Νίσυρος, η αυθεντική: Ένας οδηγός εμπειριών για τον Σεπτέμβριο

Η πρωτεύουσα του νησιού είναι ένας μικρός λαβύρινθος από σοκάκια, με σπίτια που έχουν ξύλινα μπαλκόνια και χρωματιστά παραθυρόφυλλα. Στο επίκεντρο βρίσκεται η πλατεία Ηλικιωμένη με τους χαρακτηριστικούς φίκους, που πήρε το όνομά της από τους τακτικούς, προχωρημένης ηλικίας θαμώνες της, και είχε φτιαχτεί από τους Ιταλούς: Εκεί θα μαζευτούν ντόπιοι και επισκέπτες για πρωινό, φαγητό, σουμάδα, γλυκά και ποτά.

Το σημαντικότερο αξιοθέατο υψώνεται στα δυτικά του χωριού και είναι το μοναστήρι της Παναγίας Σπηλιανής, για την οποία η παλαιότερη τεκμηριωμένη μαρτυρία ανάγεται στο 1600. Κέντρο θρησκευτικής λατρείας στη Νίσυρο από τις αρχές του 18ο αιώνα, είναι φημισμένο προσκύνημα στο Αιγαίο λόγω της θαυματουργής εικόνας που βρίσκεται στο καθολικό της, έναν ναΐσκο μέσα στον βράχο.

Ανεβαίνοντας από το Λαγκάδι τα 130 σκαλοπάτια, θα δείτε το αξιόλογο ξυλόγλυπτο τέμπλο του 1725 μ.Χ. Η εικόνα της Παναγίας, ντυμένη με ασήμι, είναι αμφιπρόσωπη: στο πίσω μέρος εικονίζεται ο Άγιος Νικόλαος και στο άλλο, η Παναγία με το Βρέφος και είναι φιλοτεχνημένη με την τεχνοτροπία της ρώσικης σχολής. Αυτό που κάνει τη Σπηλιανή ξεχωριστή είναι ο τρόπος που γιορτάζεται εκεί η Κοίμηση της Θεοτόκου και διαρκεί από τις 6 έως τις 15 Αυγούστου (Νιάμερο). Σε όλο αυτό το διάστημα, γυναίκες του χωριού κάνουν καθημερινά στο εκκλησάκι 300 μετάνοιες, ψέλνοντας το μοιρολόι της Μεγαλόχαρης. Ανήμερα γίνεται πομπή και μετά το πανηγύρι, ένα από τα πιο ωραία στο Αιγαίο που προσελκύει ανθρώπους από τα γύρω νησιά, αλλά και ξενιτεμένους. Παίρνουν μέρος στον τοπικό χορό που τον λένε «η κούπα της Παναγιάς», στη διάρκεια του οποίου η κορυφαία κρατάει μια κούπα και όποιος μπαίνει στο χορό ρίχνει χρήματα για την Παναγία και το νησί.

Σε ύψος 150 μέτρων πλάι στη Σπηλιανή βρίσκεται το κάστρο. Είναι κατάλοιπο του περάσματος από το νησί των Ιωαννιτών Ιπποτών, οι οποίοι έκτισαν άλλα τέσσερα οχυρά στη Νίσυρο, από το 1309 μέχρι το 1522. Ωστόσο αυτά δεν απέτρεψαν τελικά την ήττα τους από τους Οθωμανούς που κατείχαν το νησί ως το 1912. Τότε πέρασε σε Ιταλική Κατοχή μέχρι το 1948 που τα Δωδεκάνησα ενώθηκαν με το ελληνικό κράτος. «Σπίτι όσο να χωρείς, χωράφι όσο να θωρείς», λένε στη Νίσυρο και σε άλλα νησιά.

Τα δρομάκια στο Μανδράκι και στα άλλα χωριά του νησιού, είναι δαιδαλώδη, στενά και λιθόστρωτα. Ακολουθούν τη διαμόρφωση του εδάφους και τα απλά διώροφα σπίτια που τα περιβάλλουν είναι λευκά με μικρές βοτσαλωτές αυλές που τις στολίζουν λουλούδια και κληματαριές. Χαρακτηριστικό τους είναι οι καμινάδες και τα χρώματα στα ξύλινα μπαλκόνια που τα διαφοροποιούν από τα άλλα.
Στα παλαιότερα χρόνια το ισόγειο προοριζόταν για το μαγείρεμα, την ύφανση, το ζύμωμα, το φούρνισμα. Στον επάνω όροφο, ήταν η σάλα και η κάμαρη. Ένα ξύλινο πατάρι (η μόνη) με αποθηκευτικό χώρο από κάτω χρησιμοποιούνταν ως κρεβάτι.

Περιηγούμενοι στο χωριό θα δείτε το Δημαρχείο, κτισμένο το 1931 από τεχνίτες της Σύμης, την Καζάρμα όπου ήταν το ιταλικό διοικητήριο, την Παναγία Ποταμίτισσα του 1837 και το πέτρινο κτίριο της Καράβας. Την ώρα του δειλινού σας προτείνουμε να περπατήσετε στο ωραίο βοτσαλωτό μονοπάτι που οδηγεί προς τους Χοχλάκους, την παραλία με τα μαύρα βότσαλα, για να απολαύσετε τη θέα του οικισμού που λούζεται στο πορτοκαλί φως του ήλιου.

Σε πολύ κοντινή απόσταση, προς τα νότια, θα βρείτε το Παλαιόκαστρο, από όπου το ηλιοβασίλεμα είναι μαγικό. Η αρχαία πόλη της Νισύρου έχει ιστορία πάνω από 2.600 ετών και τα εντυπωσιακά κυκλώπεια τείχη που την προστάτευαν είναι ένα από τα πιο καλά σωζόμενα οχυρωματικά έργα στο Αιγαίο. Τα κατασκεύασαν εξαιρετικοί λιθοξόοι με βασαλτικό ανδεσίτη, το ηφαιστειακό υλικό που αποτελεί ένα από τα πιο σκληρά πετρώματα στον κόσμο. Κάποιες από τις ηφαιστειογενείς αυτές γιγάντιες πέτρες φθάνουν σε βάρος τους 3,5 τόνους. Το πάχος του τείχους ήταν 3 με 5 μ., ενώ κάθε 25 μ. είχε τετράγωνους πύργους με πλάτος σχεδόν 10 μ.

Στο Μανδράκι λειτουργεί από το 2001 Αρχαιολογικό Μουσείο. Θα δείτε ευρήματα από την προϊστορική εγκατάσταση στο Γυαλί και από τη νεκρόπολη της αρχαίας πόλης, τα οποία χρονολογούνται από την Αρχαϊκή, Κλασική και Ελληνιστική περίοδο. Επίσης, εκθέματα από την παλαιοχριστιανική, βυζαντινή και μεταβυζαντινή Νίσυρο. Το Λαογραφικό Μουσείο βρίσκεται και αυτό στο Μανδράκι, στεγασμένο σε ένα διώροφο οικοδόμημα του 18ου αι. Οι χώροι διαμορφώθηκαν έτσι ώστε να αντιπροσωπεύουν τα δωμάτια ενός παραδοσιακού σπιτιού, στα οποία εκτίθενται δημιουργήματα λαϊκής τέχνης -χρηστικά αντικείμενα, κεντήματα και υφαντά κ.α.

Βόλτα στο ηφαίστειο της Νισύρου

Όσο περισσότερο πλησιάζεις, τόσο η μυρωδιά από το θειάφι κυριαρχεί στον αέρα και γεμίζει τη μύτη και τα πνευμόνια σου. Όταν περνάς το οροπέδιο του Λακίου φτάνεις ψηλά επάνω από τον επισκέψιμο κρατήρα Στέφανο και αντικρίζεις ένα μοναδικό θέαμα: Το λευκό χρώμα αναμιγνύεται με λεμονί και φαιές αποχρώσεις που μπαίνουν στην παλέτα, μαζί με ρωγμές και τρύπες. Οι πολύχρωμες φιγούρες των ανθρώπων που κυκλοφορούν επάνω στο καυτό έδαφος, φωτογραφίζοντας και τραβώντας βίντεο, μοιάζουν τοποθετημένες εκεί από έναν επιδέξιο διευθυντή φωτογραφίας. Κατηφορίζεις την πλαγιά -τα τοιχώματα του κρατήρα-, μαζί με τα γκρουπ των τουριστών, ξέροντας ότι σε λίγο θα γίνεις κι εσύ μια από αυτές τις φιγούρες και θα περιηγηθείς έκπληκτος μέσα στο απόκοσμο σκηνικό.

Το ηφαίστειο της Νισύρου είναι 160.000 ετών και αποτελεί το νεότερο από όλα τα άλλα του αιγαιακού χώρου. Η καλντέρα διαμορφώθηκε από τις δύο μεγαλύτερες εκρήξεις του πριν από 25.000 και 15.000 χρόνια, που προκάλεσαν την καθίζηση της κορυφής του ηφαιστείου. Ο ατμός που δημιουργείται από την υπερθέρμανση του βρόχινου και θαλασσινού νερού, μετά την επαφή του με το διάπυρο μάγμα στο υπέδαφος, πιέζει και δημιουργεί υδροθερμικές εκρήξεις. Έτσι δημιουργήθηκαν οι περίπου 20 κρατήρες σε διάφορα σημεία της καλντέρας. Ο κρατήρας Στέφανος με βάθος 27 μ. και διάμετρο 330 μ., ηλικίας 3.000-4.000 χρόνων, είναι ένας από τους μεγαλύτερους και καλύτερα διατηρημένους υδροθερμικούς κρατήρες του κόσμου. Οι τελευταίες εκρήξεις του ηφαιστείου έγιναν το 1871 και το 1877. Από αυτές προέκυψαν οι κρατήρες Πολυβώτης και Αλέξανδρος.

Η ηφαιστειακή δράση δεν υπήρξε για τη Νίσυρο μόνο καταστροφική. Είχε πολλές θετικές συνέπειες και, μάλιστα, ήταν καθοριστική για την πολιτιστική της εξέλιξη. Μια από αυτές αφορούσε τον οψιανό, το πολύ σκληρό ηφαιστειακό υλικό που επέτρεψε στους ανθρώπους της Νεολιθικής εποχής να κατασκευάσουν εργαλεία. Τον εξήγαγαν στο νησάκι Γυαλί και μάλιστα συναγωνιζόταν σε ποιότητα τον περίφημο οψιανό της Μήλου. Άλλες θετικές συνέπειες ήταν η χρήση του ηφαιστειακού βασαλτικού ανδεσίτη για την κατασκευή του κυκλώπειου τείχους της αρχαίας πόλης στο Μανδράκι, ενώ οι θερμές πηγές προσέλκυσαν ανθρώπους από την αρχαιότητα και τα ρωμαϊκά χρόνια. Όπως αναφέρει το egeonet.gr, τα διαδοχικά στρώματα λάβας και τέφρας δεν απογύμνωσαν το νησί από τη βλάστηση. Χάρη στη δημιουργία αναβαθμίδων με ξερολιθιές -τα λεγόμενα «βαστάδια»-, γέμισε με βελανιδιές, ελιές, αμυγδαλιές, συκιές. Σε αντίθεση, λοιπόν, με το άγονο τοπίο άλλων ηφαιστειακών νησιών, όπως η Σαντορίνη και η Μήλος, η γεωργία έδωσε δουλειά στους κατοίκους και ενίσχυσε την οικονομική ζωή στη Νίσυρο. Η καταγεγραμμένη παρουσία 450 ειδών χλωρίδας την έχει κάνει το μοναδικό «πράσινο» ενεργό ηφαίστειο του Αιγαίου.

Η Νικειά με την ελλειψοειδή πλατεία και το Ηφαιστειολογικό Μουσείο

Η μυρωδιά του θειαφιού θα σας συνοδέψει μέχρι τη Νικειά (ή Νικεία), και τα ηφαιστειακά πετρώματα κάνουν επίδειξη χρωμάτων και σχημάτων που έρχονται σε αντίθεση με τις εύφορες περιοχές της κοιλάδας του Λακίου. Το χωριό αντικρίζει από τη μια πλευρά του το Αιγαίο και από την άλλη τους κρατήρες. Περπατώντας στα σοκάκια θα δείτε πολλά αναστηλωμένα σπίτια με τη χαρακτηριστική πλαγιαστή κεραμοσκεπή και χρώματα που τους δίνουν χαρούμενη όψη. Σύντομα θα φτάσετε στην Πόρτα, την κεντρική πλατεία, στην επάνω πλευρά της οποίας υψώνεται η θεαματική εκκλησία των Εισοδίων της Θεοτόκου. Είναι μια από τις ωραιότερες πλατείες της Ελλάδας και τη χαρακτηρίζουν το ελλειψοειδές σχήμα και το σπουδαίας τέχνης βοτσαλωτό δάπεδο σε σχέδια του Νισύριου τεχνίτη Πασχάλη Πασχαλάκη.

Μεγάλη έκπληξη αποτελεί το γεγονός το ότι στο συγκεκριμένο χωριό του μικρού νησιού θα βρείτε ένα μοντέρνο, καλά εξοπλισμένο Ηφαιστειολογικό Μουσείο, μοναδικό στο είδος του στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Στεγάζεται στο πρώην δημοτικό σχολείο και δημιουργήθηκε από το Δήμο Νισύρου σε συνεργασία με το ΑΠΘ, το ΙΓΜΕ και το Υπουργείο Αιγαίου. Είναι χωρισμένο στις ενότητες Γέννηση και δομή ηφαιστείων, Ηφαιστειακές διεργασίες και προϊόντα, Το Ηφαίστειο της Νισύρου, Άλλα ενεργά ηφαίστεια της Ελλάδας και τέλος Ηφαίστεια-Περιβάλλον- Άνθρωπος. Υπάρχουν δείγματα και εικόνες από τα πιο σημαντικά και χαρακτηριστικά πετρώματα, χάρτες, τομές, διαγράμματα, πρότυπα ηφαιστείων, φωτογραφίες και διαδραστικές οθόνες με ψηφιακές αναπαραστάσεις. Προβάλλονται, επίσης, βίντεο για τη δημιουργία της Νισύρου και των άλλων ενεργών ηφαιστείων του Αιγαίου.Tηλ.: 22420 31400 (εικονική περιήγηση).

Ο Εμπορειός με το κάστρο της Παντονίκης

Βόρεια από τη Νικειά βρίσκεται το μικρό, αθέατο από τη θάλασσα, ημιορεινό χωριό του Εμπορειού, ένα ακόμη σημείο θέασης του ηφαιστειακού κρατήρα. Ακμασε στις αρχές του 20ου αιώνα, είχε πολλούς κατοίκους, μαγαζιά -σιδεράδικα, μπακάλικα, ραφεία, καφενεία -και ικανούς μάστορες της πέτρας. Στα μέσα του ‘60 ο κόσμος έφυγε, για την ξενιτιά, ή για το επίνειο του Εμπορειού, τους Πάλους. Πλέον έχει ξανανιώσει και διαθέτει χώρους φιλοξενίας για τους επισκέπτες.

Ο οικισμός ξεχωρίζει για την αρχιτεκτονική του, την οποία θα θαυμάσετε περπατώντας στις γειτονιές της Παναγιάς, του Σωτήρα, του Πύργου, του Μουσταφά, του Αϊ Νικόλα, του Κάφκα. Στο διάβα σας θα βρείτε και την εκκλησία του Γενεσίου της Θεοτόκου βαμμένη άσπρη και γαλάζια. Το ωραιότερο αξιοθέατο είναι τα ερείπια του κάστρου της Παντονίκης, κατασκευασμένο από τους Ιωαννίτες Ιππότες, από όπου η θέα είναι εξαιρετική. Στην κορυφή του είναι κτισμένη η εκκλησία των Ταξιαρχών (11ος ή 13ος αιώνας) με ωραίες τοιχογραφίες και εικόνες.

Στην είσοδο του Εμπορειού βρίσκεται μια σπηλιά η οποία λόγω της θερμότητά της, από την ηφαιστειακή δραστηριότητα του νησιού, θεωρείται φυσική σάουνα. Μέσα σε μια σπηλιά, κοντά στο χωριό,, είναι κρυμμένη η Παναγία η Ληστηριώτισσα, από τα πιο παλιά εκκλησάκια της Νισύρου.

Οι θερμές πηγές και τα ιαματικά λουτρά

Τα ζεστά ιαματικά νερά της Νισύρου είναι μίγμα γεωθερμικών ρευστών του ηφαιστείου, τα οποία ως ελαφρότερα, εισρέουν σε υπόγειες ρηγματώσεις και ακολουθώντας την πορεία τους ανεβαίνουν προς την επιφάνεια, όπου ενώνονται με το βρόχινο και το θαλασσινό νερό -διαβάζουμε στις Νισυριακές μελέτες.

Πρώτος ο γεωγράφος-εξερευνητής Στράβωνας αναφέρθηκε στην ύπαρξη ιαματικών πηγών στη Νίσυρο και ο επόμενος ήταν ένας Βενετσιάνος κληρικός που ήρθε στο νησί στις αρχές του 15ου αιώνα.
Οι εγκαταστάσεις των Ιαματικών Λουτρών Μανδρακίου, στη θέση Θερμά ή Λουτρά, απέχουν μόλις 1 χλμ. από το λιμάνι. Τα ιστορικά κτίσματα είναι τοπόσημο της Νισύρου, έχουν χαρακτηριστεί ως Διατηρητέα και αποτελούν μοναδικό δείγμα συνδυασμού λαϊκής και απλοποιημένης νεοκλασικής αρχιτεκτονικής. Οι εγκαταστάσεις δημιουργήθηκαν σε φάσεις από τα μέσα του 19ου αι. ως και τις αρχές του 20ου, και στη διάρκεια της λειτουργίας τους η Νίσυρος γνώρισε μεγάλη οικονομική ανάπτυξη. Στην τελική τους φάση διέθεταν τρεις πτέρυγες με 300 κλίνες, εστιατόριο, 27 λουτήρες κ.α. Η πηγή που τα τροφοδοτούσε είχε θερμοκρασία 60 βαθμών Κελσίου και ήταν ιδανική για τη θεραπεία αρθριτικών παθήσων, ρευματισμών, αρτηριοσκλήρωσης κ.α.

Τα ιαματικά λουτρά προσέλκυσαν επισκέπτες από τα Δωδεκάνησα, τα παράλια της Μ. Ασίας έως και ομογενείς από την Αίγυπτο -πολλοί μάλιστα τα αποκαλούσαν «στολίδι του Αιγαίου». Έτσι η Νίσυρος αναδείχθηκε σε σημαντικό λουτρικό προορισμό και η ακτοπλοϊκή συγκοινωνία ήταν πυκνή. Κατά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο τα λουτρά του Μανδρακίου στέγασαν ορφανοτροφείο, ξαναλειτούργησαν μεταξύ 1955-1990 και σταδιακά παρήκμασαν γιατί τα έξοδα της συντήρησής τους ήταν δυσβάσταχτα. Πριν λίγα χρόνια εκπονήθηκαν μελέτες αποκατάστασής τους.

Στη θέση Λιμνί έξω από το χωριό των Πάλων διακρίνονται μέσα σε βράχο τα ερείπια των ρωμαϊκών λουτρών, στο σημείο όπου αργότερα ανοικοδομήθηκε η Παναγία Θερμιανή. Εκεί υπήρχε θεραπευτήριο και Ασκληπιείο, γνωστό από τον 5ο αιώνα -ή παλαιότερα. Το 1894 ο γιατρός Ιπποκράτης Παντελίδης αφού ερεύνησε τη θεραπευτική ιδιότητα της θερμοπηγής έφτιαξε το μεγαλόπρεπο κτίριο της λουτρόπολης που πήρε το όνομα «Ιπποκράτης» και λειτούργησε το 1910. Χάρη στη διαφήμισή τους σε Ευρώπη, Αίγυπτο και Μ. Ανατολή, προσέλκυσαν και αυτά πολύ κόσμο που ερχόταν για λουτροθεραπεία και παραθερισμό.

Μια ακόμη θερμή πηγή βρίσκεται στο Αυλάκι. Εκεί το ζεστό νερό αναβλύζει μέσα στη θάλασσα και έχει μέγιστη θερμοκρασία 61 βαθμών.

Εκδρομή στο Γυαλί

Το ηφαιστειακό νησάκι στα 3 ναυτικά μίλια από τη Νίσυρο, με τις μεγάλες εξορύξεις ελαφρόπετρας και περλίτη, από τη μια πλευρά του είναι ένα σεληνιακό τοπίο παράδοξης ομορφιάς, ενώ η άλλη στολίζεται με πευκοδάση και κουμαριές. Έχει έκταση μόλις 4,6 τ.χλμ. και το αποτελούν δυο λόφοι που ενώνονται με ένα στενό πέρασμα. Έχει χαρακτηριστεί από το 1982 ως Τόπος Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους και έχει ανακαλυφθεί νεκροταφείο και ερείπια νεολιθικού οικισμού. Ήδη από τα προϊστορικά χρόνια στο Γυαλί εξόρυσσαν το υαλώδες, σκληρό ηφαιστειακό πέτρωμα του οψιανού, από τα οποία κατασκεύαζαν εργαλεία.

Στο νησάκι μπορείτε να πάτε με το πλοιαράκι που μεταφέρει καθημερινά τους εργαζόμενους της «Λάβα Μεταλλευτική και Λατομική Α.Ε.», η οποία εξορύσσει και επεξεργάζεται από το 1952 τα κοιτάσματα. Θα απολαύσετε το μπάνιο σας στις ωραιότατες, αμμώδεις παραλίες του -διερωτώμενοι, όπως πολλοί, τι έχει μεγαλύτερη αξία: η διαρκής εκμετάλλευση του υπεδάφους του που το μετατρέπει σε νταμάρι, ή η διατήρηση της ομορφιάς του και των αρχαιοτήτων που ακόμη κρύβονται εντός του…

Παραλίες

Λίγες είναι οι αξιόλογες παραλίες της Νισύρου και αυτές δεν είναι οργανωμένες.
Η καλύτερη θεωρείται η Παχειά Άμμος, στα ανατολικά (10 χλμ. από το Μανδράκι), στην οποία θα φτάσετε ακολουθώντας μονοπάτι που ξεκινάει στο τέλος του δρόμου προς τις Λυές. Έχει ψιλό, σκούρο βότσαλο, σχίνους, ωραία νερά που βαθαίνουν απότομα και βράχια με όμορφα σχήματα.

Στο Μανδράκι βρίσκονται οι Χοχλάκοι, σε ένα άγριο τοπίο με μαύρα και λεία ηφαιστειακά βότσαλα, βράχια και μια σπηλιά κάτω από την Παναγία Σπηλιανή. Άλλες παραλίες είναι οι Λυές, με βοτσαλάκι και οι Πάλοι -στους οποίους υπάρχει και μαρίνα-, με άμμο, αρμυρίκια και θέα στα κτίρια των λουτρών. Στο δρόμο προς τους Πάλους βρίσκεται το Γιαλισκάρι με σκούρη, χοντρή άμμο και αρμυρίκια. Παλαιότερα, λόγω των εξορύξεων ελαφρόπετρας, το χρώμα της παραλίας αυτής ήταν λευκό.

Διαμονή

Μανδράκι

Spiliani View. Ένα καλής αισθητικής, πλήρως εξοπλισμένο, σπίτι, με εμφανή πέτρα στους χώρους, μοντέρνα διακόσμηση, μπαλκόνια και αυλές.

Patriko Nisirian Guest House. Πέτρινο κτίσμα με δυο ορόφους και μπαλκόνια. Είναι πλήρως εξοπλισμένο, κατάλληλο για ζευγάρια και παρέες.
Pοrfyris hotel. Απλό ξενοδοχείο με πισίνα, στο κέντρο του χωριού. Έχει κοινόχρηστες βεράντες με ωραία θέα και 38 ανακαινισμένα δωμάτια.

Εμπορειός

Melanopetra Boutique Apartments. Μακράν ο καλύτερος χώρος φιλοξενίας στη Νίσυρο, με συνδυασμό μίνιμαλ αισθητικής και εμφανούς πέτρας. Το οικοδόμημα είναι των μέσων του 19ου αιώνα και η ονομασία είναι εμπνευσμένη από την τοπική, μαύρη, ηφαιστειακή πέτρα με την οποία κτίστηκε. Τα δυο αυτόνομα διαμερίσματα διαθέτουν πλήρη και μοντέρνο εξοπλισμό, ενώ διατηρούν τα παλιά τζάκια, τον φούρνο και τη στέρνα για το βρόχινο νερό. Η θέα από την αυλή με το όμορφο καθιστικό είναι πολύ ωραία.

Στους Πάλους

Pali Nisyros Hotel. Με 9 studios διαφόρων τύπων μοντέρνα διακοσμημένα, και κήπο.

Διαβάστε ακόμα:

Οι ωραιότερες παραλίες της Σαμοθράκης -Οι αμμώδεις, οι απομονωμένες, οι άγριες και βραχώδεις

Οι ωραιότερες εμπειρίες στη Θάσο

Τα θρυλικά Πειρατόσπιτα της Ικαρίας