Οδός Πανεπιστημίου -Η αριστοκράτισσα των Αθηνών

Μέγαρο Μετοχικού Ταμείου Στρατού-Citylink (Πανεπιστημίου 9)

Πανεπιστημίου-Βουκουρεστίου-Σταδίου-Αμερικής: το «χρυσό τετράγωνο» του κέντρου της πόλης σφύζει από ζωή. Από το 1999 την ανακαίνιση και τη διαχείριση του οικοδομικού συγκροτήματος ανέλαβε ο κλάδος real estate της Τράπεζας Πειραιώς, με τα σχετικά έργα να ξεκινούν το 2003. Η συνολική επένδυση ξεπέρασε, τότε, τα 250 εκατομμύρια ευρώ.

Το μέγαρο φιλοξενεί τα γραφεία της κεντρικής διοίκησης του Ομίλου Πειραιώς, το πολυκατάστημα Attica, την εντυπωσιακά ανακατασκευασμένη Στοά Σπυρομήλιου, τα θέατρα «Αλίκη» και «Παλλάς», το γνωστό γυμναστήριο «Holmes Place», πολυτελή και επώνυμα καταστήματα, το «Brazilian», το πρώην «Zonar’s» κ.ά.

Το Citylink αποτελείται από εννέα επιμέρους κτίσματα, με συνολικό εμβαδόν 65.000 τ.μ. Έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο και ιστορικό μνημείο της πόλης ως δείγμα αρχιτεκτονικής δημόσιων κτηρίων της εποχής του Μεσοπολέμου. Ήταν μάλιστα το μεγαλύτερο της τότε Αθήνας, με τον όγκο και τη μορφή του να προξενούν εντύπωση στους κατοίκους της πρωτεύουσας.

Προγενέστερα στεγάζονταν εκεί οι βασιλικοί στάβλοι, ενώ στις αρχές του προηγούμενου αιώνα ο βασιλιάς παραχώρησε το οικόπεδο έκτασης 9.000 τ.μ. στο Μετοχικό Ταμείο Στρατού, προκειμένου να φτιαχτούν κτήρια κρατικών υπηρεσιών. Το 1925 προκηρύχθηκε δημόσιος διαγωνισμός, τον οποίον κέρδισαν οι αρχιτέκτονες Βασίλης Κασσάνδρας & Λεωνίδας Μπόνης, που δημιούργησαν έπειτα το συγκρότημα μεταξύ 1928-1940. Η πλευρά της Σταδίου αποτέλεσε χαρακτηριστικό δείγμα αρχιτεκτονικής art deco, ενώ της Πανεπιστημίου είναι μεταγενέστερη, διαθέτοντας στοιχεία μοντέρνου κλασικισμού.

Το «Παλλάς» καταλάμβανε τότε το σύνολο των ορόφων, ενώ στο ισόγειο άνοιξαν τα ιστορικά «Zonar’s», «Brazilian» και «Φλόκα». Επιπλέον, κάτω από το «Παλλάς», κατασκευάστηκε το καμπαρέ «Μαξίμ», το οποίο από το 1960 και μετά λειτούργησε ως κινηματογράφος, μετασχηματιζόμενο στο θέατρο «Αλίκη», μετά το 1971. Στο τρίτο υπόγειο του κτηρίου, πάλι, φτιάχτηκαν καταφύγια με τοίχους πάχους 1 μέτρου, μεταλλικές πόρτες με μπάρες και σκάλες διαφυγής προς την Πανεπιστημίου. Ο αστικός μύθος θέλει τον χώρο να επικοινωνεί μέσω υπόγειας στοάς με τη Βουλή. Στη διάρκεια της Κατοχής το κτίριο μετατράπηκε σε αρχηγείο των Γερμανών.

Τέλος, σύμφωνα με τον δημοσιογράφο-ιστορικό ερευνητή Γιάννη Καιροφύλα, όταν πρωτοκαταργήθηκε η βασιλεία και οι βασιλικοί στάβλοι περιήλθαν στο Δημόσιο, ο χώρος ήταν μια μεγάλη αλάνα. Το 1923 χρησιμοποιήθηκε λοιπόν από έναν ξένο επιχειρηματία (τον έλεγαν Αμάρ), ο οποίος έστησε εκεί τσίρκο. Οι εφημερίδες της εποχής έγραφαν για τα άγρια θηρία του, αλλά και για τον φόβο των Αθηναίων μήπως δραπετεύσουν από τα κλουβιά. Επίσης έλεγαν ότι, για να ταΐσουν τα ζώα αυτά, άνθρωποι του επιχειρηματία τριγύριζαν στην πόλη και μάζευαν γάτες, σκύλους, ακόμη και γαϊδάρους.

Νομισματικό Μουσείο Αθηνών – Ιλίου Μέλαθρον (Πανεπιστημίου 12)

Το εντυπωσιακό νεοκλασικό μέγαρο «Ιλίου Μέλαθρον» υπήρξε κατοικία του διάσημου μα αμφιλεγόμενου ανασκαφέα της Τροίας και των Μυκηνών, Ερρίκου Σλήμαν. Στο πολυτελές οίκημα έζησε με την Ελληνίδα σύζυγό του Σοφία και τα παιδιά τους. Η Σοφία Σλήμαν το πούλησε έπειτα στο ελληνικό κράτος (1927), το οποίο στέγασε εδώ το Συμβούλιο Επικρατείας και ύστερα τον Άρειο Πάγο. Το 1984 πέρασε στο Υπουργείο Πολιτισμού, που το ανακαίνισε ώστε να φιλοξενηθεί το Νομισματικό Μουσείο (https://www.nummus.gr), το οποίο άνοιξε το 1998, με τις μόνιμες συλλογές του να περιλαμβάνουν 500.000 εκθέματα. Στον κήπο λειτουργεί καφέ-εστιατόριο. Στα μέσα της δεκαετίας του 2010, έπειτα, ολοκληρώθηκε και δεύτερη αποκατάσταση.

Το μέγαρο δημιουργήθηκε την περίοδο 1878-1880 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Έρνεστ Τσίλερ. Πολλοί, μάλιστα, το θεωρούν ως το σπουδαιότερο έργο του. Συνδυάζει εντυπωσιακά στοιχεία της ιταλικής αναγέννησης (όπως τις περίφημες τοξοστοιχίες της πρόσοψης) με στοιχεία του αθηναϊκού νεοκλασικισμού (αετώματα, φουρούσια μπαλκονιών, παραστάδες, αγάλματα κ.ά.). Στους τοίχους υπάρχουν τοιχογραφίες στο στυλ της Πομπηίας φιλοτεχνημένες από τον Γιούρι Σούμπιτς, οι οποίες απεικονίζουν ευρήματα των ανασκαφών του Σλήμαν.

Ο ναός του Αγίου Διονυσίου – Η Καθολική Μητρόπολη (Πανεπιστημίου 24)

Αφιερωμένος στον Άγιο Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη, πρώτο επίσκοπο Αθηνών, είναι ένας από τους πιο εντυπωσιακούς ναούς της πρωτεύουσας. Άρχισε να χτίζεται το 1853 σε σχέδια του Γερμανού αρχιτέκτονα Λέο Φον Κλέντζε, ο οποίος λέγεται πως υπήρξε προσωπική επιλογή του βασιλιά Όθωνα. Εκείνος, έχοντας ως πρότυπο τον ναό του Αγίου Βονιφατίου στο Μόναχο, σχεδίασε μια τρίκλιτη βασιλική νεο-αναγεννησιακού ρυθμού. Τα έργα σταμάτησαν το 1853 λόγω έλλειψης χρηματοδότησης. Μετά την παραίτηση του Κλέντζε, ο Λύσανδρος Καυταντζόγλου ανέλαβε να τα ολοκληρώσει, κάνοντας και τις αναγκαίες τροποποιήσεις.

Ο ναός λειτούργησε το 1865. Την περίοδο 1875-1891 ολοκληρώθηκε το ιερό βήμα, τα προπύλαια και το προστώο, μαζί με το διπλανό αρχιεπισκοπικό μέγαρο. Την εσωτερική διακόσμηση φιλοτέχνησαν Ιταλοί καλλιτέχνες στις αρχές του 20ού αιώνα, ενώ τα βιτρό κατασκευάστηκαν τη δεκαετία του 1890 στο Μόναχο. Το 1992-98 έγινε μία ακόμη μεγάλη ανακαίνιση του Αγίου Διονυσίου, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Γιάννη Κίζη.

Ακαδημία, Πανεπιστήμιο και Εθνική Βιβλιοθήκη: η περίφημη «Νεοκλασική Τριλογία» (Πανεπιστημίου 28, 30, 32)

Το Πανεπιστήμιο Αθηνών θεμελιώθηκε το 1839, σε σχέδια του Δανού αρχιτέκτονα Χανς Κρίστιαν Χάνσεν. Η μορφή του υπηρετεί τις αρχές του κλασικισμού, ενώ έγινε και προσπάθεια προσαρμογής του στο περιβάλλον της τότε πόλης. Η μπροστινή πτέρυγα, με το ιονικού ρυθμού πρόπυλο, ολοκληρώθηκε μέχρι το 1842-43 και οι υπόλοιπες μέχρι το 1864.

Πολλοί ήταν οι δωρητές του μνημειακού κτίσματος –μεταξύ αυτών ο βασιλιάς Όθωνας προσωπικά, ο Σέρβος ηγεμόνας Μίλος Ομπρένοβιτς, ο πρωτεργάτης της Επανάστασης του 1821 Δημήτριος Πλατυγένης κ.ά. Ο ομογενής επιχειρηματίας (αλλά και βαρώνος) Σίμων Σίνας, επίσης, ανέλαβε τα έξοδα των τοιχογραφιών της ζωφόρου στη μπροστινή στοά, την οποία σχεδίασε το 1861 ο Βαυαρός ζωγράφος Karl Rahl. Στη διάρκεια των ετών στην πρόσοψη προστέθηκαν και οι ανδριάντες του Ρήγα Φεραίου, του πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄, του Αδαμάντιου Κοραή, του Γλάδστωνα και του Ιωάννη Καποδίστρια.

Η Ακαδημία Αθηνών χτίστηκε μεταξύ 1859-1885, επίσης σε σχέδια του Χάνσεν. Στην επίβλεψη του έργου συνεργάστηκε μάλιστα και ο Τσίλερ, που μόλις είχε έρθει στην πόλη. Η ανέγερσή της έγινε χάρη σε δωρεά του Σίμωνος Σίνα και στη συνέχεια της συζύγου του Ιφιγένειας (γι’ αυτό μερικές φορές λέγεται και Σιναία Ακαδημία). Η θέση της δίπλα στο Πανεπιστήμιο και τη (μεταγενέστερη) Βιβλιοθήκη προβλεπόταν από το 1842. Όταν ολοκληρώθηκε και η τελευταία, τα τρία αυτά εμβληματικά κτήρια αποτέλεσαν τη λεγόμενη «Νεοκλασική Τριλογία» της Αθήνας.

Όπως και η Βιβλιοθήκη, η Ακαδημία είναι φτιαγμένη με μάρμαρο Πεντέλης, που στηρίζεται σε πειραϊκή πέτρα κι έχει ιωνικό ρυθμό. Ο πλούσιος γλυπτός διάκοσμος δημιουργήθηκε μεταξύ 1870-80 από τον Λεωνίδα Δρόση. Ο ίδιος έφτιαξε τα αγάλματα του Απόλλωνα Κιθαρωδού και της Αθηνάς Προμάχου. Ο Δρόσης εκτέλεσε όμως και τα προπλάσματα των αγαλμάτων του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη πάνω από την εξωτερική σκάλα, τα οποία σμίλεψε έπειτα ο Ιταλός Piccarelli. Καθώς ο θεσμός της Ακαδημίας καθυστέρησε να ενεργοποιηθεί, το κτήριο στέγασε χώρους του Νομισματικού Μουσείου, όπως και τα Γενικά Αρχεία του Κράτους. Η Ακαδημία των Επιστημών, των Γραμμάτων και των Καλών Τεχνών ιδρύθηκε τελικά το 1926.

Το κτήριο της παλαιάς Εθνικής Βιβλιοθήκης, τέλος, χρωστάει την ύπαρξή της σε δωρεές ομογενών (των αδερφών Βαλλιάνου, επιχειρηματιών, γι’ αυτό λέγεται και Βαλλιάνειος) και είναι σχεδιασμένο από τον αρχιτέκτονα της «Νεοκλασικής Τριλογίας». Χτίστηκε με πρωτοβουλία του πρωθυπουργού Χαριλάου Τρικούπη μεταξύ 1888-1902 και κυριαρχεί ο δωρικός ρυθμός. Η βιβλιοθήκη μεταφέρθηκε εκεί το 1903.

Μέγαρο Alpha Bank, πρώην Κτήριο Ιονικής-Λαϊκής Τράπεζας (Πανεπιστημίου 45 & Πεσμαζόγλου)

Στο εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο του, που έχει εκδοθεί από την Alpha Bank, ο καθηγητής Δημήτρης Φιλιππίδης το αποκαλεί «Οικοδομικό Τετράγωνο 19». Ορίζεται από τις οδούς Πανεπιστημίου, Πεζμαζόγλου, Κοραή & Σταδίου και αποτελείται από πέντε οικοδομήματα, που από το 1999 ανήκουν στον Όμιλο Alpha Bank. Το νεοκλασικό ρυθμού κτήριο της παλιάς Ιονικής Τράπεζας κτίστηκε το 1913. Το τετραώροφο της Λαϊκής Τράπεζας χτίστηκε σε σχέδια του Α. Μεταξά (1927), ο οποίος υπήρξε από τους πιο σημαντικούς εκφραστές του όψιμου νεοκλασικού ρυθμού.

Με τη συνένωση του 1958 έγιναν αισθητικές αλλοιώσεις, οι οποίες αποκαταστάθηκαν βάσει μελέτης των αρχιτεκτόνων Α. Σ. Καλλιγά και Σ. Καλλιγά, για λογαριασμό της Alpha Bank. Έτσι, τα δύο κτήρια αποσυνδέθηκαν και επανήλθαν στη μορφή που είχαν το 1958. Το 1983 το οικοδόμημα κηρύχθηκε ως Διατηρητέο από το Υπουργείο Πολιτισμού. Η Τράπεζα Ελληνικής Εμπορικής Πίστεως (γωνία Σταδίου & Πεζματζόγλου) ήταν του 1932 και κατεδαφίστηκε για να ολοκληρωθεί το κτήριο της διοίκησης της Τράπεζας Πίστεως.

Το Κτήριο Νικολούδη στην Πανεπιστημίου σχεδιάστηκε αρχικά από τον Αλέξανδρο Νικολούδη, το 1897. Η ομώνυμη στοά ολοκληρώθηκε το 1935 και σήμερα, ανακαινισμένη πλέον, στεγάζει καταστήματα. Το πιο πρόσφατο κτίσμα του όλου συγκροτήματος είναι αυτό της Σταδίου με τη λευκή μαρμάρινη πρόσοψη, που στεγάζει τη διοίκηση της Alpha Bank. Σχεδιάστηκε από τον γνωστό αρχιτέκτονα Νίκο Βαλσαμάκη, με συνεργάτη τον Κ. Μανουηλίδη.

Αρσάκειο-Εφετείο (Πανεπιστημίου 47-49)

Είναι ένα από τα επιβλητικά νεοκλασικά της Πανεπιστημίου. Τα αρχικά σχέδια έγιναν από τον Σταμάτη Κλεάνθη και ολοκληρώθηκαν μεταξύ 1846-1852 από τον διάσημο αρχιτέκτονα Λύσανδρο Καυταντζόγλου. Άρχισε να οικοδομείται με δαπάνη της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας και ολοκληρώθηκε με δωρεά του ομογενούς ευεργέτη Απόστολου Αρσάκη.

Εκεί στεγάστηκε το πρώτο σχολείο θηλέων στην Ελλάδα, αλλά και Ακαδημία για δασκάλες και νηπιαγωγούς: ήταν για χρόνια το γνωστό Αρσάκειο Παρθεναγωγείο, από το οποίο αποφοίτησαν πολλές διάσημες Ελληνίδες. Από το 1934 μεταφέρθηκε στο Ψυχικό, οπότε το κτήριο της οδού Πανεπιστημίου στέγασε δικαστήρια, καθώς και το Εφετείο.

Θεωρείται από τα πιο χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής τάσης που ονομάστηκε «εξελληνισμένος νεοκλασικισμός». Η κεντρική πόρτα διακοσμείται με ωραίους δωρικούς ημικίονες, πάνω από τους οποίους υπάρχει θριγκός και αέτωμα με την κεφαλή της θεάς Αθηνάς –έργο του γλύπτη Λεωνίδα Δρόση.

Το 1936 στην πρόσοψη χτίστηκε μια σειρά από καταστήματα, τα οποία κατεδαφίστηκαν έπειτα κατά την περίοδο 1984-89, όταν το παλιό Αρσάκειο ανακαινίστηκε σε σχέδια του αρχιτέκτονα Αλέξανδρου Καλλιγά. Μετά την ανακαίνιση στέγασε το Συμβούλιο της Επικρατείας.

Στοά του Βιβλίου – Θέατρο Καρόλου Κουν

Πίσω από το Αρσάκειο και έως την οδό Σταδίου βρίσκεται το λεγόμενο Αρσάκειο Μέγαρο: ένα επιβλητικό τετραώροφο κτήριο του 1900, έργο του Τσίλερ. Στο εσωτερικό του είναι η Στοά Ορφέως, η οποία ενώνει την Πανεπιστημίου με τη Σταδίου. Η εντυπωσιακή οροφή της είναι καλυμμένη από γυαλί, ενώ στο κέντρο υπάρχει μικρή οκταγωνική πλατεία. Προς τα νότια, πάλι, βρίσκεται η Στοά του Βιβλίου, ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά κέντρα της Αθήνας. Δημιουργήθηκε από τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία το 1996 και στεγάζει βιβλιοπωλεία και εκδοτικούς οίκους. Στο χώρο διοργανώνονται εκθέσεις και παρουσιάσεις βιβλίων, πολιτιστικές εκδηλώσεις, ακόμα και μουσικές βραδιές (https://stoabibliou.gr).

Ξεχωριστή θέση στη Στοά έχει το θρυλικό Θέατρο Τέχνης του σκηνοθέτη Κάρολου Κουν, στον υπόγειο χώρο. Ο Κουν ίδρυσε την αρχική ομάδα στη δεκαετία του 1930 και στη δεκαετία του 1940 δημιούργησε τη Σχολή και το Θέατρο Τέχνης. Διακρίθηκε για τις παραστάσεις αρχαίου δράματος και την παρουσίαση έργων σύγχρονων δραματουργών και φέτος γιορτάζει τα 80 χρόνια λειτουργίας του (https://www.theatro-technis.gr).

Διαβάστε ακόμα:

Ρετροσπεκτίβα: Η Πλατεία Συντάγματος στο πέρασμα του χρόνου -Ιστορικά κτίρια, πολυτελή ξενοδοχεία

Η Ακρόπολη γίνεται προσβάσιμη στα άτομα με προβλήματα όρασης

10 γειτονιές της Αθήνας μεταμορφώνονται σε χριστουγεννιάτικα χωριά