Στην άγρια δύση της Λέσβου, όπως αποκαλείται η ευρύτερη περιοχή λόγω των ηφαιστειογενών πετρωμάτων της και θυμίζει σκηνικό ταινίας γουέστερν, το παραδοσιακό έθιμο των «Κουδουνάτων» αναβιώνει κάθε χρόνο την Κυριακή της Αποκριάς.
Η Αποκριά στον Μεσότοπο έχει βαθιές διονυσιακές ρίζες και συνδέεται με τους θεούς της γονιμότητας και της φύσης, τον Διόνυσο και την Αθηνά. Μικροί και μεγάλοι ζώνονται κάθε χρόνο με δεκάδες κουδούνια και ξεχύνονται στους δρόμους με εκκωφαντικό θόρυβο προκειμένου να ξορκίσουν τα κακά πνεύματα, καλώντας με αυτόν τον τρόπο τη γη να «ξυπνήσει» και να καρποφορήσει.
Βάφουν τα πρόσωπά τους με μαύρη μπογιά, κρατούν φαλλικά σύμβολα –τις λεγόμενες κουτσκούδες– και φορούν στο κεφάλι τους φτερωτές νεροκολοκύθες. Οι περισσότεροι, αγρότες και κτηνοτρόφοι στο επάγγελμα περιμένουν με ανυπομονησία κάθε χρόνο αυτή τη μέρα γιορτής για να γλεντήσουν με το μοναδικό αυτό δρώμενο.
Το έθιμο συμβολίζει τη γονιμότητα, καθώς οι Κουδουνάτοι χτυπούν τις κουτσκούδες δυνατά στο έδαφος, προσευχόμενοι για μια πλούσια σοδειά. Η προετοιμασία τους αποτελεί μια ιεροτελεστία στην οποία συμμετέχουν μικροί και μεγάλοι και κάθε χρόνο γίνεται και σε διαφορετικό σπίτι εκ των συμμετεχόντων με διάφορα κεράσματα και αρκετό ούζο ντόπιας παραγωγής. Φορούν αρμαθιές ποιμενικών κουδουνιών που ζυγίζουν από 20 ως 30 κιλά και τα δένουν μεταξύ τους με λουριά. Τις κουδούνες που φοράνε, τις χρησιμοποιούσαν παλιότερα για τα ζωντανά τους και τις φυλάνε για αυτό το σκοπό και ανάλογα με το μέταλλο της κατασκευής τους παράγουν διαφορετικά ηχοχρώματα. Στη συνέχεια, βάφουν τα πρόσωπά τους με μουτζούρα ώστε να μην αναγνωρίζονται εύκολα, την οποία παλαιότερα έπαιρναν από φούρνους και φορούν περίεργα καπέλα, νεροκολοκύθες στολισμένες με πολύχρωμα φτερά για να είναι εντυπωσιακές.
Αφού ολοκληρωθεί η προετοιμασία, οι Κουδουνάτοι σχηματίζουν ομάδες με επικεφαλής την «μπροστνέλα», που δεν έχει πολλά κουδούνια αλλά έχει ένα μεγάλο και επιβλητικό στη μέση. Συχνά ντύνεται με άσπρα σώβρακα για να δημιουργεί αντίθεση. Ο αρχηγός οδηγεί την πομπή, ενώ μικρά παιδιά ακολουθούν φωνάζοντας και τραγουδώντας. Το γλέντι κορυφώνεται με έναν αποκριάτικο, μιμικό και ερωτικό χορό, που χορεύεται από δύο άνδρες και περιλαμβάνει σκέρτσα και καμώματα.
Οι Κουδουνάτοι αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του Μεσοτοπίτικου Καρναβαλιού, το οποίο διοργανώνεται ανελλιπώς από το 1986, με εξαίρεση τα χρόνια της πανδημίας. Το έθιμο αυτό διατηρεί ζωντανό το πνεύμα της παράδοσης, συνδέοντας το παρελθόν με το παρόν μέσα από μια εκρηκτική γιορτή ήχου, κίνησης και συμβολισμού.
Διαβάστε ακόμα:
Αποκριάτικο τριήμερο στη Βαμβακού: Γιορτάζοντας την Άνοιξη στον Πάρνωνα
Στη Νάουσα οι Απόκριες έχουν τη δική τους ταυτότητα
Απόκριες και Καθαρά Δευτέρα στη Νάξο -Τα παραδοσιακά πιάτα και τα έθιμα