Αποτυπώματα από νύχια στη λάσπη, φλοιοί δέντρων που φαίνεται πως έχουν δεχτεί δαγκωματιές Ακόμα και αν οι πιο καινούργιοι κάτοικοι στα δάση των Καρπαθίων Ορέων της Ρουμανίας κρύβονται από τους επισκέπτες, τα ίχνη τους είναι ορατά για όσους θέλουν να ψάξουν.
Ο ευρωπαϊκός βίσωνας, είχε εξαφανιστεί για πάνω από 200 χρόνια από τα δάση της Ρουμανίας, λόγω του κυνηγιού αλλά και της καταστροφής των οικοσυστημάτων από την ανθρώπινη παρέμβαση. Το 2014 η Ρουμανία υποδέχθηκε ξανά τα πρώτα μεγάλα αυτά θηλαστικά. Γεννήθηκαν στην αιχμαλωσία σε διάφορα μέρη της Ευρώπης και μεταφέρθηκαν σταδιακά στα Καρπάθια.
Το σχέδιο επανεισαγωγής του βίσωνα στη Ρουμανία έχει εκπονηθεί από το WWF σε συνεργασία με την Rewilding Europe, η οποία επανεισάγει ζώα όπως αγριογούρουνα και άγρια άλογα σε περιοχές άγριας φύσης σε ολόκληρη την ήπειρο. Είναι κομμάτι ενός αξιοσημείωτα επιτυχημένου προγράμματος διάσωσης της άγριας ζωής, υποστηριζόμενο από το πρόγραμμα Life της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πριν από 10 χρόνια στην Ευρώπη υπήρχαν περίπου 2.500 βίσωνες, οι περισσότεροι στην Πολωνία και τη Λευκορωσία. Πλέον ζουν πάνω από 7.000. Ο ευρωπαϊκός βίσωνας είναι το μεγαλύτερο θηλαστικό στην Ευρώπη. Το βάρος του μπορεί να ξεπεράσει τα 1000 κιλά. Το μήκος του είναι από 2,8 έως 3,5 μέτρα.
Χωρίς δεσμούς με τον άνθρωπο
Σήμερα ζουν ξανά στη Ρουμανία 105 βίσωνες. «Τα δύο τελευταία χρόνια δεν υπήρξε κάποιος θάνατος ανάμεσα στον πληθυσμό τους» λέει η Μarina Druga, επικεφαλής του project στα νότια Καρπάθια. Σύμφωνα με τη Drouga ο στόχος είναι τα ζώα του είδους να έχουν γίνει 250 μέσα στην επόμενη πενταετία.
Τα ζώα που επανεισάγονται στη φύση περνούν αρκετές εβδομάδες σε συνθήκες ημιαιχμαλωσίας ώστε να προσαρμοστούν στο περιβάλλον. Tότε αφήνονται ελεύθερα να τραφούν και να φροντίσουν μόνα τους τον εαυτό τους.
Οι πρώτοι βίσωνες που έφτασαν μέσω του προγράμματος στα Καρπάθια είχαν ονόματα όπως Kiwi και Bilbo. Από τότε 38 βίσωνες γεννήθηκαν σε συνθήκες ελευθερίας. Η Drouga μπορεί να τους ξεχωρίσει από το χρώμα του τριχώματος τους, όμως οι υπεύθυνοι του Rewilding Europe αρνούνται να τους δώσουν ονόματα. «Κάθε δεσμός τους με τους ανθρώπους πρέπει να κοπεί» λέει η Drouga.
«Ο αρχιτέκτονας της φύσης»
O επόμενος στόχος ώστε να γίνει ο πληθυσμός τους βιώσιμος είναι η εισαγωγή τους και αναπαραγωγή τους σε μεγαλύτερο μέρος των Καρπαθίων. Ο στόχος δεν είναι μόνο η αύξηση του πληθυσμού των βισώνων αλλά η υγεία του ευρύτερου οικοσυστήματος. Οι βίσωνες μπορούν να ωφελήσουν έως 600 είδη, από μικροοργανισμούς έως μεγάλα σαρκοβόρα ζώα. «Αλλάζουν το τοπίο και την αρχιτεκτονική του δάσους. Σταματούν την εξάπλωση επιθετικών δέντρων που επικρατούν εις βάρος άλλων φυτών. Η κίνησή τους βοηθάει στο να γίνει πιο γόνιμο το έδαφος. Μέσω της γούνας τους μεταφέρουν σπόρους οι οποίοι βλαστίζουν. Επίσης, με το μεγάλο μέγεθός τους ανοίγουν μονοπάτια που ύστερά τα χρησιμοποιούν μικρότερα ζώα σε αναζήτηση τροφής», λέει η Drouga.
Από τις κάμερες στην περιοχή και προς έκπληξη των ειδικών επίσης διαπιστώθηκε πως τα πουλιά χρησιμοποιούν τη γούνα από τους βίσωνες ως «μονωτικό υλικό» για τις φωλιές τους, ενώ οι μεγάλες υγρές πατημασιές τους γίνονται λιμνούλες τις οποίες χρησιμοποιούν για τις μετακινήσεις τους μικροί βάτραχοι.
Αν και ο βίσωνας δεν έχει ιδιαίτερους εχθρούς θηρευτές (πέρα από τον άνθρωπο) τα άρρωστα ή πιο αδύναμα μέλη μιας αγέλης από βίσωνες μπορούν να γίνουν θήραμα για τους λύκους ή τις αρκούδες, σαρκοφάγα ζώα τα οποία έτσι είναι λιγότερο πιθανόν να στραφούν προς αναζήτηση τροφής στα χωριά της περιοχής.
Ο βίσωνας έφερε δουλειές
Σύμφωνα με τον δασοφύλακα του WWF, Matei Miculescu, η περιοχή του χωριού Armenis στην οποία απελευθερώθηκαν οι πρώτοι βίσωνες το 2014 ήταν ιδανική για κάτι τέτοιο χάρη στην ποικιλία της χλωρίδας της. «Όμως ένας λόγος που οι βίσωνες ήταν καλοδεχούμενοι από τους ντόπιους ήταν και το γεγονός ότι ο τότε δήμαρχος πίστευε πως τα ζώα θα δημιουργήσουν δουλειές».
Και έτσι έγινε. Σε μία περιοχή που δεν υπήρχε ούτε ένα κατάλυμα, πλέον την καλοκαιρινή περίοδο υπάρχουν επιχειρήσεις και εγκαταστάσεις οικοτουρισμού οι οποίες υποδέχονται τους τουρίστες που θέλουν να κάνουν “bison trekking”. Δημιουργήθηκαν έτσι θέσεις εργασίας για τους ντόπιους, ενώ υπάρχει και κατάστημα που πουλάει σουβενίρ. Το WWF συνεργάζεται με τους κυνηγούς ώστε να αποφευχθεί η λαθροθηρία και να γίνει σαφές πως τα άγρια ζώα μπορεί να αποτελέσουν πηγή πλούτου για τις τοπικές κοινωνίες. Επίσης φροντίζει να αποζημιώνονται όσοι γεωργοί δουν κομμάτι της σοδειάς τους να καταστρέφεται από τους βίσωνες κατά την περίοδο «προσαρμογής» τους στην άγρια ζωή.
Πάντως ακόμα και με τέτοια περιστατικά οι νέοι κάτοικοι της περιοχής έχουν γίνει δεκτοί με καλό τρόπο από τον άνθρωπο. «Είναι σημαντικό γιατί μακροπρόθεσμα είναι οι ντόπιοι εκείνοι που θα πρέπει να φροντίσουν τα ζώα και το οικοσύστημα», λέει ο Miculescu. «Ο στόχος δεν ήταν απλά να επικεντρωθούμε στον βίσωνα. Ήταν επίσης να δημιουργηθούν μικρές επιχειρήσεις και να ενισχυθούν οι οικογένειες που ζουν στην περιοχή».
Επισκεφθείτε: Rewildingeurope.com
