νίκου Καζαντζάκη έχει δηµιουργήσει σήµερα στο χωριό ένα πολιτιστικό κύτταρο που ενδυναµώνεται συνεχώς και ενσωµατώνει πολιτιστικές δραστηριότητες. Η Μυρτιά έχει γίνει γνωστή ως «το χωριό του Καζαντζάκη», η ιστορία της είναι άρρηκτα συνδεδεµένη µε το Βυζάντιο, ενώ επί Ενετοκρατίας λέγεται ότι οι κάτοικοί του βοήθησαν στην κατασκευή των ενετικών τειχών του Ηρακλείου. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας το χωριό δεχόταν επιδροµές από τους Τούρκους συνεχώς και επιπλέον συµµετείχε ενεργά στη Μάχη της Κρήτης κατά των Γερµανών.
Η καθηµερινότητα στον οικισµό της Μυρτιάς εµπεριέχει εκδηλώσεις λόγου και τέχνης, τις οποίες διοργανώνει το Κέντρο Κρητικής Λογοτεχνίας. Ο οικισµός δέχεται πολλούς επισκέπτες, οι οποίοι έρχονται για να προσκυνήσουν µία από τις πολλές εκκλησίες της. Η Παναγία, την οποία θέλει ο τοπικός µύθος να έχει χτιστεί µέσα σε 40 ηµέρες, ο Άγιος Αντώνιος, αλλά και η πολιούχος εκκλησία του οικισµού, που είναι αφιερωµένη στα Γενέθλια της Θεοτόκου. Παράλληλα, άλλοι ναοί που βρίσκονται στην περιοχή είναι η παλιά εκκλησία της Μεταµόρφωσης του Σωτήρα, ο Ευαγγελισµός της Θεοτόκου και ο Άγιος Γεώργιος.
Πολύ κοντά στον οικισµό, στα δυτικά, βρίσκεται το Κουναβιανό φαράγγι, και ανατολικά συναντάµε το Φαράγγι Καρτερού, ενώ µέσα από ένα δίκτυο χωµάτινων µονοπατιών µπορεί ο επισκέπτης να φτάσει στη Μονή Αγκαράθου, το αρχαιότερο εν λειτουργία µοναστήρι σ’ ολόκληρη την Κρήτη.
Στη Μυρτιά, τέλος, ζουν περίπου 500 µόνιµοι κάτοικοι, οι περισσότεροι από τους οποίους ασχολούνται µε την αµπελοκαλλιέργεια και την ελαιοκοµία, καθώς επίσης στην περιοχή λειτουργεί ένα δηµοτικό σχολείο – νηπιαγωγείο και υπάρχουν διάφορες υπηρεσίες, αλλά και ταβέρνες, καφετέριες κ.λπ.
Το Μουσείο
Στο κέντρο του χωριού βρίσκεται το µουσείο που είναι αφιερωµένο στη ζωή και το έργο του Νίκου Καζαντζάκη. Στόχος της ίδρυσής του είναι η διατήρηση της µνήµης του συγγραφέα και της προώθησης του έργου του σε εθνικό και παγκόσµιο επίπεδο.
Πρόκειται κατά κάποιον τρόπο για έναν χώρο µνήµης και προσκυνήµατος για τον µεγάλο και πολυπράγµονα Έλληνα στοχαστή, που µε τον τρόπο ζωής και σκέψης του, αλλά και µέσα από το πλούσιο και ανεκτίµητης αξίας έργο του, αποτελεί έµπνευση για πολλούς. Το µουσείο λειτουργεί από το 1983, ενώ διαθέτει ένα πλούσιο, σπάνιο και µεγάλης αξίας υλικό. Η ίδρυσή του οφείλεται στον σκηνογράφο και ενδυµατολόγο Γιώργο Ανεµογιάννη, ενώ σηµαντική ήταν και η προσφορά της Ελένης Καζαντζάκη, δεύτερης συζύγου του Νίκου Καζαντζάκη.
Ο χώρος όπου στεγάζεται το µουσείο σήµερα διαµορφώθηκε εκ νέου σε ένα διώροφο οίκηµα, στο σηµείο όπου βρισκόταν παλαιότερα το πατρικό της οικογένειας Ανεµογιάννη, η οποία είχε συγγενικούς δεσµούς µε τον καπετάν Μιχάλη, τον πατέρα του Νίκου Καζαντζάκη. Πρόκειται για ένα διώροφο σπίτι µε παραδοσιακά αρχιτεκτονικά στοιχεία, στο οποίο έζησε για κάποια χρόνια ο καπετάν Μιχάλης, ενώ δεν ήταν λίγες οι φορές που φιλοξενήθηκε σε αυτό και ο Νίκος Καζαντζάκης.
Διαβάστε ακόμα:
Βάμος: Ένα χωριό-αρχιτεκτονικό στολίδι στους πρόποδες των Λευκών Ορέων
Σταυρός: Η διπλή παραλία της Κρήτης με τα κυανοπράσινα νερά και το παλιό βενετικό λατομείο
«Μια πόλη που δεν σταματά να κινείται ποτέ» -Τα Χανιά του Μιχάλη Χορευτάκη