Παναγία: Το άγνωστο χωριό της Αρκαδίας με την πανοραμική θέα στον κάμπο του Αλφειού

Δάση, βρύσες και πανοραμική θέα στον κάμπο του Αλφειού

Στη σημερινή της μορφή, η Παναγία (ή Παναγιά, όπως μπορεί να την ακούσετε στην καθομιλουμένη) είναι ένα μικρό χωριό, το οποίο αριθμεί μόλις 37 μόνιμους κατοίκους, σύμφωνα με τα στοιχεία της πρόσφατης απογραφής του 2021 –διατηρώντας πάντως τον πληθυσμό του σε συνήθη όρια, κόντρα στη μεγάλη μείωση που καταγράφηκε γενικότερα στη Γορτυνία.

Παρά το υψόμετρό του, το χωριό θεωρείται ημιορεινό για τα δεδομένα της Αρκαδίας, έχοντας χτιστεί πάνω στον λόφο του Προφήτη Ηλία, ο οποίος παλιότερα ήταν γεμάτος με αμπέλια. Σήμερα τα τελευταία έχουν περιοριστεί, όμως η περιοχή διατηρεί το φυσικό της κάλλος, όντας καταπράσινη, λόγω της επέκτασης των δασών του Μαινάλου. Ο λόφος, μάλιστα, κερδίζει πολύ σε γραφικότητα χάρη στο ξωκλήσι του προφήτη που υπάρχει στην κορυφή του, απολαμβάνοντας πανοραμική θέα, η οποία στα δυτικά φτάνει μέχρι και το Ιόνιο Πέλαγος: ειδικά όταν ο καιρός είναι καλός, οι ντόπιοι λένε ότι φαίνονται ακόμα και οι ψηλότερες κορυφές της Ζακύνθου.

Αλλά και γενικότερα, η Παναγία εντυπωσιάζει για τη θέα της όσους έχουν έρθει μέχρι εδώ, καθώς είναι χτισμένη κατά τρόπο αμφιθεατρικό, σε στρατηγική θέση, με ιδιαίτερα ευρύ ορίζοντα. Το πιο θαυμαστό είναι μάλλον ο κάμπος του Αλφειού (και γενικότερα η πεδινή Ηλεία), ο οποίος φαίνεται «πιάτο» από το χωριό. Από τον νότο, ωστόσο, θα αντικρίσετε και το Λύκαιο –βουνό ιερό για τους αρχαίους Αρκάδες, σήμερα ίσως το ακούσετε και ως «Διαφόρτι»– αλλά και τα λεγόμενα Όρη της Ανδρίτσαινας, ενώ θα διακρίνετε και ημιορεινούς οικισμούς της γειτονικής Ηλείας σαν το Παλαιόκαστρο (ή Παλιόκαστρο) και τη Θεισόα.

Οι ρίζες της Παναγίας χάνονται στον χρόνο, με την πρώτη τεκμηριωμένη αναφορά στις γραπτές πηγές να ανάγεται στο 1716, σε έγγραφο της κοντινής Μονής Φιλοσόφου για έναν αγρό. Από αυτό μαθαίνουμε ότι το ιστορικό όνομα του οικισμού ήταν Ζέρζοβα, λέξη που μεταφράζεται ως «τόπος του Γεώργιου» και μας παραπέμπει ευθέως στις μαζικές μετακινήσεις Σλάβων στην Πελοπόννησο κατά τα βυζαντινά χρόνια (6ος με 8ος αιώνας). Το χωριό, βέβαια, ενδέχεται να είναι αρκετά μεταγενέστερο, με την ίδρυσή του να ανάγεται γύρω στο 1500. Για την ώρα, η αρμόδια έρευνα προσπαθεί να διασαφηνίσει γιατί η Ζέρζοβα απουσιάζει από την απογραφή που έκαναν οι Βενετοί το 1700.

Το όνομα Παναγία επιβλήθηκε επισήμως το 1927, στο πλαίσιο της μαζικής μετονομασίας των σλαβικών τοπωνυμίων. Οι ντόπιοι, ωστόσο, έχουν διατηρήσει μέχρι και σήμερα τη χρήση του Ζέρζοβα. Κατά τον 19ο αιώνα, μετά την Επανάσταση του 1821 και την ενσωμάτωσή του στο Βασίλειο της Ελλάδας, το χωριό γνώρισε μέρες ακμής, ως κέντρο με αξιόλογη γεωργική παραγωγή (αμπέλια, ελιές). Είναι ένα παρελθόν που διακρίνεται στα ερείπια ορισμένων ληνών στον λόφο του Προφήτη Ηλία, αλλά και στα κατάλοιπα των τριών ελαιοτριβείων (μυλόπετρες, πιεστήρια κτλ.), τα οποία λειτουργούσαν ως τη δεκαετία του 1960, όταν άρχισε ανεπιστρεπτί ο μαρασμός, λόγω της μαζικής μετανάστευσης του πληθυσμού στα αστικά κέντρα. Παράλληλα, βέβαια, οι Ζερζοβίτες παρήγαγαν και χορίδι (ασβέστη), καθώς και κεραμίδια: τα παλιά καμίνια παραμένουν ορατά, εκεί όπου βρίσκεται σήμερα η είσοδος του οικισμού.

Η σύγχρονη Ζέρζοβα δεν θυμίζει πια εκείνο το χωριό που έσφυζε από ζωή. Έχει μετεξελιχθεί σε ένα ήσυχο μέρος, το οποίο βρίσκεται έξω από τη σφαίρα της τουριστικής ανάπτυξης στο Μαίναλο (και γενικότερα στην ορεινή Αρκαδία). Διατηρεί ωστόσο την παραδοσιακή του ομορφιά, χάρη στα λιθόκτιστα σπίτια με τους φροντισμένους κήπους και την ωραία πέτρινη πλατεία στο κέντρο του. Σε μια άκρη της, μάλιστα, στο κάτω μέρος, θα βρείτε και μια βρύση –τοξωτή, με σκαλισμένες γούρνες– ενώ πλάι της θα δείτε και το Λαογραφικό Μουσείο Παναγιάς, το οποίο οργανώθηκε το 1999, φιλοξενώντας εργαλεία, σκεύη και είδη καθημερινής χρήσης στον αναμορφωμένο χώρο του παλιού κοινοτικού πλυσταριού, σε ένα κτήριο του 1930. Αν το δείτε κλειστό, ρωτήστε στην πλατεία για την υπεύθυνη και το κλειδί. Η Παναγία, τέλος, διαθέτει και αρκετές εκκλησίες, ανάμεσα στις οποίες ξεχωρίζει αυτή του πολιούχου Αγίου Νικολάου: μια μονόκλιτη βασιλική, που ανακαινίστηκε χάρη σε τοπική δωρεά το 1960. Λίγο πιο κάτω της, μάλιστα, στη λεγόμενη «Μούσγα», θα συναντήσετε και μία ακόμα βρύση.

Πώς θα έρθετε στην Παναγία

Είτε ως Παναγία το αναζητήσετε, είτε ως Ζέρζοβα, θα βρείτε το χωριό στα 67 χιλιόμετρα δυτικά από την Τρίπολη, από την οποία η οδική πρόσβαση είναι πολύ εύκολη. Οι περισσότεροι από όσους έρχονται εδώ, ωστόσο, το κάνουν ως ημερήσια εκδρομή από τη Δημητσάνα, για την οποία μεσολαβούν μόλις 14 χιλιόμετρα: θα βρεθείτε εδώ μετά από περίπου 15 λεπτά οδήγησης και θα μπορείτε να τριγυρίσετε όσο θέλετε, πριν επιστρέψετε στη βάση σας.

Η Παναγία, όπως είπαμε, δεν είναι τουριστικά αναπτυγμένο χωριό, πράγμα που σημαίνει ότι εδώ δεν θα βρείτε υποδομές για διαμονή. Σε πρόσφατα χρόνια, ωστόσο, έγινε γαστρονομικός προορισμός, καθώς η φήμη της ταβέρνας «Ζέρζοβα» –η οποία άνοιξε στην κεντρική πλατεία στη θέση ενός παλιού, παραδοσιακού καφενείου– έφτασε μακριά. Διάφορα ρεπορτάζ, μάλιστα, δεν δίστασαν να τη χρίσουν ως μία από τις καλύτερες και αυθεντικότερες σε όλη την Πελοπόννησο, χάρη σε σπεσιαλιτέ σαν τις χυλοπίτες «καμένες» με βούτυρο και μυζήθρα (σερβιριζόταν εδώ προτού γίνει τάση), το σιγοψημένο αγριογούρουνο κυνήγι, τις τηγανητές αγκινάρες, τις χειροποίητες χορτόπιτες (φτιαγμένες με άγρια χόρτα εποχής) ή την προβατίνα στη λαδόκολλα, με το κρέας να έρχεται από τα ζώα της οικογένειας που τρέχει την επιχείρηση. Ιδιαίτερη φήμη, όμως, κέρδισε και το ψημένο στον ξυλόφουρνο γαλακτομπούρεκό τους.

Πλέον, όμως, η «Ζέρζοβα» (τηλ. 6932847358) μετακόμισε εκτός Παναγίας, σε νέα θέση, ψηλότερα (στα 900 μέτρα υψόμετρο), στην επικράτεια του κοντινού χωριού Μάρκου, από όπου απολαμβάνει θέα προς τη Δημητσάνα και προς τον κάμπο της Μεγαλόπολης. Αξίζει ωστόσο και με το παραπάνω να την αναζητήσετε, ερχόμενοι για βόλτα στην Παναγία.

Διαβάστε ακόμα:

Δήμητρα: Ένα ήσυχο χωριό της Αρκαδίας, κοντά στα πλούσια νερά του Λάδωνα

Σαββατοκύριακο στον ποταμό Λούσιο

Νεστάνη: Στη σκιά του Γουλά, με θέα τον εμβληματικό Κάμπο της Μαντινείας