Το Παγγαίο όρος, όμορφο και περιπετειώδες, είναι ένα μέρος για όλες τις εποχές. Γνωστό από την ιστορία και πρωταγωνιστής του μύθου, προσκαλεί τον επισκέπτη του σήμερα με τα χρώματα και τις μυρωδιές του.
Στέκει στο βορειοδυτικό τμήμα του νομού Καβάλας. Παραδοσιακοί οικισμοί διαστίζουν τα καταπράσινα δάση, στο βουνό που είναι γνωστό για τα αρχαία μεταλλεία που γεννούσαν ασήμι και χρυσό απ’ τις πτυχές του.
Πήρε το όνομά του από τον Παγγαίο, γιο του Θράκα θεού Άρη και της Κριτοβούλης. Σύμφωνα με τη μυθολογία υπήρξε σπίτι του Ορφέα και φιλοξένησε το ιερό του θεού Διονύσου, εξ ου και οι πρώτοι Διονυσιακοί Θίασοι που δημιουργήθηκαν εδώ.
Το μέρος αντανακλά τον ισχυρό δεσμό του ανθρώπου με το πνευματικό. Ανά τους αιώνες η διονυσιακή έκσταση και βίαιη μανία έδωσε τη θέση της στο χριστιανικό στοιχείο, όπως μαρτυρά η παρουσία της μονής της Παναγίας Εικοσιφοίνισσας στο βόρειο κομμάτι του βουνού, σε υψόμετρο 600 μέτρων.
Πέτρα, δέντρα και νερό
Στα πλούσια δάση του Παγγαίου συναντούμε οξιές, πλατάνια, έλατα, καστανιές και δρυς. Από τις μεγάλες πηγές του αναβλύζει άφθονο πεντακάθαρο νερό, ενώ το πιο ενδιαφέρον στοιχείο των πλαγιών του είναι οι ιδιαίτεροι χρωματισμοί τους. Η Κοζνίτσα, γνωστή και ως Μάτι, στα 1.956 μέτρα είναι η ψηλότερη κορφή του, με το Πιλάφ-Τεπέ να ακολουθεί στα 1.870 μέτρα.
Τη φυσική ομορφιά του βουνού συμπληρώνουν τα παραδοσιακά του χωριουδάκια. Πέτρινα σπίτια και πλακόστρωτα σοκάκια θα βρείτε και σε άλλους ορεινούς οικισμούς. Αυτό που δίνει, ωστόσο, στα χωριά του Παγγαίου τη μοναδική τους ταυτότητα είναι η πυκνή βλάστηση και το νερό που τα δροσίζει. Αξίζει να περάσετε από την Μεσορόπη και να θαυμάσετε τα αρχοντικά της που χρονολογούνται από τον 19ο αιώνα. Στη Μουσθένη θα εντυπωσιαστείτε από τα τοξωτά γεφύρια και στο Παλαιοχώρι θα πάρετε αναζωογονητικές ανάσες στο αρωματικό καστανοδάσος.
Για όσους βρεθούν στην περιοχή το καλοκαίρι -ή είναι γενναίοι και δεν τους βάζει κάτω ο χειμώνας- υπάρχουν αρκετές παραλίες για μπάνιο. Η Νέα Πέραμος, η Σαρακήνα, η παραλία του Οφρυνίου και ο κόλπος της Νέας Ηρακλείτσας είναι από τις πιο γνωστές.
Για όλες τις εποχές, αντιθέτως, είναι οι τοπικές γεύσεις. Το Παγγαίο παράγει εξαιρετικό ελαιόλαδο και τσίπουρο. Δοκιμάστε οπωσδήποτε τα παραδοσιακά αμυγδαλωτά του. Άλλα φημισμένα προϊόντα είναι οι χαλβάδες, το ταχίνι και τα χωριάτικα ζυμαρικά.
Από μαλαγουζιά μέχρι ροδίτη, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα
Το Παγγαίο είναι προορισμός και για οινοτουρισμό. Η ευρύτερη περιοχή της Καβάλας είναι από την αρχαιότητα ξακουστή για την ποιότητα του κρασιού. Τα 12 οινοποιεία του Παγγαίου παράγουν οίνο ΠΓΕ, δηλαδή προστατευόμενης γεωγραφικής ένδειξης, πολλών τύπων και ποικιλιών, από ασύρτικο και ροδίτη μέχρι μαλαγουζιά, μοσχάτο Αλεξάνδρειας και σαρντονέ.
Δεν εκπλήσσει βέβαια όλος αυτός ο πλούτος. Αν όχι στο όρος όπου λατρεύτηκε ο Διόνυσος, τότε πού; Σύμφωνα με τις πληροφορίες, μάλιστα, κοντά στον αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων βρέθηκαν καμένοι σπόροι και φλοίδες σταφυλιών 6.500 ετών.
Από τα οινοποιεία της περιοχής μερικά είναι επισκέψιμα. Ανάμεσά τους το Κτήμα Βιβλία Χώρα, το Κελάρι Διαλεκτό, το Κτήμα Χατζηγεωργίου, το Αμπελόεις και το Οινοποιείο Τσικρικώνη.
Αστροπαρατήρηση, ορεινή ποδηλασία και αναρρίχηση σε κάστρα
Το Παγγαίο είναι ιδανικό μέρος για δραστηριότητες βουνού. Στην υψηλότερη κορφή του, το Μάτι, βρίσκεται το Χιονοδρομικό Κέντρο, ενώ λίγο χαμηλότερα θα βρείτε το Δασικό Χωριό με πολλές επιλογές για διαμονή και φαγητό.
Πέραν της χιονοδρομίας, οι επισκέπτες το προτιμούν και για ορειβασία. Κάποιες από τις ορειβατικές διαδρομές οδηγούν στο Μάτι και άλλες κορφές όπως το Δίκορφο, το Τρίκορφο, το Αυγό και ο Βοσκός. Το Μάτι, πάντως, δεν παρουσιάζει πια ιδιαίτερο ορειβατικό ενδιαφέρον λόγω της κεραίας τηλεόρασης και τηλεπικοινωνιών.
Στο βουνό υπάρχουν πέντε ορειβατικά καταφύγια, για όσους επιθυμούν να διανυκτερεύσουν και να συνεχίσουν την εξερεύνηση την επομένη. Πιο ψηλά από όλα, στα 1.750 μέτρα, βρίσκεται το καταφύγιο Στέργιος Χατζηγεωργίου που δέχεται μέχρι 60 άτομα. Τα άλλα τέσσερα θα τα βρείτε στα 1.650, τα 1.550, τα 1.200 και τα 1.000 μέτρα.
Αν διστάζετε να ανεβείτε μόνοι, μπορείτε να απευθυνθείτε σε κάποιον από τους ορειβατικούς συλλόγους της Καβάλας, οι οποίοι εκτός των άλλων καταγράφουν τα μονοπάτια του Παγγαίου. Το πιο γνωστό από αυτά είναι το μονοπάτι της Αυλής και το ομορφότερο εκείνο της Εικοσιφοίνισσας. Ένα μονοπάτι πολύ εντυπωσιακό, αφού διασχίζει τις κορυφογραμμές του βουνού, είναι εκείνο του Ροδολίβους. Στο μονοπάτι της Μοσορόπης κυριαρχεί το στοιχείο του νερού, ενώ για τους αρχάριους καλές επιλογές είναι τα Μαύρα Νερά και το μονοπάτι της Πρώτης.
Οι λάτρεις της αναρρίχησης μπορούν να ανέβουν τους κάθετους βράχους του βουνού ή τους πύργους που αγγίζουν μέχρι και τα 250 μέτρα ύψος.
Το Παγγαίο είναι δημοφιλής προορισμός και για ορεινή ποδηλασία, χάρη στην ιδιαίτερη μορφολογία του. Οι διαδρομές είναι πολλές και διαφορετικές. Για τους αρχάριους τα παραδοσιακά χωριουδάκια που περιβάλλουν το βουνό είναι μια καλή αρχή. Οι προχωρημένοι θα αναμετρηθούν με τις πιο δύσκολες, αλλά πανέμορφες και αναζωογονητικές διαδρομές στα μονοπάτια, κάνοντας ποδήλατο μέσα στα νερά και τα δέντρα.
Όσοι αναζητούν το κάτι διαφορετικό, αυτό είναι το κατάλληλο μέρος για νυχτερινή αστροπαρατήρηση, αλλά και για εξερεύνηση σπηλαίων. Αν επιλέξετε το τελευταίο, επισκεφθείτε την Ασκητότρυπα που θα βρείτε στο μονοπάτι της Εικοσιφοίνισσας. Η σπηλιά αυτή στάθηκε πριν από αιώνες καταφύγιο για ασκητές. Τα ονόματά τους θα τα βρείτε σκαλισμένα στα τοιχώματά της, μαζί με τις ημερομηνίες κατά τις οποίες ασκήτεψαν στα σπλάχνα του Παγγαίου.
