Γνωστός σε όλο τον κόσμο και μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, ο Μυστράς φωτίζει ακόμη με το μεγαλείο του παρελθόντος του την περιοχή της Σπάρτης. Μια διαδρομή προς τον διαβόητο Καιάδα, ένας wellness προορισμός και ένα ακόμη πολυτελές resort με spa συμπληρώνουν την επίσκεψη με εντελώς διαφορετικές εμπειρίες.
Tα drones που βουίζουν πάνω από την καστροπολιτεία του Μυστρά αποτυπώνουν τη ρυμοτομία και τα εξαιρετικά διατηρημένα οικιστικά σύνολα που έχουν απομείνει. Στέκονται εκεί, ως μάρτυρες του λαμπρού παρελθόντος μιας από τις σημαντικότερες υστεροβυζαντινές πόλεις. Δόξα, μεγαλείο, πόλεμοι και κατακτήσεις, θρίαμβοι και ήττες, διπλωματία και πολιτισμός, πίστη και κατάνυξη: Σαν μαγνήτης, αυτός ο οχυρωμένος λόφος με το κάστρο του στα βόρεια του Ταϋγέτου, τράβηξε κοντά του τους πρωταγωνιστές μιας συναρπαστικής ιστορίας του Βυζαντίου. Ξεκίνησε το 1249 για να τελειώσει το 1460, τότε που ο Μυστράς παραδόθηκε αμαχητί στους Οθωμανούς από τον τελευταίο Δεσπότη Δημήτριο Παλαιολόγο. Το ίδιο το κάστρο, πάντως, δεν έπεσε ποτέ. Από το 1989 ο Μυστράς περιλαμβάνεται στον κατάλογο της UNESCO ως μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Οι δεσπότες του Μυστρά Παλαιολόγοι έχουν συνδεθεί με την περίοδο της αναγέννησης στη βυζαντινή φιλοσοφία και τέχνη. Ως γνωστόν, στην αυλή του Μυστρά την εποχή του Κωνσταντίνου Α’ Παλαιολόγου, μαζί με πολλούς άλλους στοχαστές, καλλιτέχνες, ιστορικούς, έζησε ο Πλήθων (Γεμιστός). Ήταν δάσκαλος και λόγιος, θαυμαστής του Πλάτωνα, αξιωματούχος και πολιτικός στην υπηρεσία του Δεσπότη.
Περιήγηση στα μνημεία της καστροπολιτείας
Για να δείτε με την ησυχία σας όλα τα αξιοθέατα του βυζαντινής καστροπολιτείας θα χρειαστείτε τουλάχιστον 3 ώρες. Δεν είναι μόνο το περπάτημα στα καλντερίμια με τις απότομες κλίσεις που απαιτεί χρόνο. Είναι και το διάβασμα. Οι κατατοπιστικές πινακίδες που έχει αναρτήσει σε διάφορα σημεία η αρχαιολογική υπηρεσία, ενημερώνουν για τα μνημεία και το πώς ζούσαν οι άνθρωποι στα χρόνια της ακμής του Μυστρά.
Για να κάνετε πιο εύκολη την περιήγηση σας προτείνουμε να μπείτε από την επάνω πύλη (του φρουρίου) που θα βρείτε πριν από την παράκαμψη του επαρχιακού δρόμου για τα Πικουλιάνικα.
Από εκεί ξεκινούν δυο καλντερίμια. Το πρώτο καταλήγει ύστερα από 20΄ στην κορυφή του λόφου, όπου δεσπόζει το παλιό φράγκικο κάστρο. Η θέα από αυτό το σημείο είναι συγκλονιστική. Ανατολικά θα αγναντέψετε τον λακωνικό κάμπο, τον Ευρώτα και την πόλη της Σπάρτης. Προς τα δυτικά θα εντυπωσιαστείτε από την άγρια μεγαλοπρέπεια του Ταϋγέτου με τις χαράδρες και τις χιονισμένες κορυφές. Μπροστά σας μια ματιά στη βυζαντινή πολιτεία αρκεί για να σας κατακλύσει δέος.
Το δεύτερο μονοπάτι κατηφορίζει από την Άνω Χώρα στην Κάτω. Κάντε οπωσδήποτε μια στάση στα Παλάτια. Το πολυώροφο συγκρότημα έχει δυο πτέρυγες και φιλοξένησε επί δυο αιώνες την έδρα του βυζαντινού Δεσποτάτου. Εδώ θα δείτε επίσης τους ναούς της Αγίας Σοφίας, του Αγίου Νικολάου και το μοναστήρι της Παντάνασσας. Στην βορειοδυτική άκρη της Κάτω Χώρας ξεχωρίζει η μονή Βροντοχίου με τα δυο καθολικά της, τους Αγίους Θεοδώρους και την Οδηγήτρια, ή Αφεντικό. Στο νοτιοανατολικό άκρο της υψώνεται ο ναός της Περιβλέπτου με τις θαυμάσιες αγιογραφίες.
Η μητρόπολη του Μυστρά, ο Άγιος Δημήτριος, βρίσκεται κοντά στην κάτω πύλη. Στα κτίρια που τον περιτριγυρίζουν φιλοξενείται το μουσείο του Μυστρά που φιλοξενεί τα σημαντικότερα ευρήματα από τις ανασκαφές.
Τα Παλάτια του Μυστρά
Δεσπόζουν σε ένα υπερυψωμένο ξέφωτο στην Άνω Χώρα. Είναι το μοναδικό ανακτορικό συγκρότημα της βυζαντινής εποχής που σώζεται στον ελλαδικό χώρο. Αξιωματούχοι, ξένοι πρεσβευτές, δραγουμάνοι και στρατιώτες μπαινόβγαιναν κάποτε στις καμάρες του. Προηγήθηκε το κτίσιμο της ανατολικής πτέρυγας, στον καιρό των Βιλεαρδουίνων και η επέκτασή της στα χρόνια των Κατακουζηνών. Η βορεινή πτέρυγα, που είναι και η επιβλητικότερη, κτίστηκε αργότερα από τους Παλαιολόγους και έχει υστερογοτθικά τοξωτά παράθυρα και φεγγίτες. Σε μια ενιαία αίθουσα με διαστάσεις 36Χ10 μέτρα ήταν ο θρόνος του πολιτικού Δεσπότη του Μωρέως. Διέθετε ένα μοναδικό για την εποχή σύστημα κεντρικής θέρμανσης: Οκτώ μεγάλες καμινάδες που διαπερνούσαν τον δυτικό τοίχο της αίθουσας και προεξείχαν σαν αντηρίδες, την ζέσταιναν κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Τα ξύλα καιγόντουσαν σε ισάριθμους καυστήρες στο υπόγειο.
Η Οδηγήτρια και ο Άγιος Δημήτριος
Οι επιβλητικές αψίδες, τα πολλά κλίτη και τα πυργόσχημα παρεκκλήσια τη Οδηγήτριας αποτυπώνουν τη σπουδή του ηγούμενου της μονής Βροντοχίου Παχώμιου να κτίσει τον 14ο αιώνα στον Μυστρά, κάτι αντάξιο των εκκλησιών της Βασιλεύουσας Κωνσταντινούπολης. Ο ρυθμός της συνδυάζει την βασιλική στο ισόγειο με τον πεντάτρουλο εγγεγραμμένο σταυροειδή στο υπερώο. Οι αγιογράφοι που δούλεψαν εδώ ήρθαν από την Πόλη. Ασύγκριτη είναι η «Πλατυτέρα των Ουρανών» στο ιερό βήμα και η παράσταση του «Γάμου της Κανά» στον νάρθηκα.
Ένα παρεκκλήσι της Οδηγήτριας φιλοξενεί τον τάφο του Θεόδωρου Α΄ Παλαιολόγου, που μόνασε με το όνομα Θεοδώρητος μετά την παραίτησή του από τον θρόνο του Δεσποτάτου. Στον Άγιο Δημήτριο το 1449 έγινε η στέψη του τελευταίου Παλαιολόγου. Στο δάπεδο του κυρίως ναού διακρίνεται η ανάγλυφη παράσταση με τον δικέφαλο αετό επάνω στον οποίο στάθηκε ο Κωνσταντίνος ΙΑ΄ Δραγάσης (ή Δραγάτσης), ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου, για να λάβει το χρίσμα. Στη συνέχεια έφυγε για την Πόλη και έπεσε μαχόμενος στα τείχη κατά τη διάρκεια της πολιορκίας των Οθωμανών. Με τον Κωνσταντίνο συνδέθηκαν οι θρύλοι για τον «Μαρμαρωμένο Βασιλιά». Ο ναός θεμελιώθηκε πριν από το 1270 από τον μητροπολίτη Λακεδαίμονος Ευγένιο και είναι ο παλαιότερος του Μυστρά. Δυο αιώνες αργότερα μετατράπηκε από τρίκλιτη βασιλική σε πεντάτρουλη σταυροειδή, με αποτέλεσμα να καταστραφούν κάποιες από τις αγιογραφίες. Θαυμάστε τη μεγαλειώδη σύνθεση της «Δευτέρας Παρουσίας» στον τοίχο του νάρθηκα.
Το κατοικημένο μοναστήρι της Παντάνασσας
Το μεγαλοπρεπές καθολικό του ναού φαίνεται από παντού, έτσι όπως υψώνεται στην ανατολική απότομη κλίση του βουνού. Εγκαινιάστηκε τον Σεπτέμβριο του 1428. Η εικονογράφηση του υπερώου είναι ένα από τα τελευταία δείγματα της τέχνης του Βυζαντίου που όδευε προς το τέλος της αλλά μπορούσε ακόμα να παρουσιάζει έργα απαράμιλλης αισθητικής και θεολογικού βάθους. Η ανατολική πτέρυγα των κελιών είναι ο μοναδικός χώρος μέσα στον Μυστρά που κατοικείται, αφού το μοναστήρι λειτουργεί ακόμη ως τόπος ησυχασμού και προσευχής. Έχει περιποιημένη αυλή με λουλούδια και περιστοιχίζεται από περιβόλια. Οι μοναχές θα σας υποδεχθούν και θα σας κεράσουν. Πρόσφατα στην Παντάνασσα έγιναν γυρίσματα για μια ταινία μικρού μήκους. Εντάσσεται σε ένα πρόγραμμα ανάδειξης του βυζαντινού Μυστρά που εκπονείται με συνεργασία του ΥΠ.ΠΟ. και της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λακωνίας. Ήδη κυκλοφόρησε το trailer και περιμένουμε με ενδιαφέρον να τη δούμε.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο του Μυστρά
Επίσημα δημιουργήθηκε το 1952, στη δυτική πτέρυγα της αυλής του Αγίου Δημητρίου. Το 2001 η μόνιμη έκθεσή του αναδιοργανώθηκε με βάση τη σύγχρονη μουσειολογική προσέγγιση. Από τα σημαντικότερα εκθέματα είναι η μαρμάρινη σκαλιστή πλάκα του 14ου αιώνα με παράσταση της ανάληψης του Μεγάλου Αλεξάνδρου από το δάπεδο της Περιβλέπτου, τμήματα επιστυλίου τέμπλου από την Παντάνασσα, σπαράγματα τοιχογραφιών από παρεκκλήσια. Θα δείτε επίσης εικόνες, κεραμικά, νομίσματα, έργα μικροτεχνίας, αγγεία, υφάσματα και άλλα.
Ο Καιάδας και ο μύθος της θανάτωσης βρεφών που καταρρίφθηκε
Δέκα χιλιόμετρα από τη Σπάρτη, θα εντοπίσετε επάνω στον κεντρικό δρόμο την πινακίδα προς τον Καιάδα και τα σκαλιά που οδηγούν στην είσοδο του σπηλαιοβάραθρου, του οποίου έχουν εξερευνηθεί λίγα μέτρα. Οι ειδικοί έχουν ταυτίσει τη θέση αυτή με τον Καιάδα που χρησιμοποιούνταν από τους Σπαρτιάτες μεταξύ 8ου και 5ου αιώνα, στους Μεσσηνιακούς πολέμους. Οι επιτόπιες παρατηρήσεις ξεκίνησαν από τη δεκαετία του ’80, συνεχίστηκαν αργότερα και τα αποτελέσματα έχουν παρουσιαστεί από την Ανθρωπολογική Εταιρεία σε συνέδρια και διεθνή περιοδικά.
Πλησιάζοντας στη σχισμή του βράχου είναι σαν να μπαίνετε στον αεραγωγό ενός τεράστιου φυσικού κλιματιστικού, καθώς κρύος αέρας ανεβαίνει από τα έγκατα της γης. Στο εσωτερικό ανακαλύφθηκαν πολλά ανθρώπινα οστά -κάποια στο βαθύτερο σημείο και άλλα στις προεξοχές βράχων. Ανήκουν σε ενήλικες άντρες και θεωρείται ότι πρόκειται για κοινούς κατάδικους, ή εχθρούς των Σπαρτιατών. Έχουν βρεθεί και οστά και ενός εφήβου 12 χρονών.
Όμως, δεν έχει όμως διαπιστωθεί μέχρι τώρα η τελετουργική ταφή ανάπηρων και δύσμορφων παιδιών, όπως έχει κατά κόρον γραφτεί και διδαχθεί στα σχολικά μαθήματα -και αυτό το έχει επισημάνει ο επικεφαλής των ανασκαφών Δρ. Θεόδωρος Πίτσιος. Ο μύθος για τη ρίψη των παιδιών ξεκίνησε από την «Πολιτεία» του Πλάτωνα, όπου πρότεινε να γίνεται θανάτωση των ασθενικών παιδιών σε βάραθρο των Αθηνών (ως μέθοδος ευγονικής). Για κάποιους λόγους που δεν έχουν ερμηνευτεί, αυτό χρεώθηκε στη Σπάρτη. Πάντως, η αναφορά στο φριχτό αυτό έθιμο που συνδέθηκε με τον Καιάδα είναι πολύ περιορισμένη στην αρχαία γραμματεία.
Για να αλλάξετε διάθεση, αξίζει να οδηγήσετε από τον Καιάδα μέχρι το 15ο χιλιόμετρο της εθνικής οδού Σπάρτης-Καλαμάτας, επειδή η μικρή αυτή διαδρομή είναι εντυπωσιακή. Διασχίζει σκαφτά περάσματα μέσα από απόκοσμους βράχους κι ένα απερίγραπτο φυσικό τοπίο με δασωμένες ορθοπλαγιές, φαράγγια, σπηλιές, πηγές και χαράδρες. Κάντε οπωσδήποτε μια στάση. Η περιοχή ονομάζεται Λαγκάδα και την ξέρουν όλοι οι ορειβάτες.
Wellness στον Μυστρά
Ένας μοναδικός προορισμός ευεξίας λειτουργεί εδώ και λίγα χρόνια στον οικισμό Μυστρά. Το Euphoria Retreat Wellness Resort (www.euphoriaretreat.com) είναι ένα 5 αστέρων spa destination που απευθύνεται στον υψηλό τουρισμό ευεξίας και ανήκει στην Μαρίνα Εφραίμογλου, πρώην τραπεζίτη, επιχειρηματία και θεραπεύτρια. Η επένδυση ξεπέρασε τα 20 εκατομμύρια ευρώ και το ξενοδοχείο εκπλήσσει με το design και την αρχιτεκτονική του. Τα αρχιτεκτονικά γραφεία της Ναταλίας Εφραίμογλου και της Deca Architecture έχουν δημιουργήσει μια «Βυζαντινή Zen» ατμόσφαιρα, με χώρους που αξίζει να εξερευνήσετε περιηγούμενοι, και έχουν εντάξει στο συγκρότημα μια οικία του 19ου αιώνα.
Το συγκρότημα έχει κεντρική εξωτερική πισίνα, 45 ευρύχωρα δωμάτια και το εστιατόριο Gaia. Ο πυρήνας του είναι το τεσσάρων ορόφων spa, το οποίο το 2018 το BBC συμπεριέλαβε στα 10 πιο ωραία σχεδιασμένα spa του κόσμου. Ξεχωρίζει το βυζαντινού ύφους χαμάμ με τρούλο εμπνευσμένο από αυτόν της Αγίας Σοφίας. Όπως και η εγκατάσταση για την Waterwell Kneipp Therapy με εναλλαγή ζεστού και κρύου νερού. Εφαρμόζονται οι Euphoria Methods με διάφορες θεραπείες που στηρίζονται στον συνδυασμό της ολιστικής ιατρικής των αρχαίων, με την παραδοσιακή Κινέζικη ιατρική. Στο ξενοδοχείο υπάρχει γυμναστήριο, Pilates και yoga στούντιο, χώρος meditation, πισίνες και εξωτερικοί χώροι αναψυχής.
Στο Παλαιολόγιο του Μυστρά βρίσκεται το πέντε αστέρων Mystras Grand Palace Resort & spa (www.mystraspalace.com/el). Η αρχιτεκτονική του εναρμονίζεται με αυτήν του Μυστρά. Διαθέτει πολυτελείς σουίτες με τζάκι, πισίνα, tennis club, γυμναστήριο, hair salon, καταστήματα, τα εστιατόρια Παλατάκι και Ελιά, το μπαρ Κάστρο, το καφέ Βυζαντινό και το pool-bar-restaurant Δουκάτο. Στο Karam spa περιλαμβάνονται sauna, jacuzzi, μασάζ. Προσφέρονται πολλές θεραπείες για το πρόσωπο και το σώμα και οι «Exclusive Mystras». Η εταιρεία Karam διαχειρίζεται spa και σε άλλα πολυτελή ξενοδοχεία της Ελλάδας.
Διαβάστε ακόμα:
Φύση, χαλάρωση, δραστηριότητες: 4 χωριά σε τέσσερα βουνά της Πελοποννήσου
Long weekend στα Λαγκάδια -Το κατάφυτο χωριό της Αρκαδίας με τα πέτρινα αρχοντικά
Λεοντάρι: Το χωριό της ορεινής Αρκαδίας με το τρίτοξο γεφύρι και το μεσαιωνικό κάστρο
